arslikda Vatanimizning qadim zamonlardan to hozirgi davrgacha tgan lni necha mingyillik tarixi oliy quvyurtlariuchuntavsiyaetilgan" zbekiston tarixi" quv dasturi talablari doirasida yoritilgan

Sport. Mustaqillik yillarida sport zbekiston milliy madaniyati-
ning tarkibiy qismi sifatida rivojlantirildi. 
1992— yil 5-fevralda qabul qilingan zbekiston Respublikasining 
«Jismoniy tarbiya va sport t risida»gi qonuni sportni ommaviy 
ravishda rivojlantirish uchun keng imkoniyatlaryaratdi. 46 mingdan 
ortiq sport inshootlari — sport so lomlashtirish klublari, bolalar-
smirlar sport maktablari, olimpiya rinbosarlari bilim yurtlari, 
oliy sport mahorati maktablari, yingohlar, sport zallari, may-
donlari, hovuzlar barpo etildi va ta'mirlandi. Ularda 7 mln. kishi 
jismoniy tarbiya va sport bilan shu ullanish imkoniyatiga ega boidi. 
1992— yil yanvarda zbekiston Milliy olimpiya q mitasi tuzildi 
va 1993— yil sentabrda xalqaro olimpiya q mitasining 101-sessiyasida 
rasmiy e'tirof etildi. 
Sportning boks turi jadal sdi. 17 marta jahon chempioni Artur 
Grigoryan, Sidney Olimpiadasi chempioni Muhammadqodir 
Abdullayev kabi bokschilarimiz nomi jahonga mashhur. 1999— yil 
avgust oyida Amerikaning Xyuston shahrida tkazilgan X jahon 
447 

chempionatida zbekiston boks komandasi 83 mamlakat rtasida 
AQSH va Kuba komandalaridan keyin faxrli uchinchi rinni egalladi. 
Vatanimizda sportning tennis turi rivojlandi. 168 ta tennis korti, 
eng zamonaviy Yunusobod tennis majmui barpo etildi. Yunusobod 
tennis saroyida 1994-2002— yillarda zbekiston Prezidenti kubogi 
uchiin 9 marta xalqaro tennis musobaqalari tkazildi. 1999— yilning 
iyul oyida Londonda tgan tcnnis b yicha yoshlar xalqaro turnirida 
toshkentlik sportchi Iroda T laganova Uimbldon uchrashuvida olib 
chiqib, kumush kubokning kichraytirilgan nusxasini q lga kiritdi. 
1998— yil may oyida mamlakatimiz alpinistlari Himolay to ining 
eng baland «Everest» ch qqisiga k tarilib, zbekiston dovru ini 
dunyoga taratdilar. 
Mustaqillik sharofati bilan milliy zbek kurashi tiklandi. 1992— 
yilda Termiz va Shahrisabz shaharlarida dastlabki milliy kurash b yicha 
xalqaro musobaqa tkazildi. Milliy kurashimizning nazariy jihatlari 
va qoidalari ishlab chiqildi va xalqaro ekspertlar tomonidan e'tirof 
etildi, xalqaro sport turlari qatoridan rin oldi. 1999— yil may oyida 
Toshkcntda dunyoning 50 dan ortiq mamlakatlaridan kelgan 
sportchilar ishtirokida kurash b yicha birinchi jahon chempionati 
b lib tdi. Unda zbekistonlik kurashchilar 3 ta oltin, 3 ta kumush, 
3 ta bronza medallarini q lga kiritdilar. Akobir polvon, Kamol polvon, 
Toshtemir polvonlar nomi butun jahonga taraldi. Xalqaro kurash 
assotsiatsiyasi tuzildi, uning faxriy Prezidenti etib Islom Karimov 
saylandi. Buyuk Britaniyada 2000— yildan e'tiboran har yili Islom 
Karimov nomi bilan ataluvchi xalqaro turnir b lib tmoqda. 2002— 
yil oktabrda Xalqaro kurash assotsiatsiyasi Xalqaro sport federatsiyasi 
a'zoligiga qabul qilindi. zbek milliy kurashi xalqaro sport turi sifatida 
dunyoda e'tirof topdi. 
