Diazobirikmalar. Aromatik aminlarning tuzlari, kislotali muhitda nitrit kislota ta’sirida diazotirlanib arildiazoniy tuzlarini hosil qiladi:
C6H5-N+H3Cl- + HONO C6H5-N+NCl- + 2H2O
Odatda diazotirlash reaksiyasini amalga oshirish uchun bir miqdor aromatik amin uch miqdor mineral kislotada eritilib unga 00S da NaNO2 ýðèòìàñè qûøèëàdi.
Kimyoviy xossalari. Fenildiazoniyxlorid yuqori reaksiya qobiliyatiga ega bo‘lgan birikma. Fenildiazoniyxloridning reaksiyalari ikki xil: azot ajralib chiqishi yoki azot ajralmasdan borishi mumkin.
I. Azot ajralib chiqishi bilan boradigan reaksiyalar.
1. Diazoniy tuzlarining parchalanishi:
2.Metallorganik birikmalar sintezi, A.N.Nesmeyanov reaksiyasi:
3. Gatterman-Zandmeyer reaksiyalari:
4. Meyerveyn reaksiyasi:
C6H5N2Cl + CH2=CH-COOH C6H5-CH2-CHCl-COOH + N2
II.Azot ajralib chiqmasdan amalga oshadigan reaksiyalar.
1.Fenilgidrazinlar hosil bo‘lishi (diazoniy tuzlarini qaytarish):
2.Azobirikish reaksiyasi. Ushbu reaksiya natijasida muhim ahamiyatga ega bo‘lgan azobo‘yoqlar olinadi. Diazoniy tuzlari fenollar bilan kuchsiz ishqoriy muhitda, aromatik aminlar bilan esa kislotali muhitda reaksiyaga kirishadi:
Azobirikish reaksiyalari har doim p-holatga, agar u band bo‘lsa o-holatga yo‘naladi.
Adabiyot:
Dj. Roberts, M. Kasserio Osnoviy organicheskoy ximii. M.: «Mir». 1978. T.2. S.260-286.
A.Terney Sovremennaya organicheskaya ximiya. M.: «Mir». 1981. T.II. S. 258-273.
A.E.Agronomov Izbranno‘e glavo‘ organicheskoy ximii M.: «Ximiya». 1990. S.474-589.
K.N.Axmedov, H.Y.Yo‘ldoshev Organik kimyo usullari. 2 qism. T.: «Universitet». 1993. 55-80 b.
Do'stlaringiz bilan baham: |