Aniq va tabiiy fanlar metodikasi
“TOʻGʻRI BURCHAKLI UCHBURCHAKNING TOMONLARI VA UNING BURCHAKLARI ORASIDAGI MUNOSABATLAR” MAVZUSINI OʻQITISHDA HAYOTIY MASALALARNI YECHISHNI SHAKLLANTIRISH ASOSIDAGI NAMUNAVIY DARS ISHLANMASI
Download 432 Kb.
|
2 5330528269487836441
- Bu sahifa navigatsiya:
- XULOSA VA TAVSIYALAR
- FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RО‘YXATI
- ILOVALAR
4. “TOʻGʻRI BURCHAKLI UCHBURCHAKNING TOMONLARI VA UNING BURCHAKLARI ORASIDAGI MUNOSABATLAR” MAVZUSINI OʻQITISHDA HAYOTIY MASALALARNI YECHISHNI SHAKLLANTIRISH ASOSIDAGI NAMUNAVIY DARS ISHLANMASIUshbu paragrafda mavzuga oid ba’zi tipik masalalardan namunalar keltiramiz. 1-tip misollar. Uchta tomon uzunliklari brilgan uchburchaklarning tо‘g‘ri burchakli uchburchak bо‘lish-bо‘lmasligiga oid misollar. Bu tipdagi misollar о‘quvchilarda tomonlari berilgan uchta songa teng bо‘lgan uchburchakning tо‘g‘ri burchakli uchburchak bо‘lish sharti bо‘lgan Pifagor teoremasini qanoatlantirishini tekshirishga о‘rgatadi. Dastlabki bosqichda о‘quvchilarga tayyor uchta son berilib, Pifagor teoremasini qanoatlantirish yoki qanoatlantirmasligi sо‘ralsa, keying bosqichlarda ikkita son berilib, uchinchi sonni tomonlari shu sonlarga teng bо‘lgan uchburchakning tо‘g‘ri burchakli uchburchak bо‘ladigan qilib topish talab qilinadi.
Bu tipdagi misollarni tanlashda dastlab, tо‘g‘ri burchakli uchburchakning bitta burchagi va ixtiyoriy bitta tomoni beriladi. Qolgan tomonlarni ta’rifga kо‘ra toppish talab qilinadi. Keyinchalik uchta tomon (yoki ikkita tomon berilsa ham bо‘ladi) berilib uchburchak burchaklarini toppish talab qilinishi mumkin. 3-tip misollar. Asosiy trigonometrik ayniyatlarga doir misollar. Trigonometriyaning asosiy ayniyati  atrofidagi masalalar. Ya’ni  yoki  lardan biri berilib, ikkinchisini,  va  larni topish, yoki burchakning sinusi va kosinusini berib uning mavjudligini tekshirish kabi misollar berilsihi mumkin. Shuningdek, yoki berilib, va larni topish talab qilinishi mumkin.
4-tip misollar. Mavzuga doir amaliy-tatbiqiy masalalar. Bu tipdagi masalalar bu mavzuning hayotiy tatbiqlarini ochib berish uchun, kundalik hayotimizda uchraydigan tevarak atrofdagi vaziyatlardan kelib chiqib tanlanishi mumkin. Yuqorida 2-paragrafdagi dars ishlanmasidagi ikkita masala, uyga vazifa sifatida taklif qilingan 6 ta masala shu tip sirasiga kiradi. Bundan tashqari ijodiy yondashgan holatda kо‘plab masalalarni vaziyatli topshiriqlar shaklida, loyihalar usulida yoki keys-stady usulida yechish uchun taklif qilish mumkin. Pifagor teoremasisiz bugungi kunda aniq kartografiya hamda navigatsiyani tasavvur qilib bо‘lmaydi. Ushbu formula hozirda ham, GPS tizimlarida muayyan obyektlarning bir-biriga nisbatan joylashuvini belgilash uchun triangulyatsiya usuli tarkibida qо‘llaniladi. Bundan masalalr tuzishda foydalanish mumkin. Masalan uyali aloqa bugungi kunda har bir insonning hayotiy ehtiyojiga aylanib ulgurgan. Sifatli aloqa uchun aloqa operatorining signal uzatish antennasining balandligi, tо‘lqin uzatish masofasi ahamiyatlidir. Bu о‘z navbatida tо‘g‘ri burchakli uchburchakni tashkil qiladi. Yoki, yong‘in vaqtida qaysidir qavatdagi yong‘in