Mustaqillik yillarida zbekiston sportchilari Olimpiadalar, Osiyo 
yinlari, Jahon va Osiyo chempionatlari va boshqa musobaqalarda 
qatnashib, 3000 dan ortiq oltin, kumush va bronza medallarini 
q Iga kiritdilar. 
Shaxmat b yicha jahon chempioni Rustam Qosimjonov, boks 
b yicha jahon chempioni Muhammadqodir Abdullayev kabi 
sportchilar zbekiston xalqining iftixoridir. 
Shunday qilib, mustaqillik yillarida zbekistonda sport rivojlandi, 
yangi ma'no-mazmun bilan boyidi, jahon sportiga q shildi va xalqaro 
maydonda salmoqli rin egalladi. 
448 
Ma'naviy-madaniy sohada erishilgan yutuqlar z samarasini 
k rsatmoqda. Ma'naviy hayotimizda uy onish yuz berdi, odamlar-
ning tafakkuri va hayotga munosabati zgardi. Kishilarimiz ongida 
demokratik qadriyatlar rnustahkamlandi, aholining faolligi oshdi, 
mamlakatimizning kelajagiga ishonchi muslahkainlandi. 
Demokratik islohotlar natijasida erishgan katta yutu imiz -bu 
umumiy xonadonimi/da qaror topgan tinchlik va barqarorlik, 
millatlararo va fuqarolararo totuvlikdir, odamlarimiz bu qadriyat-
larning beqiyos ahamiyatini anglab etayotganidir. 
5. Milliy istiqlol oyasi, uning tarixiy ildizlari 
Jamiyat ma'naviyatini yuksaltirish sohasidagi eng asosiy vazifa 
milliy istiqlol oyasini shakllantirish va odamlar ongiga singdi-
rishdan iboratdir. 
1993— yil 23-aprel kuni Prezident Islom Karimov bir guruh 
adiblar bilan suhbat qilib, milliy istiqlol oyasini yaratishning 
zaruriyati va ahamiyatini asoslab berdi. zbekiston Respublikasi Oliy 
Kengashining XII sessiyasida 1993— yil 7-may kuni nutq s zlab, 
Prezident lslom Karimov quyidagilarni ta'kidladi: 
• milliy istiqlol oyasi xalqimizning azaliy an'analariga, udum-
lariga, tiliga, diliga, ruhiyatiga asoslanib, kelajakka ishonch, mehr-
oqibat, insof, sabr-toqat, adolat, ma'rifat tuy ularini ongimizga 
singdirishi lozim. 
• shu bilan birga bu oya xalqimizda zining qudrati va himoyasiga 
suyangan holda, umuminsoniy qadriyatlarga asoslanib, jahon 
hamjamiyatidagi taraqqiy topgan davlatlar orasida teng huquqli asosda 
munosib rin egallashiga doimiy intilish hissini tarbiyalamo i kerak. 
«Tafakkur» jurnalining 1998— yil 2-sonida jurnal bosh muharriri 
savollanga Prezident LKarimovning javoblari e'lon qilindi. Mazkur 
javoblarda milliy oyamizni nazariy va amaliy jihatlari yanada 
chuqurroq yoritildi. Bugungi kunda sobiq sovetlar zamonida hukm-
ronlik qilgan, odamlarni qullik, mute'lik holatiga solgan, manqurtga 
aylantirgan kommunistik mafkurani tanqid qilish, ma'muriy choralar 
k rish y li bilan yengib b lmaydi. « oyaga qarshi faqat oya, 
fikrga qarshi faqat fikr, jaholatga qarshi faqat ma'rifat bilan bahsga 
kirishish, olishish mumkin», - degan haq fikrni ilgari surdi. 
29 - 367 
449 

Milliy istiqlol oyasidan kutilgan maqsad nima? 
