Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan foydalanish samaradorligini oshirish

Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan 
foydalanish samaradorligini oshirish
 
 
197 
 
Amu-Buxoro mashina kanali ko’ndalang qirqimi 
Pastki qismidagi temir-beton va betondan yasalgan qirg’oq tishga tayanishi 
kerak. Beton qoplamaning qalinligi uni eng yuqori loyihaviy suv oqimida yuvadigan 
oqim tezligiga qarab belgilanadi: ʋ = 0,14 va 1,1 max m/s; temir-beton qoplamaning 
qalinligi yarmi bo'lishi mumkin. Shu bilan birga, u muzlagan muz yuqoriga 
suzganda qoplamaning barqarorligini ta'minlashi kerak pastki cho'kindilarning 
harakatlanishi bilan uning pastki qismida ishqalanishi ham hisobga olinadi. Ushbu 
shartlardan, shuningdek, transport yuklaridan kelib chiqqan holda, temir-beton 
plitalarning minimal qalinligi 0,15...0,2 m dan kam bo'lmasligi kerak.Qoplamaning 
qalinligi, agar kerak bo'lsa, shamol va kema to'lqinlarining ta'siri uchun ham 
sinovdan o'tkaziladi, ( SNiP 2.06.04-82) 
Uzoq masofadagi silliq qirg’oqlarning kamchiliklari shundaki, ular yaqinidagi 
oqim sezilarli maishiy tezlik bilan solishtirganda tezlikni rivojlantiradi, bu esa 
chiziqli nishabning tagida taglikning qattiq eroziyasiga olib kelishi mumkin. 
Qirg’oqning katta kirib borishi ko'pincha drenajning murakkabligi va boshqa ish 
sharoitlari bilan murakkablashadi. Bunday hollarda, qirg’oq ba'zan qurilish vaqtida 
pastki qismdan 1,5..2 m pastda yuviladi va yirtilgan tosh yoki sun'iy beton toshlar
chuqurning yonbag'iriga va to'ldirilishiga tashlanadi. Ularning kattaligi o'rtacha 
diametri belgilanganidan kattaroq qilib olinadi: d
min
=0,057 v
2
max. 
Toshning hajmi nishabni pastki qismning mumkin bo'lgan eroziyasi bilan butun 
hisoblangan chuqurlikka himoya qilish sharti bilan hisoblanadi; yiqilgan tosh, 
nishabning beton mahkamlash ostidagi yoki strukturaning qiyaliklarini himoya 
qilishi kerak. Bunday holda, tosh qatlamda "apron" shaklida oqimga o'raladi, uning 
qalinligi toshning diametridan kamida uch baravar ko'p bo'lishi kerak. Bu еchim 
ancha ishonchli, lekin katta hajmdagi katta tanlangan toshni odatda d >0,3...0,4 m 
talab qiladi, karerlarda unumdorligi kichikdir. Demindan biroz kichikroq toshlarga 
kontur hajmining 25% dan ko'p bo'lmagan miqdorda ruxsat beriladi. 
Toshdan yasalgan apron o'rniga egiluvchan apronlar ko'pincha po'lat halqalar 
bilan bir-biriga bog'langan temir-beton plitalardan tayyorlanadi. Plitalar, 

---