Article · January 023 citations reads 59 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Трансграничные территории Центральной Азии и сопредельных регионов: 
возможности и проблемы сотрудничества, г. Самарканд, 5-6 мая 2022 года
 
 
103 
uyushtirilishi turistlar uchun juda maroqli turdestinatsiyalarni tashkil etish imkoniyatini yaratadi. 
Binobarin, buning uchun barcha mamlakatlar xamkorlikda turmaxsulot yaratishda xamkorlik dolzarb 
ahamiyatga egadir.
Markaziy Osiyo davlatlari 4 mln.km.kv. ortiq maydonni egallaydi, bu erda istiqomat 
qiluvchilarning umumiy soni 65 million kishini tashkil qiladi. Mintaqa gʻarbda Kaspiy dengizidan 
sharqda Xitoy, shimolda Rossiyaning janubiy chegaralaridan to Afgʻoniston chegaralarigacha choʻzilgan. 
Markaziy Osiyo Yevropa, G‘arbiy, Janubiy va Sharqiy Osiyo o‘rtasidagi savdo va migratsiya yo‘llari 
chorrahasida joylashgan. Geografik jihatdan Oʻrta Osiyo sharq va janubi-sharqdan choʻl va quruq 
dashtlarni sayyoramizning eng yirik togʻ tizimlari - Tyan-Shan va Pomir togʻlari bilan oʻrab olgan ulkan 
hududdir. Mintaqaning tog'li hududi suv resurslarining shakllanish va ularning Amudaryo va Sirdaryo 
daryo tizimlari, Balxash ko'li (Qozog'iston) va Issiqko'l (Qirg'iziston) turizmda ahamiyatlidir.
Mintaqaning zamonaviy relyefi neogen va antropogen davrlardagi kuchli tektonik harakatlar bilan bog'liq. 
Tyan-Shan togʻ tizimi Qirgʻizistondagi Issiqkoʻldan boshlanib, Xitoy va Moʻgʻuliston hududi orqali 
qariyb 2,5 ming km ga oʻtadi. Sharqda tog'lar asta-sekin pasayib, Osiyoning sharqiy qismidagi eng katta 
Gobi cho'liga kirib boradi. Pomir-Oloy tizimi orqali Oʻrta Osiyoning togʻli qoplanishi Pomir, Qorakorum 
va Hindukush togʻ tizimlari bilan davom etadi. Bu mintaqada Osiyodagi eng baland togʻ choʻqqilari 
joylashgan [9]. Jumladan, Pomir tog' tizimida Ismoil Somoniy cho'qqisi (1998 yilgacha - Kommunizm 
cho'qqisi), balandligi 7495 m, Tojikistonning shimoli-sharqida joylashgan va sobiq Ittifoq hududidagi eng 
baland nuqta. Lenin choʻqqisi (1928 yilgacha - Kaufman choʻqqisi), balandligi 7134 m, Qirgʻiziston va 
Tojikiston chegarasida joylashgan, 2006 yildan Tojikistonda Abu Ali ibn Sino choʻqqisi deb ataladi; o 
Korjenevskaya cho'qqisi, balandligi 7105 m, Akademii Nauk tizmasining shimoliy qismida, Ismoil 
Somoniy cho'qqisidan 13 km uzoqlikda joylashgan. Tyan-Shan tog' tizimida Pobeda choʻqqisi, balandligi 
7439 m, Qirgʻiziston-Xitoy chegarasida, Koʻkshaal-Too tizmasida, koʻldan sharqda joylashgan. Issiqkoʻl 
(Qirgʻiziston), Xon-Tengri choʻqqisidan 16 km janubi-gʻarbda; Xon-Tengri choʻqqisi, balandligi 7010 m, 
Qozogʻiston va Qirgʻiziston chegarasida, Tengri-Tog tizmasida joylashgan tog‘ turizmi uchun ulkan 
imkoniyatdir. 
