Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan foydalanish samaradorligini oshirish

Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan 
foydalanish samaradorligini oshirish
 
 
279 
qilinadi, deb o‘ylashgan. Aytishlaricha, 1840-yilda olim Libix o‘zining 
o‘simliklarning oziqlanishi haqidagi yon nazariyasini omma e'tiboriga havola 
qilganida, olimlar o‘rtasida katta kelishmovchilik yuzaga kelgan. 
Adabiyotlarda aytilishicha, tuproqning mexanik va kimyoviy tarkibi ma’lum 
darajada uning qanday jins ekanligiga bog‘liq. Granit va ko‘plab o‘simliklarning 
eroziyasi kislotali tuproqni hosil qiladi. 
Qoraqalpog‘iston Respublikasining umumiy maydoni 165,6 ming km² bo‘lib, 
еr resurslari bo‘yicha O‘zbekistonning eng yirik viloyatlaridan biridir. 1989-yil 
noyabr oyi holatiga ko‘ra umumiy еr maydoni 16490 ming ga, qishloq xo‘jaligiga 
mo‘ljallangan еrlarning ulushi 439,6 ming gektarni tashkil etdi. Bog‘ uzumchilik va 
boshqa ko‘p yillik o‘simliklar uchun 6,7 ming gektar, paxta еtishtirish uchun 165 
ming gektar еr. 
Qoraqalpog‘iston Respublikasining 163,5 ming km2 еri janubiy tumanlarda, 
143,21 ming km2 erlari shimoliy tumanlarda joylashgan. 
Ayni paytda bu еrlarning ekin maydonlari 1430 ming gektarni tashkil etadi. 
“Suvenli” sug‘orish tizimida 664,4 ming gektar, “Qizketken-kanal” sug‘orish 
tizimida 602,5 ming gektar, “Paxta arna” sug‘orish tizimida 164,5 ming gektar еr, 
shundan 1440 ming gektar 1817 ming gektar еr maydonlarini tashkil etadi. . qishloq 
xo‘jaligi ekinlari uchun juda mos keladi. Shunnan, Suvenli sug‘orish tizimida 404,5 
ming ga, Qizketken kanali sug‘orish tizimida 101,4 ming ga, Ayran arna sug‘orish 
tizimida 164,5 ming ga. qishloq xo‘jaligi ekinlari uchun juda mos keladi. Shundan 
404,5 ming gektari Suvenli kanali, 101,4 ming gektari esa Qizketken kanali bo‘yida 
joylashgan. 
Respublika shimoliy zonasining tekis geologik tuzilishiga ko‘ra Amudaryoning 
sobiq va hozirgi deltasida allyuvial yotqiziqlar mavjud. Ushbu axlatlarning qalinligi 
ba’zi joylarda bir necha o‘n metrga etadi. 0,2 m dan 20 m gacha bo‘lgan, ba’zan 
qalinroq bo‘lib, tarkibi loy, sho‘rva va qumlardan iborat. 
Ma’lumotlarga ko‘ra, sho‘rlanmagan еrlar hajmi 1981 yilda 103,3 ming, 1991 
yilda 20,7 ming, 2000 yilda 15 ming, shu davrda 3 marta. 1991-1992 yillarda ekin 
maydonlarining 40 foizi kam sho‘rlangan ekin maydonlarining 40 foizigacha 
qisqartirildi, o‘rtacha va yuqori sho‘rlangan еrlarning 60 foizi egallab olindi, bu 
hududning atigi 1-819 foizini, 65-70 foizini tashkil etadi. Maydoni % o‘rtacha 
sho‘rlangan va ko‘p sho‘rlangan еrlar egallaydi. 
Olma eng ko‘p tarqalgan mevali o‘simlik bo‘lib, ekin maydoni bo‘yicha 
respublikamizda 1-o‘rinni egallaydi. Olma yuqori sifatli meva beradi. Mevalarni 
toza va qayta ishlangan shaklda ishlatish mumkin. Olmadan mevali kompotlar, 
povidlo, pastila, pyure, marmelad va kompotlar tayyorlanadi. 

---