Prezident LKarimov suhbatda «X sh, milliy oya, milliy 
mafkura nimalami zida mujassamlashtirishi va qanday talablarga javob 
berishi kerak?» degan savolni q yadi va unga javob berar ekan, 
quyidagi dasturiy ahamiyatga molik fikr-mulohazalarni, vazifalarni 
ilgari surdi: 
• milliy mafkura, avvalambor, zligimizni, muqaddas an'ana-
Iarimizni anglash tuy ularini, xalqimizning k p asrlar davomida 
shakllangan ezgu orzularini, jamiyatimiz oldiga bugun q yilgan oliy 
maqsad va vazifalarni qamrab olishi shart; 
• ikkinchidan, jamiyatimizda bugun mavjud b lgan xilma-xil 
fikrlar va oyalar, erkin qarashlardan, har qanday toifalar va guruh-
larning intilishlari va umidlaridan, har qanday insonning e'tiqodi va 
dunyoqarashidan qat'i nazar, ularning barchasini yagona milliy 
bayroq atrofida birlashtiradigan, xalqimiz va davlatimizning daxlsizligini 
asraydigan, el-yurtimizni eng buyuk maqsadlar sari chorlaydigan 
yagona oya-mafkura b lishi kerak; 
• uchinchidan, milliy mafkuramiz har qanday millatchilik va 
shunga xshagan unsurlardan, boshqa elat va xalqlarni mensimaslik, 
ularni kamsitish kayfiyati va qarashlaridan mutlaqo xoli b lib, q shni 
davlat va xalqlar, umuman jahon hamjamiyatida, xalqaro maydonda 
zimizga munosib hurmat va izzat qozonishda poydevor va rahnamo 
b lishi darkor; 
• t rtinchidan, milliy oya birinchi navbatda yosh avlodimizni 
vatanparvarlik, el-yurtga sadoqat ruhida tarbiyalash, ularning qalbiga 
insonparvarlik va odamiylik fazilatlarini payvand qilishdek olijanob 
ishlarimizda madadkor b lishi zarur; 
• beshinchidan, u Vatanimizning shonli tmishi va buyuk 
kelajagini uzviy bo lab turishga, zimizni ulu ajdodlarimiz 
boqiy merosining munosib vorislari deb his qilish, shu bilan birga, 
jahon va zamonning umumbashariy yutuqlariga erishmoqqa y l 
ochib beradigan va shu maqsadlarga muttasil da'vat qiladigan oya 
b lishi kerak. 
Yurtboshimiz hozirgi zamonda insonlarning qalbi va ongini egallash 
uchun mafkuraviy kurash b layotganligi, k p narsalarni mafkura 
maydonlarida b layotgan kurashlar hal qilishi mumkinligi, 
450 
() /bekistonda ham ba'zi yoshlarni y ldan chal itadigan diniy 
rkstremizin havfi mavjudligi haqida ogohlantirib kelmoqda. 80— 
yillarning oxirlarida mamlakatimizga zini «d st», «dindosh», 
«millatdosh» qilib k rsatib, g yo islom dinining sofligi uchun 
kurashishga «da'vat» etuvchi ayrim kimsalar kirib kelganligi ma'lum. 
Ular muqaddas islom dinimizning asl mohiyatini bilmaydigan oddiy 
odamlarni, r yoshlarni z tuzo iga ilintirib, bizga begona b lgan 
diniy aqidalarni yoyishga urindi, ayrim yoshlarni ziga mahliyo 
qilishga, jaholat va jinoyat botqo iga tortishga ulgurishdi ham. 
Namangan, Toshkent va Andijonda sodir etilgan qonli voqealardan 
keyingina bu kuchlarning niyati hokimiyat uchim kurash b lib, 
ular din niqobi ostida harakat qilayotgan xalqaro terrorchilik 
harakatining zbekistondagi bir t dasi ekani oshkor b ldi. 
Mustaqillikning dastlabki yillarida eski mafkuradan voz kechish 
natijasida paydo b lgan b shliq vaziyatida begona oyalarning 
zbekistonga huruji kuchaydi. 
Bunday mafkuraviy ta'sirlar salbiy oqibatlarga olib kelmasligi 
uchun nima qilish kerak? 
