«arхеоlоgiya va etnologiya asoslari (arxeologiya)» fani bo’yicha bakalavriat yo’nalishi talabalari uchun

O’rta Osiyoning mezolit davri madaniyatlari: SHarqiy Kaspiybo’yi, Qo’shilish, Obishir, Machay va boshqalar. Obishir-1 va V yodgorligi So’x daryosini yuqori qismida, Obishir soyining o’ng qirg’og’ida joylashgan.
O’zbekistonimiz xududidagi Mochay, Qo’shilish va Obishir I va V yodgorliklarini yoshini, ularni Markaziy Osiyoda tutgan o’rnini aniqlashda muxim ahamiyat kasb etadi. Mochay yodgorlignning mutloq sanasi 5600 yil (eradan avvalgi). Bu yodgorlikni ayrim mehnat qurolllari uncha kat-ta sonni tashkil qilmasa-da, o’zlarini juda ifodali ekan-liklari bilan alohida ajralib turadilar. Obishir I va V qarorgoxlaridagi tosh industriyasini Mochay qarorgoxidagi tosh industriyasini bir-birlari bilan o’xshashligi shundaki, bu yodgorliklarni har birida bir vaqtni o’zida dag’al qurol-lar bilan bkrga juda nozik mikroplastinkalardan foyda-langanlar. Lekin bu yodgorliklarni tosh industriyasini sin-chiklab o’rganish., ularni yoshlarini bir-birlaridan fark qi-lishini ko’rsatdi. Masalan Obishir I va V yodgorliklarini Mochayga nisbatan yoshini ancha kattaroq bo’lishini sandon va toshdan maxsus yasalgan o’g’ircha dastalarini hamda urish uchun mo’ljallangan har xil mehnat qurollarini yo’qligi ham is-botlandi. Chunki bu xildagi mehnat qurollari mezolitni so’nggi davrlariga xosdir. Ayniqsa mehnat qurollariga ik kinchi ishlov berish Obishirdagilarga qaraganda Mochayda ancha mukammal darajada. O’zbekistonimizdagi barcha mezolit yodgorliklarini tosh industriyasini trassalogik usulda
o’rganilishi qirg’ich (skrepki) larni son jixatdan eng ko’pi Obishir I va V yodgorliklarida eng ko’pligini ko’rsatdi. Shuning uchun ham olimlarimiz Obishir g’orlarida yashagan ajdodlarimizni xo’jaligida ov etakchi rol’ o’ynagan degan xulosaga keladilar. Qirg’ichlarni tashqi ko’rinishini o’rganish natijalari yana shuni ko’rsatdiki, Obishir I va V dan jami 448 ta qirg’ich topilga^n bo’lsa, ularni katta qismi uchirindilardan qilingan bo’lib, plastinkalardan yasalgan-lari ozchilikni tashkil qiladi. Shuni o’zi ham Obishir g’or-lari yodgorligini ancha qadimiy ekanligini ko’rsatadi.