Markaziy Osiyo mamlakatlarida turizm industriyasining rivojlanishiga madaniy, tarixiy va tabiiy 
boyliklardan tashqari, mamlakatlarning iqtisodiy ahvoli va uni rivojlantirish dasturlarini ishlab chiqish 
darajasi ham ta’sir ko‘rsatadi. Mintaqadagi qator mamlakatlarda turizm industriyasida bir qator oʻzaro 
bogʻliq pozitsiyalarni oʻz ichiga olgan dasturlar qabul qilingan: infratuzilmani rivojlantirish, qonunchilik 
bazasini yaratish va takomillashtirish, madaniy merosni asrab-avaylash va tarixiy obidalarni restavratsiya 
qilish chora-tadbirlari, investitsiyalarni jalb etish, xalqaro hamkorlik, loyihalarni amalga oshirish, 
ixtisoslashgan kadrlar tayyorlash kabilar muhim rol o‘ynaydi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti 
SH.M.Mirziyoevning “Markaziy va Janubiy Osiyo: mintaqaviy o‘zaro bog‘liqlik. Tahdidlar va 
imkoniyatlar” mavzusidagi 2021 yil 16 iyulda o`tkazilgan xalqaro konferensiyadagi nutqida Markaziy va 
Janubiy Osiyoda zamonaviy, samarador va xavfsiz transport-logistika infratuzilmasini yaratish, Termiz – 
Mozori SHarif – Qobul – Peshovar temir yo‘l tarmog‘i mintaqalarimiz o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik 
arxitekturasining asosiy bo‘g‘iniga aylanishi kerakligi, ushbu transchegaraviy temir yo‘lni foydalanishga 
topshirish Markaziy va Janubiy Osiyo mamlakatlarining inklyuziv iqtisodiy rivoji uchun mustahkam 
zamin yaratadi. Bundan tashqari, Transafg‘on temir yo‘l qurilishi loyihasi kelgusida mamlakatlarimizni 
Xitoy va Osiyo-Tinch okeani mintaqasining boshqa etakchi davlatlari bilan bog‘lashi mumkin. Bu esa 
“Bir makon, bir yo‘l” tashabbusi maqsadlari bilan ham uyg‘undir. Bu ham mintaqa xaqaro turizmi 
rivojida ahamiyatlidir. Prezident o‘z nutqida ettinchi asosiy vazifa sifatida Markaziy va Janubiy 
Osiyoning ulkan sayyohlik salohiyatini to‘liq ishga solish, mashhur sayyohlik brendlarini, yangi va qulay 
sayyohlik mahsulotlari va yo‘nalishlarini, jumladan, qiziqish tobora ortib borayotgan “ziyorat turizmi”ni 
rivojlantirish, vaksinatsiya bo‘yicha o‘zaro tan olingan sertifikatlar asosida “Yangi sharoitdagi turizm” 
konsepsiyasini keng joriy etish zarurligi ta’kidlangan. Butunjahon sayyohlik tashkiloti doirasida 
Markaziy va Janubiy Osiyo bo‘yicha xalqlarimizning tarixiy va madaniy merosini ommalashtirishga 
qaratilgan Dastur ishlab chiqishni taklif qilgan. SHuningdek, O‘zbekicton Respublikasi Oliy Majlisi 
Senati kengashining 2021 yil 28 apreldagi Transchegaraviy hamkorlikda mahalliy vakillik organlarining 
rolini kengaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida (221-son) qarorida ijtimoiy-madaniy sohalarda, shu 
jumladan, turizmning turli yo‘nalishlarini (madaniy turizm, ekoturizm) rivojlantirishga qaratilgan amaliy 
tadbirlar o‘tkazish masalasi vazifalardan biri sifatida ta’kidlangan. 
Qozog‘iston baland tog‘lar va ta’riflab bo‘lmas go‘zalligi bilan mashhur keng dashtlar o‘lkasidir. 
Bu mamlakatning an'anaviy dam olish joylari janubiy va sharqiy Qozog'istonning tog'li hududlari 

---