Анорганик ёки минерал боғловчи моддалар кукунсимон бўлиб, майда ва йирик тўлдиргичлар билан бирга сувда қорилганда суюқ ёки пластик қоришма ҳосил қилади ва аст -секин қотиши натижасида суний тошга айланади

2.2. Тайёр маҳсулот омборларини ҳисоблаш

Қурилиш гипс силос туридаги омборда сақланади. Омбордаги захираси тўрт кунга етадиган қилиб олинади.

Силос омбори ҳажми:
V_сил.=А∙4/365∙К∙Г ,
бу ерда V_сил - силос омбори ҳажми,
К- омбор ҳажмидан фойдаланиш коэффициенти, К= 0.9;
4 - омбордаги материалнинг умумий захираси, кун.
А - корхона махсулдорлиги, т / йил;
Г - силосга юкланган гипснинг ўртача ҳажмий массаси.
V_сил =300000 ∙4/365∙0,9∙1,3 = 655,6 м³;
Бонкалар сони-12 дона, у ҳолда бир бонка ҳажми
V₁= V_сил /12 = 655.6 /12 = 54.63 м³
Бонкаларнинг баландлиги:
h = 4∙V /π∙ d²,
бу ерда d каналнинг диаметри, d = 8м;
h = 4∙54,63/3,14•8² = 1,08 м.


2.3. Ускуналарни танлаш
4-жадвал
Ускуналар қайдномаси

№	Жиҳозни номи	Типи, маркаси	Ишлаб чиқариш қуввати	Электр двиг. қуввати,Квт	Характерис-тикаси	Сони
1	2	3	4	5	6	7
1	Лотокли таъминлагич	РЧН-120-1 15,5 АО-42-4	15 м^3/ч	2,8х3=7,4	1500 айл./мин	3
2	Тасмали конвейер	ЛК-Н 300	40т/соат	3	Тасма эни 300мм.	1
3	Болғали майдалагич	смд-112	10-15 т/соат	1	Д=200 мм, д=25 мм.	1
3	Элеватор	ЭЛГ- 160	10 м^3/соат	0,6х3=1,8	Н=45м.	3
4	Шнек	КВ-9/219	50 т/соат	11х8=88	L=9м	8
5	Айланувчи печь		20 т/соат	21.0	Д=2,2м., L=9м	1
6	Шарли тегирмон	Φ900×3000	0.8-2.5 т/соат	22	35.6 айл./мин	1

II. Ишлаб чиқариш тармоғида ускуналарни жойлаштириш тартиби
Тармоқда ускунани жойлаштиришда унинг самарадор ишлаши учун шароит яратиши керак. Жойлаштириш бир текисда - устунлар оралиғи 18 ёки 24 метр, 6 ёки 12 метрлик кенгликда амалга оширилади.
Ишлаб чиқариш жараёни ҳеч қандай қайтарма ҳаракатларсиз ёки кесишишларсиз давом этиши керак. Жиҳозларга техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш учун йўлаклар, шунингдек, чанг ушловчи қурилмалар, назорат ва автоматлаштириш ҳисобга олинди. Асосий цехдаги жиҳозларнинг жойла-шиш тартиби ҳам ундан энг тўлиқ ва самарали фойдаланиш шартлари таъминланди (илова).


III. Тайёр маҳсулот сифатини ва ишлаб чиқариш
назорат қилишни ташкил этиш

Амалдаги стандарт ва техник шартларнинг талабларига жавоб берадиган боғловчи ишлаб чиқарилишини таъминлаш учун тайёр маҳсулот сифати ва ишлаб чиқариш устидан назоратни ташкил этиш лозим.

Технологик жараёнларни автоматик бошқариш ва тартибга солиш, намуна олиш, кимёвий таҳлил, материал намлигини аниқлаш ва ҳоказоларучун автоматик қурилмалар қўллашга алоҳида эътибор қаратиш лозим.
Заводда тайёр маҳсулот, хом ашё сифатини ва технологик режимларга риоя қилиш устидан жорий оператив назорат ўрнатилган.
Назоратни ташкил этиш бўйича ҳулосалар 4-жадвалда келтирилган

5-жадвал
Қурилиш гипси ишлаб чиқариш технологик жараёнини назорат қилиш харитаси

Технологик операция, жараён	Назорат характе-ристикалари	Назорат жойи	Давомий лиги	Назорат қилувчи шахс	Назорат тури
Гипс тош етказиб бериш, сақлаш	Намлик, кимёвий таркиби	Лаборато-рия	Ҳар куни бир марта	Лаборант	Титрлаш, қуритиш
Куйдириш	Бошланғич ва охирги ҳарорат ва намлик, кимёвий таркиби	Лаборато-рия, цех		Лаборант	Чамалаш, қуритиш, титрлаш
Туйиш майинлиги	Намлик, дисперс-лик, кимёвий ва минералогик таркиби	Лаборато-рия		Лаборант	Титрлаш, қуритиш

IV. Лойиҳада қабул қилинган ечимлар самарадорлигини баҳолаш

Лойиҳа ечимларидаги самарадорликни баҳолаш учун энергия сарфи (ёқилғи, электр энергияси), меҳнат сарфи (натурал бирликларда), тайёр маҳсулотни 1 м² ишлаб чиқариш майдонига тўғри келадиган миқдори бўйича техник-иқтисодий кўрсаткичларни аниқлаш лозим.