«Buning y li - odamlarimiz, avvalambor yoshlarimizning 
iymon-e'tiqodini mustahkamlash, irodasini baquvvat qilish, ularni 
z mustaqil fikriga ega b lgan barkamol insonlar etib tarbiyalash... 
Farzandlarimiz yuragida ona Vatanga, boy tariximizga, ota-
bobolarimizning muqaddas diniga so lom munosabatni qaror 
toptirishimiz, ta'bir joiz b lsa, ularning rnafkuraviy immunitetini 
kuchaytirishimiz zarur».' 
Shunday qilib, Islom Karimov zbckistonning milliy istiqlol 
oyasini yaratish tashabbuskori va ijodkori b ldi. rvia'no-mazmuni 
o/od va obod Vatan, crkin va farovon hayot barpo ctish, Vatan 
ravnaqi, yurt tinchligi va xalq farovonligisn crishJsh, komil insoimi 
tarbiyalash, ijtimoiy hamkorlik, millatlararo totuvlik va dinlararo 
ba rikenglikni ta'minlash kabi insonparvar tanioyillarni zida 
uy unlashtirgan milliy istiqlol oyasi shakllandi. 
Mamlakalimi/da milli\ iMitilol .•masiiiin- asosi\  i n m m i l h r i l:i'lim 
va madaniy-ma'rifiy muassasalari, ommaviy axborot vositalari, 
1
 I.A.Karimov. Donishmand xalqimizning mustahkam irodasiga ishonaman. «Fidokor»> gazetasi, 
2 0 0 0 - yil X-iyun. 
451 

') 
adabiyot va san'at, mahallalar va mehnat jamoalari tomonidan 
odamlar ongi va qalbiga singdirilmoqda. 
Sinov savollari 
1. Mustabid sovet tuzumidan bizga qanday iqtisodiy meros qolgan edi? 
2. Mustaqillik iqtisodiyot bobida qanday imkoniyatlar yaratdi? 
3. zbekiston bozor munosabatlariga tishda qanday y lni tanladi': 
4. Bozor munosabatlarini shakllantiruvchi qanday qonunlar qabu! qilindi'.' 
5. Kichik xususiylashtirish qachon tkazildi, qanday natijalar berdi'.' 
6. rta va yirik korxonalarni xususiylashtirish haqida s zlab bering. 
7. Kichik va rta biznesning rivojlanishi haqida nimalarni bilasiz? 
8. Agrar islohotlarning natijalari haqida s zlab bering. 
9. Narxlarni erkinlashtirish qanday amalga oshirildi? 
10. Bozor infratuzilmasining yaratilishi haqida s zlab bering. 
11. Chet el sarmoyalarining zbekiston iqtisodiyotiga jalb etilishi haqida nimalarnj 
bilasiz? 
12. zbekistonning yoqil i mustaqilligiga erishishini tushuntirib bering. 
13. Mashinasozlik sanoatida qanday yirik korxonalar qurildi? 
14. T qimachilik va yengil sanoatda qanday yangi korxonalar barpo etildi? 
15. Qishloq x jaligini rivojlantirish borasida qanday tadbirlar amalga oshirildi? 
16. Aholini ijtimoiy himoyalash siyosati va amaliyoti haqida s zlab bering. 
17. Jamiyat ma'naviy hayotini yuksaltirish borasidagi tadbirlar haqida s zlab 
bering. 
18. Kadrlartayyorlash milliy dasturining hayotga tatbiq etilishi va natijalari haqida 
s zlab bering. 
19. Milliy istiqlol oyasining mazmun-mohiyati nimalardan iborat-
20. Milliy istiqlol oyasining tarixiy ildizlari nimalardan iborat? 
21. Milliy istiqlol oyasining asosiy tamoyillarini bilasizmi? 
( • • ) 
452 
XVIII bob. ZBEKISTONNING JAHON 
HAMJAMIYATIGA Q SHILISHI 
Tayanch s z va iboralar: Xalqaro ahvol. Tinchlikka xavf soluvchi 
tahdidlar. zbekistonning geosiyosiy o 'rni. Tashqi siyosat tamoyillari. 
