Қарши муҳандислик иқтисодиёт институти Магистратура бўлими

3.1-jadval 

Yoqiladigan yoki atmosferaga chiqariladigan yо‘ldosh gazning hajmining 

davlatlar bо‘yicha taqsimlanishi 
№
Regionlar 

Hajmi, mlrd.m

3
/yil 

1
Shimoliy Amerika 

17
2

Markaziy va Janubiy Amerika 

10
3

Afrika 

37
4

Yaqin va О‘rta Sharq 

16
5

Osiyo 

20
6

MDH 

32
7

Yevropa 

3
Jami 

135
Bir qator obyektlarda yо‘ldosh neft gazi, neft qazib olish mahsulotlari neft 

kimyo sanoatining qimmat xom ashyosi hisoblanganda ham katta hajmda

fakellarda yoqilmoqda. 
Yо‘ldosh neft gazini mash’alada yoqilishiga quyidagi sabablar kiradi:
- qayta ishlash joyning uzoqligi; 
- kerakli transport (quvur uzatmaning) infratuzilmasining mavjud emasligi;
- gazni qayta ishlash zavodini qurish kerakligi. 
“Shо‘rtanneftgaz” UShK va “Muborakneftgaz” UShK tarmog‘idagi
konlarni joylashuv joyini va bugungi kundagi qazib olish kо‘rsatgichlarini tahlil 
qiladigan bо‘lsak, konlar biri-biridan uzoq masofada joylashgan hamda sо‘nish
bosqichida ishlatilishi qilingan xarajatlarni qoplamaydi.

---

45
Bugungi kunda energetik yо‘nalishda neftni qayta ishlashning eng 

samarali yо‘nalishi gaz porshenli elektr stansiyalarida yо‘ldosh neft gazidan

yoqilg‘i sifatida foydalanishda tarmoqlarni va transformator podstansiyasini 
qurish uchun xarajatlarni kamaytirish kerak.

3.5.-rasm. Yо‘ldosh neft gazini gaz elektr stansiyasida utilizatsiya qilish 

jarayoni sxemasi 
Gaz elektr generatorlari qо‘llanilganda mash’alaga beriladigan yо‘ldosh 

gazlarni utilizatsiya qilish orqali ekologik muammolarni hal qilib bо‘lmaydi,

chunki issiqlik (parnik) effekti atmosfera va Kiot protokoli bilan bog‘liqdir. Kiot 
bayonnomasining qabul qilinishi ekologik muhitning о‘zgarishiga tahtid
bо‘layotganligi, insoniyatning faoliyati bilan bog‘liqligi, yer iqlimining keskin 
о‘zgarishi, selsi bо‘yicha atmosferaga chiqariladigan tashlanmalarning nazorat
qilinmasligi sababli 1,4
o
Cdan 5,8

o
Cgacha haroratning kо‘tarilishini sodir 

bо‘layotganligi, atmosferadan keladigan yog‘ingarchiliklarning miqdorining
о‘zgarishi, dunyo okeanlaridagi sathning kо‘tarilishi bilan bog‘liqdir. Riode-
Janeroda shahrida 1992 yilda 180 ta davlatda iqlimning о‘zgarishi tо‘g‘risida
BMTning konvensiyasi qabul qilingan. О‘zbekiston Respublikasida 1999 yilda 
12 oktabrda Kiota bayonnomasi ratifikatsiya qilingan va shunga asosan 2005 yil
16 fevraldan kuchga kirgan. Kiot bayonnomasi bо‘yicha chiqindi gazlarning 6 ta 
turi nazorat qilinadi: uglerod ikki oksidi (CO

2

), metan (CH

4

), azot oksidi (N

2

O), 

perfuglevodorodlar (PFU), gidroftoruglevodorodlar (SF

2

). 

---

46