Article · January 023 citations reads 59 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Трансграничные территории Центральной Азии и сопредельных регионов: 
возможности и проблемы сотрудничества, г. Самарканд, 5-6 мая 2022 года
 
 
104 
hisoblanadi. Bu yerda sport va faol dam olish uchun barcha imkoniyatlar yaratilgan. Chang'i turizmi 
tobora rivojlanib bormoqda, ko'plab dam oluvchilar va sayyohlar ko'llar va muzliklar, o'rmonlar va alp 
o'tloqlarining go'zalligidan bahramand bo'lish uchun bu erga kelishadi. Bu yerda turli toifadagi 
qiyinchilikdagi qiziqarli tog'-piyoda yo'llarini yotqizish imkoniyati mavjud. Bu yerlardan uncha uzoq 
boʻlmagan joyda yana bir “Chimbuloq” togʻ-changʻi kurorti joylashgan. U turli darajadagi mashg'ulotlar 
uchun yaratilgan treklari bilan mashhur. 
Oʻzbekistonda Chimyon etagidagi 1600 m balandlikdagi traktda yirik turistik Chimyon togʻ-
changʻi kurorti va Beldersoy chang'i kurortlari bir-biridan 7 km uzoqlikda joylashgan. Hududda tog‘-
chang‘i kurortini rivojlantirishning klaster modelini yaratilmoqda.
Qirg'iziston Respublikasida mavjud Issiqko'l viloyatida tog'-chang'i turizmini rivojlantirish 
bo'yicha “Changi klasteri” loyihasi ishlab chiqilgan [9]. Turizm xorijlik mehmonlar uchun Markaziy 
Osiyoning ilgari alohida boʻlgan hududlariga yetib bora boshladi, oʻzining tabiiy goʻzalligi va betakror 
madaniy maskanlari bilan xorijlik sayyohlarni oʻziga tortmoqda. 
Umuman olganda, rang-barang va boy rekreatsion resurslarga ega bo'lgan bu ulkan Osiyo 
mintaqasi alohida mamlakatlarda rekreatsiya sohasining notekis rivojlanishi bilan ajralib turadi. 
Mintaqada turizm industriyasining jadal rivojlanishiga quyidagi omillar ijobiy ta'sir ko'rsatmoqda: tabiiy-
iqlim sharoiti; Markaziy Osiyo mamlakatlaridagi rekreatsion resurslarning xilma-xilligi; madaniy va 
tarixiy diqqatga sazovor joylarning mavjudligi; mintaqaning ayrim mamlakatlaridagi iqtisodiy va siyosiy 
o'zgarishlar va ulardagi iqtisodiy o'sish sur'atlari u erda ishbilarmonlik turizmining faollashishiga yordam 
beradi; zamonaviy texnik yutuqlar va etnik ekzotizmning o'ziga xos kombinatsiyasi. 
Markaziy Osiyo davlatlarining xalqaro hamjamiyatga integratsiyalashuvi jarayonida ijtimoiy 
tizimlarning madaniy maydoni mintaqaviylashuv va globallashuv omillari bilan tobora ko‘proq 
belgilanmoqda. Turli loyihalar mahalliy, milliy va xalqaro sayyohlik agentliklari o‘rtasida aloqalarni 
o‘rnatish va hamkorlikni rivojlantirishga ko‘maklashishga qaratilgan “Markaziy Osiyoning tog‘li 
hududlarida madaniy va ekoturizmni rivojlantirish” loyihasidir. Bu aholini ish bilan ta’minlash va foydali 
turizm faoliyatida ishtirokini ta’minlaydigan faoliyatga jalb etish, shu bilan birga hududning atrof-muhit 
va madaniy merosini muhofaza qilishni ta’minlash, shu bilan birga mintaqadagi turizm salohiyatidan 
maksimal darajada foydalanishdan iborat. 
Markaziy Osiyoning Buyuk ipak yoʻli yoʻnalishlari boʻylab turli madaniy va tarixiy obidalarni 
qamrab oladi. “Ipak yo‘li” marshrutlari bo‘ylab sayyohlik sayohatlarining ommaviyligi muttasil oshib 
bormoqda. Mintaqaning infratuzilmasi va iqtisodiyoti rivojlanishi tufayli marshrut yildan-yilga qulay 
bo'lib bormoqda [7]. "Buyuk Ipak yo'li". 1993 yilda UNWTO Ipak yoʻlini turizm konsepsiyasi sifatida 
tashkil etish va rivojlantirish boʻyicha uzoq muddatli loyiha tashabbuskori boʻldi. 1994 yilda 19 
ishtirokchi davlat vakillari tomonidan Buyuk Ipak yoʻli boʻylab sayyohlik boʻyicha tarixiy Samarqand 
deklaratsiyasi qabul qilindi va barcha hukumatlar, tashkilotlar va xususiy sektor subʼyektlari tomonidan 
qoʻllaniladigan maxsus logotip tasdiqlandi. O'shandan beri uchrashuvlar va forumlar doimiy bo'lib qoldi. 
2002-yilda turizm boʻyicha Buxoro deklaratsiyasi qabul qilindi. Unda barqaror turizmning afzalliklari 
yoritilib, Ipak yo‘li bo‘yidagi shaharlarda ekologik va madaniy turizmni rivojlantirishni rag‘batlantirish 
bo‘yicha aniq chora-tadbirlar belgilab berilgan. O‘zbekiston tarixiy merosi bo‘yicha nafaqat mintaqada, 
balki butun dunyoda mashhur davlatlardan biridir. Madaniy yodgorliklar har bir davlatning muhim 
hodisasidir. O‘zbekistonga tashrif buyurgan sayyoh Markaziy Osiyo sivilizatsiyasi ma’naviy merosining 
bir zarrasi – O‘zbekistonning tarixiy shaharlaridagi qadimiy madaniyat yodgorliklariga to‘xtalib o‘tadi.
Turkmanistonning tarixiy o‘tmishi IV asrga borib taqaladi. Miloddan avvalgi. Ko'p yuksalishlar 
va pasayishlardan so'ng, mamlakat bir nechta madaniyatlar vataniga aylandi. Buyuk ipak yo‘lida 
joylashgan Turkmaniston mintaqada qulay strategik mavqega ega. Mamlakatning Eron bilan umumiy 
chegaralari va yaxshi aloqalari bor. Ko'chmanchi qabilalarning mohir hunarmand ayollari tomonidan 
ajoyib tarzda to'qilgan, yorqin qip-qizil qo'lda ishlangan gilamlar Turkmanistonning badiiy ramzi 
hisoblanadi. 
Tojikiston so‘nggi yillarda madaniy va adabiy bayramlar tashkil etish orqali turizm sohasini 
rivojlantirishga harakat qilmoqda. Madaniy va tarixiy sharoitlar nuqtai nazaridan mamlakat sayyohlarni 
jalb qilish uchun ajoyib resurslarga ega. Asosan togʻli Tojikiston Markaziy Osiyoning markazida 
joylashgan. Sharqda Xitoy va janubda Hinduston bilan chegaradosh. “Buyuk ipak yoʻli” azaliy yoʻl 
boʻylab oʻnlab turli xalqlar va madaniyatlarning noyob va nihoyatda boy merosi, tabiati va anʼanalariga 
asoslangan turizm va sayyohlik mahsulotlarini rivojlantirishda salmoqli salohiyatga ega [5]. 

---