Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши

Shaharlarning funktsional tipologiyasi 
Shahar funksional tiplari 
Funksional tipning turlari 
shaharlar 
Ma’muriy-markazlar 
Poytaxt 
Toshkent O‘zbekiston poytaxti 
Viloyat markazi 
Termiz Surxondaryo markazi 
Tuman markazi 
Usmat shaharchasi Baxmal 
tumani markazi 
Sanoat markazlari 
Qazib olish sanoati markazi 
Rossiyada Surgut 
Mashinasozlik markazi 
Italiyada Turin 
Metallurgiya markazi 
Polshada Katovise 
Transport markazlari 
Dengiz portlari 
Niderlandiyada Rotterdam 
Temir yo‘l uzellari 
Ukrainada Jmerinka 
Noishlab chiqarish markazlari 
Kurort markazlari 
Turkiyada Antaliya 
Ilm va fan markazlari 
Buyuk Birtaniyada Kembrij 
Moliyaviy markazlar 
Shveysariyada Syurix 
Shuningdek, ayrim shaharlar ma’muriy markaz vazifasini bajarishadi xolos, 
ya’ni Kanberra, Toshkent mamlakat ma’muriy markazlari bo‘lsa, Jizzax, Termiz 
shaharlari viloyat markazlari, Shaxrisabz, Usmat tuman markazlari vazifasini 
bajaruvchi shahar va shaharchalardir. Xo‘jalik nuqtai nazaridan ba’zi shaharlar 
sanoat, transport, dam olish va turizm, ilm-fan markazlari hisoblanadi. Shaharlarni 
vazifasiga ko‘ra bunday ajratish odatda ular aholisi bandligi xususiyatidan kelib 
chiqadi.

---

131 
Shaharlar katta-kichikligiga qarab ham funktsional tiplarga ajratiladi. 
Shaharlarning katta-kichikligi ular aholisi soniga qarab belgilanadi. Odatda, 
shaharlar aholisi soniga ko‘ra quyidagicha klassifikasiyalanadi: 
I. kichik shahar: 20 ming kishi 
II. o‘rta shahar: 20 mingdan 100 ming kishigacha 
III. katta shahar: 100 mingdan 500 ming kishigacha 
IV. yirik shahar: 500mingdan 1000 ming kishigacha
V. millioner shahar: 1000 ming va undan ortiq
VI. o‘ta millioner shahar: 10 mln va undan ko‘p kishi.
Shaharlarning funktsional tuzilishi shahar hayotining barcha jabhasida 
yaqqol seziladi, shu boisdan shaharlarni turli yo‘nalishda tadqiq etishda buni 
albatta hisobga olish lozim. Shaharlarning funktsional tuzilishi aholi takror barpo 
bo‘lishi sur’atiga, aholi demografik tarkibiga, aholi bandligi, aholi migratsiyasi 
xarakteriga, aholi ijtimoiy tarkibiga o‘z ta’sirini o‘tkazadi. Aholining yirik 
shaharlarda to‘planishi yirik–katta shaharlarning vujudga kelishiga ham sabab 
bo‘lmoqda. Yirik shaharlar mayda va o‘rta shaharlar hisobiga tobora gigant 
shaharlarga aylanmoqda.
Ishlab chiqarish, madaniy-maishiy, kommunal–xo‘jalik aloqalari o‘zaro 
tutashgan holda vujudga kelayotgan shahar aholi punktlapining yangi turi fanda