Annotatsiya ushbu ma’ruza matnda, mavzular haqida tushuncha, ularning tasnifi, dori preparatlarining yangi avlodlari, tibbiyot amaliyotida eng ko’p qo’llaniladigan xillari haqida axborot berilgan

Paraaminosalitsilat
upumlaridap bepask, parabenzoyaminosa-litsilat natriydir.
Organizmda bu moddadan PASK ajralib chiqib, sil mikobakteriyalariga qarshi ta`sir
ko`rsatadi, qonda doimiy o`zgarmas konsentratsiyasi hosil bo`ladi, PASQ ga o`xshash
nojo`ya ta`sirlar yuzaga keltiradi.
Antibiotiklar
— streptomitsinlar, bular aminoglikozidlar turiga kiradi, mikroblarga
qarshi ta`sir doirasi keng. Jumladan sil mikobaktsriyalariga ham bakternsshd ta`sir
ko`rsatadi. Mikro-organizm hujayralarida oqsillarning ribosomalar darajasida hosil
bo`lishiga to`sqiilik qiladi. Streptomitsin parenteral, mushaklar orasiga yuboriladi, I—2
soatdan keyin qonga so`rilnb, a`zo to`qimalariga, qorin, ilevra bo`shliqlariga o`tadi.
Gematoense-falik to`siqdan yaxshi o`tolmaydi, shuning uchun sil meningitida
streptomitsinningxlor kalsiyli tuzi orqa mnya kanaliga yuboriladi.
Streptomitsin
sulfat silning har xil turlarida qo`llanadi. Bu moddaning asosiy
kamchiligi—sil mikobakteriyalari streptomitsinga. tez o`rganib, unga nisbatan chidamli

---

bo`lib qoladi. Bular nafaqat streptomitsin sulfatga emas, butun streptomitsin moddala-

riga chidamli bo`lib, hatto streptomitsinga karam mikobakteriyalar rivojlanadi. Bu modda
silga qarshi faol moddalar bilan birga qo`llanadi.
Streptomitsin
ancha zaharli antibiotik hisoblanadi, u asosan markaziy nerv
sistem.asini jaroxatlaydi va allergik jarayonlar paydo qiladi. Streptomitsin tanlab VIII juft
miya iyervlarini jarohatlab, vestibulyar o`zgarishlar (bosh aylanishi, eshitish
qobiliyatining pasayishi) kuzatiladi. Katta miqdorlarda qo`llanganda bemor butunlay
eshitmasligi mumkin. Streptomitsin o`rta|quloq suyuqlig`iga — likvorga oson o`tadi, u
yerdan chiqishi qiyin bo`ladi, to`planib qoladi. Shuning uchun yetreptomitsinping
ototoks.ik ta`siri faqat u bilan davolangan iaytda emas, balki modda qo`llanishdan
to`xtatilgandan keyin to`eatdan iaydo bo`lishi mumkin. Strepts|mitsin ba`zi holatlarda
«meningeal» ruqiy o`zgarishlarni yuzaga keltirishi, ko`ruv nervini jarohetlashi, boshqa
nervlarni falajlashi mumkin. Streptomisin teratogen tasir etadi, ya`ni homiladorlik
davrida qo`llanganda bo`dajak bolani shikastlab, uni tugma majruq qilib qo`yishi, u kar
bo`lib tug`ilishi mumkin. Streptomisin ko`pincha allergik jarayonlarni yuzaga keltiradi
— terida har xil toshmalar paydo bo`ladi, harorat ko`tariladi, shuning uchun bu modda
qo`llanganda vaqti-vaqti bilai qoppi tekshirib turish kerak. Agar qonda eyzinofillar soni
ko`paysa, bu allergiy
4
jarayonlar hosil bo`lishidan darak beradi, bunda shunga qarshi
chora-tadbirlarni ko`rish kerak bo`ladi. Streptomitsinlar ta`sirlovchi xususiyatga ega,
yuborilgan joyi ogriydi.
Silni davolashda streptomitsinning boshqa turlari ham qo`lla-nadi, ulardan
digidrostreptomitsin allergik jarayonlarga kamroq sabab bo`ladi, lekin bu moddanyng
ototokeik ta`siri streptomitsinga nisbatan kuchliroq.
Digidrostreptomisin pantotenat kam zaharli, streptomisin va digidrostreatomitsinga
nisbatan bemorlar uni yaxshi ko`taradilar. Xlor kalsiyli streptomitsinnipg ta`sirlovchi
xususiyati kam, sil meningitida qo`llanadi. Lekin bu modda juda zaharli, shuning uchun
juda zarur bo`lgan holatlardagina qo`llanadi.