0'zhekiston va BMT. zbekistnn va YeXHT. zbekiston va Yevropa 
htifoqi. zbekiston va MDII. MOIlf. MOII. zbekiston va Osiyo 
mamlakatlari. zbekiston va AQSH. zbckiston va Yevropa 
mamlakatlari hamkorligi. 
1. Xalqaro ahvol. zbekistonning tinchliksevar tashqi 
siyosati va jahon hamjamiyatiga q shilishi 
Xalqaro vaziyatning zgarishi. XXI asr b sa asida jahon 
tapaqqiyotining mazmuni tubdan zgardi. Ilgari bir-biriga qarama-
qarshi b lgan - SSSR va AQSH yetakchilik qilgan ikki ijtimoiy-
siyosiy tuzum, ikki harbiy-siyosiy blok mavjud edi. Dunyoning tin-
chligi va xavfsizlik tizimi shu ikki sistemaning, blokning zaro mu-
xoliflik muvozanatiga asoslangan edi. Dunyoda «sovuq urush» siyosati 
hukmronlik qilardi. Butun insoniyat yadro urushi xavfi ostida yashardi. 
XX asrning 90— yillariga kelib, sotsialistik dunyoning yetakchisi 
b lgan ulkan imperiya - SSSR parokandab ldi, sotsialistik sistema 
halokatga uchradi. Varshava Shartnomasi bloki tarqalib ketdi. Dunyoda 
yangi mustaqil davlatlar vujudga keldi. Birgina SSSRningparchalanishi 
natijasida 15 ta mustaqil davlat, jumladan mustaqil zbekiston davlati 
bunyod etildi. «Sovuq urush» siyosati barham topdi. 
Xalqaro vaziyatda tub zgarishlar sodir 
Havfsizlikkatahdidning . b lsa-da, dunyo tinchligiga tahdid soluvchi 
kuehayishi xavf-xatarlar, ziddiyatlar saqlanib qoldi. Bu 
quyidagi hollarda namoyon boimoqda: 
•Turli darajada rivojlangan mamlakatlar rtasida ijtimoiy-iqtisodiy 
notenglik va ziddiyatlar yanada sdi. Mamlakatlar rtasida ilmiy-
texnikaviy bilimlar, il or texnologiya, erkin sarmoyalarni t plash 
va joylashtirishda hamon tafovutlar katta. Dunyoning katta qismida 
iqtisodi zaif, aholisi qashshoq yashayotgan mamlakatlar mavjud. 
• Bir qator mintaqalarda, hatto bir mamlakat fuqarolari rtasida 
milliy-etnik va diniy nizolar kelib chiqib mojarolarga, qonli urushlarga 
aylanmoqda. Mintaqaviy mojarolar tufayli 30 millionga yaqin odam 
453 

zi yashaydigan joylarni tashlab, boshqa mamlakatiarga qochoq sifatida 
ketishga majbur b lgan. 
• Umumiy, mintaqaviy va milliy xavfsizlikka terrorizm, ayir-
machilik va diniy ekstremizm tahdid qilmoqda. Xalqaro terroristlar, 
dinni siyosiylashtirish natijasida vujudga kelgan ekstremistlar, shu 
jumladan, islom fundamentalistlari odamlar rtasida «haqiqiy» va 
«soxta» dindorlik belgilari b yicha qarama-qarshilik chiqarishga, mil-
latlarni parchalashga, islom sivilizatsiyasi bilan boshqa sivilizatsiyalar 
rtasida yangi qarama-qarshiliklar, mojarolar keltirib chiqarishga 
urinnioqdalar. Xalqaro terroristlarning zbekiston, AQSH, Rossiya 
va boshqa mamlakatlarda sodir etgan terrorchilik urinishlari dunyo 
ahlini tashvishlantirmoqda. 
• «Sovuq urush» siyosatiga chek q yilishi natijasida yalpi yadro 
urushi xavfi kamaygan b lsa-da, bu turdagi ommaviy qir in 
qurolining k p miqdorda saqlanayotganligi, yadro quroliga ega b lgan 
davlatlar sonining k payib borayotganligi (Hindiston, Pokiston) 
dunyo uzra umumiy xavfsizlikka jiddiy tahdid b lib qolmoqda. 
