Aniq va tabiiy fanlar metodikasi kafedrasi


Organik birikmalarning asosiy sinflari (uglevodorod hosilalari)


Download 4.05 Mb.
bet83/137
Sana18.10.2023
Hajmi4.05 Mb.
#1707863
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   137
Bog'liq
1.05.majmua kimyo-2023

Organik birikmalarning asosiy sinflari (uglevodorod hosilalari)

Ko'pgina organik birikmalarning tarkibida ikki yoki undan ortiq turli funksional grappalar bo'ladi. Bunday birikmalar polifunksionalli organik birikmalar deyiladi, ularga misol qilib aminokislotalar (NH2-CH2-COOH) ni keltirish mumkin.


Shunday qilib, organik birikmalarning kelib chiqishini aniqlashda ularning klassifikatsiyasini o'rganish katta ahamiyatga ega.
Funksional guruhlar nima?
Funksional guruhlar – ” bu molekulalarning o’ziga xos kimyoviy reaktsiyalari javobgar bo’lgan komponentlarning alohida guruhi ” .
Har xil o’lchamdagi, lekin bir xil funksional guruhlarga ega bo’lgan ikkita molekula o’xshash yoki aynan bir xil kimyoviy reaktsiyalarda ishtirok etadi. Molekulada funksional guruhning mavjudligi ko’rib chiqilayotgan molekulaning xatti-harakati va kimyoviy reaktsiyalarini tizimli ravishda bashorat qilish mumkinligini anglatadi.
Funksional guruhlarning ro’li
Organik kimyoning funksional guruhlari



Funksional guruh va formula

Suffiks

Misol

Spirtli ichimliklar, R-OH

-ol

Metanol

Keton, R-(CO)-R’

-on

Butanon

Aldegid, R-CHO

-al

Etanal (atsetaldegid)

Asil galoid, R-(CO)-X

-oil galogenid

etanoil xlorid (asetilxlorid)

Karboksilat, R-COO 

– oat

Natriy etanoat (natriy asetat)

Karboksilik kislota, R-COOH

kislotasi

Etan kislotasi (sirka kislotasi)

M. eferlar, R-(CO)-O-R’

Alkil alkanoat

Etil butanoat (etil butirat)

Efir, RO-R’

Alkil efir

Dietil efir (etoksietan)

Amid, R-(CO)-NR 2

-amid

etanamid (asetamid)

Birlamchi amin, R-NH 2

-amin

Metilamin

Ikkilamchi amin, R 2 NH

-amin

Dimetilamin

Uchinchi darajali amin, NR 3

-amin

Trimetilamin

Imid, (RCO) 2 N-R’

-imid

Suksinimid

Siyanat, R-OCN

Alkil siyanat

Metil siyanat

Izosiyanat, R-NCO

Alkil izosiyanat

Metil izosiyanat
Funksional guruhlarning kimyoviy reaksiyaga kirishish usuli boshqa funksional guruhlar yordamida yanada o’zgartirilishi va bu guruhlar ham o’zaro konvertatsiya qilinishi mumkin.
Uglerodni o’z ichiga olgan bir nechta funksional guruhlar quyida tasvirlangan.



Demak, funksional guruhlar o’zlari biriktirilgan molekulaga bog’liq bo’lmagan o’ziga xos xususiyat va xususiyatlarni namoyon qiluvchi qismlar ekanligini tushunish mumkin.
Molekulada funksional guruhlarning mavjudligi ko’rib chiqilayotgan molekulaning eruvchanligi va komplekslarini hosil qilish tendentsiyasiga ham ta’sir qiladi. Erituvchi va erituvchining funksional guruhlari yaxshi o’zaro ta’sir qilsa, eruvchanlik ortadi. Masalan, shakar va suv ikkalasi ham -OH (gidroksil) guruhini o’z ichiga olganligi sababli, shakarni suvda osongina eritib yuborish mumkin.
Umumiy funksional guruhlar nomenklaturasi
Umumiy funksional guruhlar, ularning nomenklaturasida ishlatilishi kerak bo’lgan qo’shimchalar ushbu kichik bo’limda keltirilgan. Bundan tashqari, ushbu guruhlarning har birining sturukturasining qisqacha tavsifi ham berilgan.

Download 4.05 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   137




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling