Asosiy formulalar

7- AMALIY MASHG’ULOT
Gazning bajargan ishi. Issiqlik sig’imi.

Asosiy formulalar

• 
  Bir jinsli tizim zarralarining (molekula, atom va x.k.) kontsentratsiyasi
  

Bu yerda V – tizimning xajmi.

• 
  Gazlar kinetik nazariyasining asosiy tenglamasi
  

Bu yerda r – gaz bosimi, <ε> - molekula ilgarilanma harakatining o’rtacha kinetik energiyasi.

• 
  O’rtacha kinetik energiya:
  

Molekularning bitta erkinlik darajasigi mos keluvchi o’rtacha kinetik energiya

Molekularning barcha erkinlik darajalariga mos keluvchi o’rtacha kinetik energiya (molekularning to’liq energiyasi)

Molekula ilgarilanma harakatning o’rtacha kinetik energiyasi

Bu yerda k – Boltsman doyimisi; T – termodinamik xarorat; I – molekula erkinlik darajalari soni;

• 
  Molekula aylanma harakatining o’rtacha kinetik energiyasi
  

• 
  Gaz bosimining molekulalar kontsetratsiyasi va xaroratiga bog’liqligi
  

p=nkT.

• 
  Molekulalar tezligi o’rtacha kvadratik tezlik
  

yoki
o’rtacha arifmetik tezlik
yoki
eng kata extimoli tezlik
yoki
bu yerda t₁ – bita molekularning massasi.


Masalalar yechishga doir misollar
1 – misol. Sigimi V=6.9l. bo’lgan ballonda m=2,3g massali azot bor. Qizdirishda molekulalarning bir qismi atomlarga dissotsilandi. Dissotsiyalanish koeffitsienti a=0,2. 1) Qizdi-rishdan avvalgi azot molekulalarining umumiy soni N₁ va azot molekulalarining kontsetratsiyasi p₁; 2) qizdirilgandan keyin azot molekulalarining p₂ va atomlarining p₃ kontsetratsiyalari aniqlansin.
Yechish . Ta’rifga binoan, gaz zarralarining kontsetratsiyasi zarralar sonining gaz egallangan idish sig’imiga nisbatiga tengdir:

1. Qizdirishdan avvalgi gaz molekulalari soni N₁ ni

munosabatdan topamiz. Bunda v – azotning moda miqdori ; N_a – Avogadro doimiysi; M – azotning molyar massasi; M_r – azotning nisbiy molekular massasi; k=10^-3 kg/mol .
Kattaliklarning qiymatlarini (2) ga kuysak, dona molekula = 4,94*10²³ dona molekula. n₁ kontsetratsiyani kattaliklari qiymatini (1) ga qo’yib topamiz: (2)

2. Qizdirilgandan keyingi kontsetratsiyani (3)
munosobatdan topamiz. Bunda N₂ atomlarga ajralmagan molekulalarning soni.
Kattaliklarning qiymatlarini (3) ga qo’yib, quyidagini olamiz:

Azot qizdirilgandan keyin atomlarning kontsenratsiyasini: (4)
(4) formuladagi 2 soni xar bir molekula ikkitadan atomga parchalanishini ifodalaydi. (4) ga kattaliklarning qiymatlarini qo’yamiz va xisoblaymiz: