Ankara üNİversitesi fen biLİmleri enstiTÜSÜ

Kirlilik Değişkenleri Soğutma suyu ve atıksu 
Sıcaklık (
o
C) 
25.3 
Debi (m
3
/s) 
0.25 
Amonyum azotu (mg/L) 
27.4 
Nitrit azotu (mg/L) 
1.3 
Nitrat azotu (mg/L) 
52 
Organik azot (mg/L) 
0 
Organik fosfor (mg/L) 
0.52 
Çözünmüş fosfor (mg/L) 
12.4 
BOİ
5
 (mg/L) 
210 
Çözünmüş oksijen (mg/L)
7.2 
Koliform (No/100 ml) 
2900 
Klorür (mg/L) 
0 
 
 

---

 
132
Çalışmanın bu bölümünde AKAB/QUAL2E/Deneysel sonuçlar grafiksel olarak 
sunulmuştur. Şekil 11.35’te akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca nehre deşarj yapılan 
noktadan itibaren Amonyum azotu değişimi için elde edilen sonuçlar grafiksel olarak 
AKAB/QUAL2E/Deneysel karşılaştırmalı bir şekilde verilmiştir.  
 
 
 
 
Şekil 11.35  Akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca amonyum azotu derişim değişimi 
 
 
Grafikten görüleceği üzere atık deşarj noktasından itibaren amonyum azotu derişimi 
yükselmiş ve sonrasında model kinetiğine bağlı olarak azalmıştır. Bu eğilim normal 
olarak beklenen bir durumdur. 
 
 

---

 
133
Şekil 11.36’da akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca nehre deşarj yapılan noktadan 
itibaren nitrit azotu değişimi için elde edilen sonuçlar grafiksel olarak 
AKAB/QUAL2E/Deneysel karşılaştırmalı bir şekilde verilmiştir. 
 
 
 
 
Şekil 11.36  Akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca nitrit azotu derişim değişimi 
 
 

---

 
134
Şekil 11.37’de akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca nehre deşarj yapılan noktadan 
itibaren nitrat azotu değişimi için elde edilen sonuçlar grafiksel olarak 
AKAB/QUAL2E/Deneysel karşılaştırmalı bir şekilde verilmiştir. 
 
 
 
 
Şekil 11.37  Akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca nitrat azotu derişim değişimi  
 
 

---

 
135
Şekil 11.38’de akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca nehre deşarj yapılan noktadan 
itibaren organik azot değişimi için elde edilen sonuçlar grafiksel olarak 
AKAB/QUAL2E/Deneysel karşılaştırmalı bir şekilde verilmiştir. 
 
 
 
 
Şekil 11.38  Akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca organik azot derişim değişimi 
 
 

---

 
136
Şekil 11.39’da akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca nehre deşarj yapılan noktadan 
itibaren organik fosfor değişimi için elde edilen sonuçlar grafiksel olarak 
AKAB/QUAL2E/Deneysel karşılaştırmalı bir şekilde verilmiştir. 
 
 
 
 
Şekil 11.39  Akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca organik fosfor derişim değişimi  
 
 

---

 
137
Şekil 11.40’ta akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca nehre deşarj yapılan noktadan 
itibaren çözünmüş fosfor değişimi için elde edilen sonuçlar grafiksel olarak 
AKAB/QUAL2E/Deneysel karşılaştırmalı bir şekilde verilmiştir. 
 
 
 
 
Şekil 11.40  Akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca çözünmüş fosfor derişim değişimi 
 
 

---

 
138
Şekil 11.41’de akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca nehre deşarj yapılan noktadan 
itibaren BOİ
5
 değişimi için elde edilen sonuçlar grafiksel olarak 
AKAB/QUAL2E/Deneysel karşılaştırmalı bir şekilde verilmiştir. 
 
 
 
 
Şekil 11.41  Akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca BOİ
5
 derişim değişimi 
 
 

---

 
139
Şekil 11.42’de akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca nehre deşarj yapılan noktadan 
itibaren çözünmüş oksijen değişimi için elde edilen sonuçlar grafiksel olarak 
AKAB/QUAL2E/Deneysel karşılaştırmalı bir şekilde verilmiştir. 
 
 
 
 
Şekil 11.42  Akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca çözünmüş oksijen derişim değişimi 
 
 

---

 
140
Şekil 11.43’te akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca nehre deşarj yapılan noktadan 
itibaren koliform değişimi için elde edilen sonuçlar grafiksel olarak 
AKAB/QUAL2E/Deneysel karşılaştırmalı bir şekilde verilmiştir. 
 
 
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
3.5
x 10
4
1000
1200
1400
1600
1800
2000
2200
2400
2600
2800
3000
Mesafe, m
No
./
10
0 m
l
AKAB
Deneysel
QUAL2E
 
 
Şekil 11.43  Akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca koliform derişim değişimi 
 
 

---

 
141
Şekil 11.44’te akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca nehre deşarj yapılan noktadan 
itibaren klorür değişimi için elde edilen sonuçlar grafiksel olarak 
AKAB/QUAL2E/Deneysel karşılaştırmalı bir şekilde verilmiştir. 
 
 
 
 
Şekil 11.44  Akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca klorür derişim değişimi 
 
 

---

 
142
Şekil 11.45’te akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca nehre deşarj yapılan noktadan 
itibaren yosun değişimi için elde edilen sonuçlar grafiksel olarak 
AKAB/QUAL2E/Literatür kıyaslamalı olarak verilmiştir. 
 
 
 
 
Şekil 11.45  Akarsuyun 36.5 km uzunluğu boyunca yosun derişim değişimi 
 
 
Bütün grafikler genel olarak incelendiğinde, akarsuyun 36.5 km lik bölümü için 
gerçekleştirilen çalışmanın akarsuyun 7 km lik bölümü için gerçekleştirilen çalışmadan 
daha kapsamlı ve beklenen sonuçları verdiği görülmüştür. Daha önce söylendiği gibi 
atığın karakteristiği (kirlilik değişkenleri derişimi, sıcaklık, debi v.s.) ve akarsu 
modelinin kinetiği kirlilik değişkenlerinin değişim boyutunu ve eğilimini 
belirlemektedir. Ayrıca, akarsuyun 7 km lik bölümü için yapılan mutlak ortalama sapma 

---

 
143
hesaplamaları akarsuyun 36.5 km lik bölümü için de gerçekleştirilmiştir. 36.5 km’lik 
çalışmadan elde edilen MOS sonuçları 7 km’lik çalışmalar sonucunda elde edilen MOS 
değerlerinden daha düşük olduğu bulunmuştur. Dolayısıyla, akarsuyun incelenen 
uzunluğunun genişletilmesiyle daha doğru sonuçlar alındığı görülmektedir. Çizelge 11.9 
incelendiğinde kirlilik değişkenlerinin birçoğu için AKAB yazılımından hesaplanan 
MOS değerleri, QUAL2E programından hesaplan MOS değerlerinden daha düşük 
çıkmıştır. Bu sonuç AKAB yazılımının bir kez daha doğru ve etkin çalıştığını 
göstermektedir. 
 
 
Deneysel/Model sapmalarının iki farklı nedeni olduğu düşünülmektedir. Bunlardan 
birincisi deneysel hatalar, ikincisi ise çalışma bölgesine tarımsal alanlardan sulama ile 
ve yer altı suları ile karışan atık yüküdür. 
 
 
Çizelge 11.9  Akarsuyun 36.5 km lik bölümü için AKAB ve QUAL2E için hesaplanan 
mutlak ortalama sapma (MOS) değerleri