• Jahon miqyosida atrof-muhitning ifioslanganligi, noso lom 
ekologik vaziyat, jumladan, Markaziy Osiyodagi ekologik tanglik, 
biogenetik buzilishlar insoniyat boshiga xavf solib turibdi. 
• Tobora kuchayib borayotgan korrupsiya, uyushgan jinoyat-
chilik, giyohvandlik, yashirin qurol oldi-sotdisi msoniyatni tash-
vishlantirmoqda. 
Bularning barchasi dunyo hali ham ilgaridek m rt b lib turgan-
ligidan dalolat beradi. Bizni qurshab typran olam oyat murakkab va 
muammoli b lib keldi, hozir ham shunday b lib qolmoqda. 
Bugungi kunda butun insoniyatning taqdiri, ijtimoiy taraqqiyot 
istiqbollari xalqaro munosabatlarga bo Iiq b lib qoldi. Xalqaro 
maydondagi har bir siyosiy tanglik, mojaro barcha mamlakatlar va 
xalqlar manfaatiga daxldor b lib qoldi. Hatto, ayrim olingan 
mamlakat ichkarisidagi nizoli jarayonlarni, urushlarni bartaraf etish 
ham jahon hamjamiyatining vazifasiga aylandi. 
Davrimizning muhim xususiyati aholi talab ehtiyojlarining oyat 
darajada sganligi bilan belgilanadi. Alohida olingan bir mamlakat 
resurslari bilan uning aholisi talablari, ehtiyojlarini qondirib b lmaydi. 
Hatto rivojlangan mamlakat uchun ham boshqa mamlakatlar bilan 
454 
iqiisodiy, madaniy, ilmiy-texnikaviy hamkorlik qilish obyektiv zaru-
nyat b lib qoldi. 
Hozirgi dunyoda biron-bir mamlakat, shu jumladan, zbekis-
ton Respublikasi ham, boshqalardan ajralgan hudud emas. Sayyo-
ramiz yaxlit va b linmasdir. Shu boisdan, barcha mamlakatlar, xalqlar 
bir-biri bilan bo langan, zaro aloqadadir. 
zbekistonning geosiyosiy rni. zbekiston xalqaro aloqalarni 
y lga q yish nuqtayi nazaridan va z taraqqiyot istiqbollari jihatidan 
qulayjti rofiy-strategik imkoniyatlarga ega. 
• Qadim zamonlarda Sharq bilan arbni bo lab turgan Buyuk 
ipaky li zbekiston hududi orqali tgan.Bu yerdasavdo y llari 
tutashgan, tashqi aloqalar hamda turli madaniyatlar tutashib bir-
birini boyitgan. Bugungi kunda ham Yevropa va Osiyoni bo laydigan 
y llar Markaziy Osiyodan, uning rtasida joylashgan zbekis-
tondan tmoqda. 
• Markaziy Osiyoda ju rofiy-siyosiy jihatdan markaziy rin 
tutgan zbekiston ushbu mintaqada kuchlar nisbati va muvoza-
natini saqlash, barqarorlikni ta'minlash, hamkorlikni mustahkam-
lash imkoniyatlariga ega. 
• zbekiston Markaziy Osiyoning transport, energetika, suv 
tizimi markazidajoylashgan. 
• Aholi soni, ilmiy-texnikaviy va boshqa imkoniyatlari jihatidan 
mintaqada yetakchi rinda turadi. 
• Tabiiy iqlim sharoiti qulay, ulkan mineral xomashyo zaxiralari 
va strategik materiallarga ega, dehqonchilik madaniyati rivojlangan, 
oziq-ovqat bilan zini ta'minlashga qodir. 
• zbekiston sanoatning bazaviy va zamonaviy tarmoqlariga ega, 
zini neft, gaz, rangli metallar bilan ta'minlabgina qolmay, ularni 
eksport qilish imkoniyatiga ega. 