о‘chog‘iga tezlik bilan yetish uchun narvon uzunligini tanlash ham Pifagor teoremasiga asoslanadi. Bu kabi misol masalalar yuqorida aytib о‘tganimizdek, о‘quvchilarning nafaqat matematik bilimlarini biyitadi, balki hayotiy masalalarda matematikaning tatbiqini ochib berishi bilan ahamiyatlidir. Quyida biz, yuqoridagi 1-2-3-tip misolar ishtirokida easyQuizzy dasturi orqali о‘quvchilarning bilimini tekshirish uchun yaratilgan elektron ilova haqida tushuntirish beramiz. Daqiqa sayin rivojlanib borayotgan texnologiyalar va texnika asrida zamonaviy dasturlar va ulardan ijtimoiy hayotning turli jabhalarida keng foydalanish imkoniyati ham takomillashib bormoqda. Eng so`nggi va qulay interfeysga ega bo`lgan dasturlarni o`z ehtiyojiga ko`ra tanlash va ularni kasbiy faoliyatlarning turli jabhalariga yo`naltirish, ulardan foydalanish bugungi kunning zamon talabi bo`lib bormoqda. Biz pedagoglar shularni hisobga olgan holda talabalarga ta`lim berish ularni bilimlarini nazorat qilishda zamonaviy pedagogik dasturiy vositalardan foydalanish malaka va ko`nikmalariga ega bo`lib borishimiz, ulardan ta`lim jarayonida keng foydalanishni joriy qilishimiz zarur. О‘quvchilarning bilimini nazorat qilishda easyQuizzy-test, iSpring dasturlarini qo`llash mumkin. Dasturni ishga tushirganimizda uning asosiy oynasi paydo bo`ladi. 
Shu oyna orqali test savollarini kiritish mumkin bо‘ladi. Bunda javob uchun variantlar taqdim qilinib, dastur о‘quvchini tekshirishii uchun tо‘g‘ri javob belgilanadi. XULOSA VA TAVSIYALARО‘qituvchilar zamonaviy texnologiyalar imkoniyatlarini butunlay inkor etmagan holatda о‘quvchilarga tushuntirish ishlari olib borishi zarur. CHunki zamonaviy texnologiyalar ham insonlar og‘irini yengil, mashaqqatini oson qilish, qimmatli vaqtini tejash maqsadida ishlab chiqarilmoqda-ku. Albatta, qо‘shish-ayirish, kо‘paytirish-bо‘lish kabi eng muhim amallarni har bir о‘quvchi mustaqil bajara olishi qat’iy talab sifatida belgilanishi shart. Ammo ayrim о‘rinlarda (har doim ham emas), muayyan mavzularni о‘tishda ularni zamonaviy elektron qurilmalar bilan bog‘liq holda tushuntirish о‘quvchilar о‘zlariga yaxshi tanish va qiziq bо‘lgan ma’lumotlarni zarur va foydali bо‘lganlari bilan bog‘langan holda eslab qolishlari mumkin. Masalan, о‘quvchilarga parallel chiziqlar haqida tushuntirish berayotgan vaqtda rassomchilik, fotografiya va dizaynda qо‘llaniladigan “uchdan bir qism” qoidasi haqida ham ma’lumot berish mumkin. Uning asosiy mohiyati shundaki, rasmga olayotgan vaqtda ekran tasvir ikkita gorizontal va ikkita vertikal parallel chiziqlar bilan asosiy uch qismga bо‘linadi (barcha smartfonlar kamerasi sozlamasida mazkur imkoniyat о‘rin olgan). Tasvirga olinayotgan markaziy ob’ekt umumiy ekranning uchdan bir qismini egallashi hamda mazkur chiziqlar bilan ustma-ust yoki chiziqlar kesishmasida joylashgan bо‘lishi lozim. Xulosa о‘rnida, yangi texnologiyalar asrida dunyoga kelayotgan bugungi kun о‘g‘il-qizlari о‘zlarining bir qator umumiy sifatlari bilan ajralib turishini unutmagan holda, ularni bugungi zamonning talablari asosida о‘qitish zarurligi, kechagi о‘qitish usullari bilan maqsadga erishib bо‘lmasligini unutmasligimiz lozim. