Aqirg’i miy-felensephalon

Qaptal qarinshalar-Venfricu laferales

Birlemshi miy kòbigi eki yarimsharlardi payda etiw ushin aldińģi tàrepten ekige ajiralip atirip, oniń ishindegi bosliqtiń aldińģi bòliminde ekige bolinip, bolajaq qaptal qarinshalarģa tiykar saladi. Bosliqtiń arqa (bòlinbegen) bòlimi ùshinshi qarinshaģa aylanadi. Soniń ushinda bolajaq qaptal qarinshalardiń ùshinshi qarinsha menen qosilģan ushlari àste-aqirin tarayip barip qarinshalar tesikke aylanadi.

Qaptal qarinshalar hàr bir yarimsharlardiń ishinde, shandiq dene qatarinan sàl tòmenirek jaylasqan bolip, oni sirtqi tàrepten miy zatlari orap turadi. Òziniń jaylasiwina qarap qaptal qarinsha 4 bòlimge: yaģniy orayliq bòlim hàm ùsh ( aldińģi, arqadaģi, tòmengi) shaqlarģa bòlinedi. Qarinshaniń orayliq bòlimi yarimsharlardiń joqarģi bòliminde, aldińģi shaqi mańlay bòliminde turadi. Orayliq bòlim arqa tàrepten shandiq deneniń qirģagina jetkennen keyin aldin tòmenge, keyin aldinģa qarap buriladi da tòmengi shaq atin iyelep, yarimsharlardiń jeke bòlimi ishinen orin aladi. Bunnan basqa orayliq bòlim arqadan tòmenge tusip kiyatirģanda òzinen jàne bir shaq-arqa shaqti ajiratadi, bul shaq yarimsharlardiń eñse bòlimi ishinen orin aladi.

Aldińģi shaqtiń ishki (medial) diywali tiniq perdeden ibarat bolip, bul diywal hàrbir qaptal qarinshalardiń aldinģi shaqlarin bir-birinen ajiratip turadi. Ùstingi diywali shandiq dene talalarinan quralģan, sirtqi hàm màlim dàrejede tòmengi diywallari quyriqli òzektiń quyriģin iyeleydi. Orayliq bòlimniń ùstin shandiq deneniń talalari qaplap turadi. Oniń astiñģi tàrepinde quyriqli òzek quyriģiniń dawami hàm kòriw tompaģiniń bir bòlimi jaylasqan. Àne usi eki aģza yaģniy quyriqli òzek quyriģi menen kòriw tompaģi araliģinan aqshil reńdegi shegara joli òtedi.

Arqa shaq shandiq deneden kiyatirģan nerv talalari, yaģniy aq zat penen hàmme tàrepten oralģan bolip, gilem delinedi. Arqa shaqtiń ishki (medial) diywalinda qus pànjesin esletiwshi dòń bolip, ol qus pànjesi delinedi. Tòmengi shaqtiń ùstingi hàm sirtqi tàrepindegi diywallarin nerv talalarinan payda bolģan gilem payda etip, ol arqa tàreptegi shaqti orap turģan aq zattiń dawami esaplanadi. Ishki tàrepinde quyriqli òzektiń quyriģi turadi. Usi ishki diywalda oniń birinshi ushinan ekinshi ushina shekem uzinina ketken aq reńli dùmpek bolip, ol Ammon shaqi yaki teńiz ati dep ataladi. Bul dùmpek sirtqi tàreptegi usi atamadaģi qariqtiń batip kiriwi nàtiyjesinde payda bolģan. Teńiz atiniń aldińģi ushi barmaqlarģa uqsas birneshe dùmpeshiklerge bolinedi. Soniń ushin buģan teńiz atiniń barmaqlari delinedi. Qaptal qarinshalarda arqa miy suyiqliği turadi.