• Yurtimizning jahonga mashhur boy ma'naviy merosi bor, shu 
tufayli insoniyat sivilizatsiyasida salmoqli rin egallab, dunyoning 
ma'naviy va siyosiy jarayonlariga ta'sir tkazish salohiyatiga ega. 
Ju rofiy-siyosiy jihatdan zbekistonda qiyinchiliklar tu -
diruvchi omillar ham mavjud. Jumladan: 
• zbekiston Fors k rfazi, Kaspiy dengizi havzasi va Tarim 
havzasining neft va gazga juda boy konlari joylashgan yarim xalqaning 
strategik markazida joylashgan. Shu boisdan, bu hududda butun 
455 

dunyoda energiya taqchilligi sharoitida k pgina yirik davlatlarning 
manfaatlari bir-biri bilan kelishmasligi kuzatilmoqda. 
• Yana bir noqulaylik shundan iboratki, zbekistonni etnik, 
demografik, iqtisodiy va boshqa muammolar yuki ostida qolgan 
marnlakatlar qurshab turibdi. 
• Sovetlar davrida Markaziy Osiyoda, jumladan, zbekistonda 
kommunikatsiyalar nomaqbul ravishda shakllantirilgan. Janubiy 
y nalishda transport komrnunikalsiyalari amalda rivoj topmagan. 
zbckiston bevosita dcngizga chiqa olmaydigan, buning ustiga dengiz 
:\'i'!dan.'oIi!aridaii eug u/oqda joylashgan mamlakat. Bu bir necha 
davlatlar hududidan tadigan ohs y ! b lib, zbekistonning iqti 
sodiy aloqalarini chegaralaydi. yuk tashishnt qimmatlashtirib, mah-
sulotlarning raqobatga bardosh berishiga salbiy ta'sir etadi. 
• Suv resurslarining cheklanganligi, ekologik muammolar, Orol 
fojiasi ham rnamlakatimiz uchun noqulay omildir. 
zbekiston tashqi 
siyosatining huquqiy 
asoslari va tamoyillari 
lash. jahon hamiamiyatiga q shilish, 
horijiy rnamlakatlar bilan siyosiy, diplomatik, iqtisodiy, ilmiy-
texnikaviy, madaniy aloqalar rnatish masalalari dolzarb vazifa 
sifatida k ndalang b Iib turardi. Bu osongina yechiladigan vazifalar 
emas cdi. Masalaning murakkabligi shundan iborat ediki, Ittifoq 
davrida tashqi siyosat yuritish, tashqi dunyo bilan aloqa qilish, tashqi 
savdoni tashkil etish Moskva, markaziy hokimiyat tomonidan olib 
borilar edi. Respublikalar esa, jumladan, zbekiston ham tashqi 
dunyodan ajralgan, t ridan-t ri aloqa qilolmaydigan yopiq 
mamlakat edi. Shu bois, davlatimiz tashqi siyosat yuritish tajribasiga 
ham, jahon diplomatiyasini, tashqi iqtisodiy faoliyatni biladigan 
kadrlarga ham ega emas edi. Respublikada bunday kadrlar tayyorlovchi 
birorta ham quv yurti y q edi. Vaziyat zudlik bilan tashqi siyosiy 
va tashqi iqtisodiy aloqalarni shakllantirishni talab qilmoqda edi. 
Prezident Islom Kanmovning « zbekistonning z istiqlol va 
taraqqiyot y li» va boshqa asarlarida mustaqil tashqi siyosat yuritish 
qoidalari nazariy va amaliy jihatdan puxta asoslab berildi. zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasining 17-moddasida tashqi siyosat qoidalari 
qonunlashtirildi va ujahondagi k plab mamlakatlar bilan hamkorlik 
iviusiaqiiiiKiimg uasuanKi Kunianuayoq 
zbekistonning milliy manfaatlariga mos 
keladigan puxta tashqi siyosiy y lni belgi-
456 
jarayonlari ortga qaytmasligining huquqiy kafolati b lib xizmat 
qilmoqda. zbekistonni xalqaro huquq subyekti sifatida belgilaydigan, 
respublikaning tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy aloqalarini tartibga 
soladigan qonunlar qabul qilindi. « zbekiston Respublikasi tashqi 
siyosiy faoliyatining asosiy prinsiplari t risida»gi, «Chet el 
investitsiyalari va xorijiy investorlar faoliyatining kafolatlari 
t risida»gi, «Tashqi iqtisodiy faoliyat t risida»gi va boshqa 
qonunlar hamda normativ hujjatlar ana shular jumlasidandir. Bular 
faol va keng k lamli hamkorlik uchun mustahkam huquqiy kafolat 
yaratib berdi. 
