Arabiston Yarimorolida Saudiylar davlatining tashkil topishi

Arabiston Yarimorolida Saudiylar davlatining tashkil topishi.

Saudlar 1744 yilda Saudiya Arabistoni davlat sifatida vujudga kelganidan buyon mazkur qirollikni boshqarib kelayotgan sulola vakillari hisoblanadi. Ma’lumki, Saudlar 1446 yilda Al Diriya shahriga asos solgan Al-Katif Mani al-Mraidiyning avlodlari sanaladilar. Ular Anaza qabilasini boshqarib, ushbu shahar va uning atrofidagi shaharlarning amirlari bo‘lishgan.

1744 yilda Amir Ad-Diriya Muhammad ibn Saud ilohiyotshunos Muhammad ibn Abd al-Vahhobning himoyasiga olingan va keyinchalik vahhobiyik deb nomlangan diniy ta’limotini qabul qilgan. Bir necha o‘n yillar davomida ibn Saud va uning avlodlari vahhobiylik orqali Arabiston yarim orolining g‘arbiy va sharqiy qismini ta’sir ostiga oldilar. Bu davr birinchi Saudiya davlatchiligi davri deb ataladi.

1902 yilda Ibn Saud Al-Saud sulolasining sobiq poytaxti bo‘lgan Riyozni qaytarib olishga muvoffaq bo‘ldi va o‘zini Najd amiri deb e’lon qildi. Birinchi jahon urushi paytida 1916 yil iyun oyida Makka valiysi Husayn ibn Ali al-Hoshimiy arab aholisini turklarga qarshi qo‘zg‘olon ko‘tarishga chaqirdi.

Mazkur mamlakat 1927 yildan e’tiboran Najd va Hijoz qirolligi deb atala boshlandi, 1932 yilda esa Saudiya Arabistoni Qirolligi nomini oldi.

• Mazkur mamlakat 1927 yildan e’tiboran Najd va Hijoz qirolligi deb atala boshlandi, 1932 yilda esa Saudiya Arabistoni Qirolligi nomini oldi.
• Saudiya Arabistoni bugungi kunda mutlaq hokimiyatga ega bo‘lgan kam sonli qirollik oilalaridan biri hisoblanadi. Hukumat va mintaqalardagi barcha lavozimlarni qirol tayinlagan Al-Saud vakillari egallaydi. Hukumat darajasida saylovlar hech qachon bo‘lib o‘tmagan, mahalliy hokimiyatga esa faqat 2005 yilda saylov bo‘lib o‘tdi. Shu bilan birga, mamlakat aholisining ozgina qismi ovoz berish huquqiga ega: ayollar, harbiy xizmatchilar va ko‘chmanchilar (badaviylar) ovoz berish huquqiga ega emaslar.

1924 yilda Abdulaziz ibn Saud yana Hijozga qarshi harbiy operasiyalarni boshladi. Inglizlar bu safar betaraflikni saqladilar va Husayn qo‘shinlari mag‘lub bo‘ldi. Shundan keyin Hijoz zodagonlari 1924 yil 6 oktyabrda Jidda shahrida to‘planib, Husayndan katta o‘g‘li Ali foydasiga taxtdan voz kechishga majbur qilishdi. Shunday qilib, Ali ibn Husayn Hijozning Hoshimiylardan bo‘lgan ikkinchi va so‘nggi podshoshiga aylandi.

• 1924 yilda Abdulaziz ibn Saud yana Hijozga qarshi harbiy operasiyalarni boshladi. Inglizlar bu safar betaraflikni saqladilar va Husayn qo‘shinlari mag‘lub bo‘ldi. Shundan keyin Hijoz zodagonlari 1924 yil 6 oktyabrda Jidda shahrida to‘planib, Husayndan katta o‘g‘li Ali foydasiga taxtdan voz kechishga majbur qilishdi. Shunday qilib, Ali ibn Husayn Hijozning Hoshimiylardan bo‘lgan ikkinchi va so‘nggi podshoshiga aylandi.
• Yangi shoh Ali ibn Husayn bir necha yuzlab tarafdorlari bilan Jidda shahriga qaytib ketdi. Vahhobiylar butun Hijoz va Makkani egallab olishdi va Jiddani qamal kil boshlashdi. 1925 yil 6 dekabrda Madina mag‘lub bo‘ldi va 22 dekabr kuni Ali Jiddani tark etdi. Saudiylar Hijoz ustidan o‘z hokimiyatlarini o‘rnatishdi.

Biroq, 1821 yilda qatl qilingan amirning qarindoshi Ibn Abdullax Usmonlilarga qarshi qo‘zg‘olon ko‘tarib, o‘z hokimiyatini e’lon qildi va Riyoz shahrini yangi poytaxtga aylantirdi. Shunday qilib, 1824 yilda poytaxti Riyozda Saudiya Arabistoni Ikkinchi Davlati tashkil etildi. Bu davlatchilik 67 yil davom etdi va Saudiyaning qadimgi raqiblari – asli Haildan bo‘lgan ar-Rashidi xonadoni tomonidan yo‘q qilindi. Saudiyaliklar oilasi Quvaytga qochishga majbur bo‘ldi.

Bugungi kunda sulola rahbari podshoh Salmon ibn Abdulaziz Al Saud bo‘lib, saudiyaliklarning umumiy soni 25 ming kishiga yetadi, bular orasida 200 dan ortiq shahzodalar ham bor.

• Bugungi kunda sulola rahbari podshoh Salmon ibn Abdulaziz Al Saud bo‘lib, saudiyaliklarning umumiy soni 25 ming kishiga yetadi, bular orasida 200 dan ortiq shahzodalar ham bor.

1792 yilda, Muhammad ibn Abd al-Vahhob vafotidan so‘ng, saudlar 1803 yilda Makkani, 1804 yilda – Madinani va butun Hijozni qo‘lga kiritdilar. Ammo Arabistonda Saudiya hukmronligi uzoqqa cho‘zilmadi: 1811 yilda Usmonli sultoni vasiyatiga ko‘ra Misr xalifasi Muhammad Ali ularga qarshi chiqdi. Yetti yillik qattiq kurash davomida saudlarning deyarli barchasi qirib yuborildi, 1818 yilda besh oylik qamaldan so‘ng misrliklar poytaxt Ad-Diriyani egallab olib, u yerni vayron qilishdi, Amir Abdulloh I ibn Saudning uzilgan boshi esa Istanbulga jo‘natildi.

E’TIBORINGIZ UCHUN TASHAKKUR!!!