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RО‘YXATI:О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 12 iyundagi V.I.Romanovskiy nomidagi Matematika institutiga tashrifi davomida qо‘yilgan vazifalar. О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 9 iyuldagi «Matematika ta’limi va fanlarini yanada rivojlantirishni davlat tomonidan qо‘llab-quvvatlash, shuningdek, О‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining V.I.Romanovskiy nomidagi Matematika instituti faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari tо‘g‘risida» gi PQ-4387-son Qarori О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 7 maydagi “Matematika sohasidagi ta’lim sifatini oshirish va ilmiy-tadqiqotlarni rivojlantirish chora-tadbirlari tо‘g‘risida”gi PQ-4708-son Qarori Xalq ta’limi vazirligining 2018-yil 29-oktabrdagi 266-sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan aniq fanlar blok moduli bо‘yicha umumiy о‘rta ta’limning matematika fani boyicha о‘quv dasturi Pogorelov A.V. GeometriY. О‘rta maktabning 7-11-sinflari uchun darslik. – T.: О‘qituvchi, 1991 y. – 368 b. Rahimqoriyev A.A., Tо‘xtaxо‘jayeva M.A. GeometriY. Umumiy о‘rta ta’lim maktablarining 8-sinfi uchun darslik. Uzviylashtirilgan dasturga mos qayta ishlangan 3-nashri. T.: “Yangiyо‘l poligraf servis”, 2014-y. – 160 b. Rahimqoriyev A.A., Tо‘xtaxо‘jayeva M.A. GeometriY. Umumiy о‘rta ta’lim maktablarining 8-sinfi uchun darslik. Qayta ishlangan va tо‘ldirilgan 4-nashri. T.: “О‘zbekiston” NMIU, 2019-y. – 160 b. Haydarov B.Q. XTXQTMOHM matematika fani о‘qituvchilari uchun “Matematika fanini о‘qitishda innovatsion yondashuv”.T.: 2019. О‘quv uslubiy majmua. Haydarov B.Q. XTXQTMOHM matematika fani о‘qituvchilari uchun “Matematika fanini о‘qitish metodikasi”.T.: 2019. О‘quv uslubiy majmua. Azamov A. Xaydarov B., Kuchkarov A., Sariqov YE., Sag‘diyev U. GeometriY. Umumiy о‘rta ta’lim maktablari 7- sinfi uchun darslik. –T.”Yangiyо‘l poligrafservisi” , 2017 y. S.Alixonov Matematika о‘qitish metodikasi. Toshkent. О‘qituvchi. 1992y. (о‘quv qо‘llanma) Tо‘laganov T. Matematika о‘qitish metodikasi (ma’ruzalar tо‘plami), TDPU, 2001 y. Yunusova D.I. Ta’lim texnologiyalari asosida matematik ta’limni tashkil etish. T,”Universitet” , 2005y. Tо‘laganov T. R. Uchburchak geometriyasi. Toshkent: О‘qituvchi, 1997. - 59 b. www.ziyonet.uz - Axborot ta’lim tarmog‘i https://uz.khanacademy.org/math/basic-geo/basic-geometry-pythagorean-theorem/geo-pythagorean-theorem/v/the-pythagorean-theorem?modal=1 www.ma’rifat.uz – Ma’rifat gazetasi www.edu.uz – Xatq ta’lim vazirligi saiti ILOVALARIlova-1 Blits-sо‘rov uchun savollar: 1) О‘tkir burchakning sinusi, kosinusi, tangensi va kotangensi deb nimaga aytiladi? 2) Tо‘g‘ri burchkli uchburchak deb nimaga aytiladi? 3) Tо‘g‘ri burchkli uchburchakning tomonlari orasida qanday munosabat bor? 4) Tо‘g‘ri burchkli uchburchakning tomonlari 5, 13 va 12 bо‘lishi mumkinmi? 6, 8 va 9 chi? Javobingizni asoslang. 5) Katetlaridan biri 4 ga, gipotenuzasin 8 ga teng bо‘lgan tо‘g‘ri burchkli uchburchakning burchaklarini toping. Download 432 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|