Бу кўрсаткичларни қуйидагича аниқлаш мумкин:
1. Маҳсулот бирлигига ёқилғи сарфи қурилмани ҳисоблаш аниқланган,
2. Электрэнергияни солиштирма қувват сарфи қуйидаги формула билан аниқланади:
Э_сол=Э_йил/П_йил,
бу ерда Э_йил -йиллик электр истеъмоли, кВт/соат,
П_йил -корхонанинг йиллик унумдорлиги.
П_йил = N∙F∙K_в∙К_з∙1,1 / З ,
бу ерда N -ўрнатилган ускунанинг қуввати, квт, N = 2953 кВт
Ғ-корхона иш вақти,
К_в-двигателдан вақт бўйича фойдаланиш коеффициенти, К_в =0.75
К_з-двигател қувватини юкловчи омил, К_з =0.85
З - двигателнинг самарадорлиги, З = 0,8
3. Маҳсулот бирлигига меҳнат харажатлари (меҳнат ҳажми):
Т = 192∙8∙350/700000=0.67 соат / тонна
4. Меҳнат унумдорлиги - бир ишчи бошига йилига тўғри келадиган маҳсулот миқдори.
Рўйхатдаги ишчилар сони (К_и) га тенг:
К_и =К_я∙К_п ,
бу ерда К_я ишчилар сони, К_я = 120
К_п -бир йилда ишланмайдиган кунлар сонини ҳисобга олувчи коэффициент,
К_и =120∙1,6=192 одам.
5. Энергия билан қурроланганлик - бир ишлаб чиқариш ишчи бошига тўғри келадиган элекр двигателларнинг қувватни йиғиндиси
Э = N / К_с
Э =2953/192=15.4 кВт/одам
6. 1 м² ишлаб чиқариш майдонига тўғри келадиган маҳсулот миқлори(С):
C = П_г /F
бу ерда Ғ - цехларнинг ишлаб чиқариш майдони, м².
C =700000 /4608 151.9 тонна /м²


V. Ҳавфсизлик техникаси, меҳнат ва атроф муҳит муҳофазаси чора-тадбирлар
Боғловчи моддалар ишлаб чиқаришда бинолар ҳавосидаги чанг ва намликнинг ортиши, қуритиш барабанлари ва тегирмонларининг ишончсиз иссиқлик изоляцияси ноқулай иш шароитларини келтириб чиқаради. Чангга қарши курашиш учун барча конструктив ускуналар ва механизмлар маҳкам, қаттиқ, муҳрланган ёпиқ металл кассеталарга жойлаштирилиши керак.Газлар ҳосил бўладиган жойларда умумий вентиляциядан ташқари маҳаллий вентиляцияни ҳам ташкил қилиш керак. Тутун газлар ва ҳавони 99% гача тозалашга кафолат берадиган энг самарали чанг-йиғиш қурилмалардан фойдаланиш талаб этилади. Механизмларнинг барча айланувчи қисмлари ишончли ҳимояланган бўлиши керак. Корхонада хизмат ходимларини муайян ускунани ишга тушириш ҳақида огоҳлантирувчи товуш ва ёруғлик сигнализацияси тизимига эга. Барча ток ўтказувчи қисмлар (ички кабеллар, ўчиргичлар ва бошқалар.) изоляция қилиниши керак. Хавфсиз меҳнат шароитларини яратиш технологияни янада такомиллаштириш, барча ишлаб чиқариш жараёнларини тўлиқ автоматлаштириш орқали таъминланиши лозим.
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати

1. 
   Қосимов Э. Қурилиш ашёлари. Т., Меҳнат, 2004.
   
2. 
   Махмудова Н.А. Боғловчи моддалар Т., ТАҚИ, ўқув қўлланма 2012. -118 б.
   
3. 
   А.Ҳамидов – Қурилиш материаллари ва буюмлари. –Т.: “Фан ва технология”, 2014, 344 бет.
   
4. 
   Юшкевич М.О., Анастасиади А.П., Боровский В.Р. Справочник по производству гипса и гипсовых изделий. - М.: Стройиздат, 1963 - 464с.
   
5. 
   Кабанов В.С. Методические указания по курсовому проектированию. - Воронеж: ВГАСА, 1990 - 100с.
   
6. 
   Шмитько Е.И. Процессы и аппараты в технологии строительных изделий (расчет аппаратов). Учебное пособие. - Воронеж: ВГАСУ, 2006 - 165с.
   
7. 
   http://www.liapor.com/at/index.php
   
8. 
   http://tetravion.com.ua/sidishield
   
9. 
   http://science.fentu/cms_files/Image/Bekker.pdf
   
10. 
    http://www.nanonewsnet.uz/
    
11. 
    http://www.stroinauka.uz/
    

ИЛОВА
Гипсли боғловчилар ишлаб чиқариш цехида жиҳозларни

жойланиш схемаси