Tashqi aloqalarni ta'rninlaydigan vazirliklar va muassasalar tashkil 
etildi. Tashqi ishlar vazirligi, Tashqi iqtisodiy aloqalarvazirligi, Tashqi 
iqtisodiy faoliyat Milliy banki, ixtisoslashtirilgan tashqi savdo 
firmalari shular jumlasidandir. Jahon iqtisodiyoti vadiplomatiyasi 
universiteti, zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat 
va jamiyat qurilish akademiyasi va boshqa universitetlarda tashqi siyosiy 
va tashqi iqtisodiy faoliyat sohasi uchun mutaxassis kadrlar tayyor-
lash y lga q yildi. 
Tashqi siyosatga tinchlik, barqarorlik, hamkorlik y li asos qilib 
olindi. 
zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy tamoyillari 
quyidagilardan iborat: 
• mafkuraviy qarashlardan qafiy nazar hamkorlik uchun ochiq-
lik,umuminsoniy qadriyatlarga, tinchlik va xavfsizlikni saqlashga 
sodiqlik; 
• davlatlarning suveren tengligi va chegaralar daxlsizligini hurmat 
qilish; 
• boshqa davlatlarning ichki ishiariga aralashmaslik; 
• nizolarni tinch y l bilan hal etish; 
• kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik; 
• inson huquqlari va erkinliklarini hurmat qilish; 
• ichki milliy qonunlar va huquqiy normalardan xalqaro 
huquqning umum e'tirof etilgan qoidalari va normalarining ustivorligi; 
• davlatning, xalqning oliy manfaatlari, farovonligi va xavfsizligini 
ta'minlash maqsadida ittifoqlar tuzish, hamd stliklarga kirish va 
ulardan ajralib chiqish; 
457 

• tajovuzkor harbiy bloklar va uyushmalarga kirmaslik; 
• davlatlararo aloqalarda teng huquqlilik va zaro manfaatdorlik, 
davlat milliy manfaatlarining ustunligi; 
• tashqi aloqalarni ham ikki tomonlama, ham k p tomonlama 
kelishuvlar asosida rivojlantirish, bir davlat bilan yaqinlashish hisobiga 
boshqasidan uzoqlashmaslik. 
Mamlakatimizning jahon xalqlari tinchligi va xavfsizligiga mos 
b lib tushgan tinchliksevar tashqi siyosati, uni jahonda mustaqil 
davlat sifatida tezda tan olinishini  t a ' m i n l a d i . zbekiston 
Respublikasining davlat mustaqilligini dunyodagi nufuzli davlatlar 
tanoldi, ularning 120 tasi bilan diplomatik, siyosiy, iqtisodiy, ilmiy-
texnikaviy va madaniy aloqalar rnatildi. Toshkentda 43 mamlakatning 
elchixonasi ochildi. Bular jumlasiga AQSH, Turkiya, Germaniya, 
Fransiya, Buyuk Britaniya, Xitoy, Hindiston, Pokiston va boshqa-
larni kiritish mumkin. Shuningdek, zbekistonda 88 xorijiy mamla-
katlar va xalqaro tashkilotlarning, 24 hukumatlararo va 13 ta 
nohukumat tashkilotlarning vakolatxonalari faoliyat k rsatmoqda. 
Dunyodagi 30 dan ortiq davlatda - AQSH, Turkiya, Germaniya, 
Fransiya, Xitoy, Pokiston va boshqalarda zbekistonning 
elchixonalari va konsulliklari ishlab turibdi. 
zbekiston Respublikasi zining