Antropogen relef (texnogen relyef), yer yuzasining inson faoliyati natijasida hosil boʻlgan yoki oʻzgartirilgan relyefi. Bevosita va bilvosita antropogen relyef shakllanishi mavjud

Antropogen relyef tiplari va tasnifi

Barcha tirik mavjudotlar katori inson hayotini ham atrof-muhitsiz, tabiatsiz tasavvur qilish qiyin. Inson organizmlari kwp zhihatdan tabiy komponentlar havo, suv, o'simlik, tuprok, hayvonot va joylar bilan bog'liq. Tabiatdagi moddaning aylanma harakatlariga qarabdir va uning konuniyatlariga businadi. Bundan inson bilan o'ngli mavzhudotdir va u uz mehnatini oson yukori samaraga ko'rsatish uchun turli mehnat kurollardan texnika kuchidan aniqlash. Boshka has an organizmlardan farqli ularoq ijtimoiy mavzhudoddir. Jamiyat azosidir. Buning uchun uning biologist yordamidan ko'plab hayotiy bilan ham mavjud.
Inson bevosita va bilvosita erga, tuprokka, suvga, havoga, bitki va hayvonot dunyosiga ta'sir etmoqda. Bu bilan u o'z oldiga qo'ygan maqsadlariga erishmoqda. Ammo bazan uz kutmagan, airim yomon muammong kelishiga ham sababchi bulib kolmokda. Bunda yuzaga keladigan oqibatlarning bazilari dunyovy tus olmokda va olimlarni zhamoatchilikni tashvishga solmoqda.
XX-asrning 40-50 yillarida geografiya adabiyotida madaniy landshaftlar yoki oʻzgartirilgan landshaftlarga bagʻishlangan ilmiy makolalarning birin-ketin payo bulishi antropogen landshaftshunoslik poidevorining natijalariga kuchli turtki buladi. Bu boradagi ainiksa G.Yu. Saushkinning (1946) “Madaniy landshaftlarni o'rganish uchun geography of alohid virusi bulishi kerak”, degan fikri muhim muammo ega b'ldi. Uning 1947 yilda nashr etilgan monografiyasida esa qishloq khzhalik landshaftlari haqida zhiddiy ma'lumotlar. 1970-yilda Voronej universitetining professori F.N.Milkov oʻzining “Landshaftnaya sferi zemli” nomli kitobda inson organizmAndshaftnaya sferi zemli nomli kitoblarni oʻrganish bilan antropogen landshaftladioslik shugʻullanish kerak” deb hosillab olib tashlanganidan paydo boʻlgan landshaftshunoslik tarkibida yangi ilmiy tropojenland shaklda yangi bir ilmiy tropojenlandiya .”. Bu Yunalishni Xatto "Bilimlarning Yangi Tarmog'i" Deb Atadilar.
F. N. Milkov (1973) baho kupchilik geographer etirof etyapti. Shu sohada kator ilmiy asarlar yaratgan bu olimning fikricha, insonning khuzhali-gidagi faoliyati natizhasida yangidan bulgan landshaftlar ham, inson tasirida birrta komponent tubdan o'zgargan tabiy mazhmualar ham antropogen landshaft of hisoblanishi kerak. dedi F.N. Milkov (1986) “antropogen landshaftlar tabiy landshaftlarga o'khshab teng ahmiyatli bulgan komponentlar tizimidan iborat mazhmualardir. Ularning eng xususiyiyati o'z-o'zini rivozhlanishning belgilaridan edi” deb yozgan.
«Oxrana landshaftov» izolyatsion ishlanmalar natijasida yuzaga kelgan yuzaga kelgan landshaftlar antropogen landshaftlar va ular o'zining tabiiy ta'riflarini saqlab qolgan holda, o'z o'zidan o'ziga xos madaniy o'smirlar o'zgargan tuprog'ini saqlab qolishda «antropogen» tarkib kasb etgan. Bundai holda Yer yuzida tarqalgan landshaftlarning kwpchiligini antropogen landshaftlar katoriga kiritsak buladi. Ular tabiy sifatlaridan buladi, yangi ijtimoiy sifatlar ham kasb etgan buladi.
Yuqoridagi tahlili shuni ko'rsatadiki, o'zgarmagan yoki o'zgarmagan. Ammo kaysi landshaft qay darazhada antropogenlashgan va ularning kachon antropogen landshaft deb atash mumkin yoki tabiy landshaftga ailanadi, degan savollarning zhawobi haligacha muammoli va munozaralidir. Ana shunday munozarali savollardan yana biri tabiy landshaftlar antropogen landshaft-larga ailanishi uchun uning bir komponentiga o'chirish etarlimi yoki barcha komponentlar bir yo'la o'rnatilgan bo'lishi kerak degan savoldir.
Bunga javoban F.N. Milkov (1978) tabiy landshaft antropogen landshaftga ailashtirish uchun uning xohlagan bir komponentini U etarli deb hisoblaidi. Bu fikrning asosida komponentlarning landshaft xosillidir sifatidagi ahamiyati teng degan tassavur yotadi.
N. A. Solntsev (1960) esa landshaftni U uchun albatta uning geologik va geomorfologik Uzgartirilgan bulishi kerak deb xisoblaidi. Bu bir vaqtlar N A Soltsevning o'zi ilgari surgan va komponentlarning o'zaro teng kuchli emasligi va ishlab chiqarish ishlab chiqarishida oldingima-keyinlik mavjud bo'lgan hosil komponentlar «kuchliroq» relief Yoki geologik va geomorfologiya va "kuchli" komponent, iqlim va suvlar oʻrtacha kuchga ega komponentlar tuprok, oʻsimlik va hayvonot dunosi "kuchsiz" komponentlar hisoblanadi.

2.