Asosiy formulalar

2- misol. Sigimi V=0.5l bo’lgan kolbada normal sharoitda kislorod bor. Kolbadagi xama molekulalarning ilgarilanma harakat o’rtacha energiyasi <W_n> aniqlansin.
Yechish . Xama molekulalarning ilgarilanma harakat o’rtacha energiyasi.
munosabat yordamida ifoydalanishi mumkin. Bunda bitta molekularning ilgarilanma harakat o’rtacha energiyasi; N – kolbadagi barcha molekulalar soni.
Ma’lumki, bunda k – Bol’tsman doimiysi Kolbadagi molekulalar sonini
(3)
Formuladan topamiz. Bunda v – kislorodning moda mikdoni; N_a - Avogadro doimiysi.
Moda miqdori v ni quyidagi muxazalardan topamiz: ma’lumki, normal sharoitlarda molyar xajm . Masalaning shartiga binoan kolbadagi kislorod normal sharoitda bo’lganligidan, kolbadagi kislorodning modda miqdori . (4) munosabat bilan ifodalanadi. v ning (4) bo’yicha (3)ga qo’yib quyidagini olamiz (5)
(2) va (5) xisobga olinganda, molekularning ilgarilama harakat energiyasi (1)
ko’rinishni oladi. (6)
Xisoblash formulasining o`ng tomoni energiya birligini (joul) berilishi tekshiramiz. Buning uchun kattaliklarning belgilari o’rni ga shu kattaliklar ifodalanadigan birliklarni qo’yamiz :

kattaliklarning qiymatlarini (6) ga qo’yib, xisoblashni bajarsak,

3- misol. T=27⁰S xaroratda ammiak bita molekulasi NH₃ ning o’rtacha kinetik energiyasi va shu xaroratning o`zida shu molekularning aylanma harakat o’rtacha energiyasi topilsin.
Yechish. molekulaning o’rtacha to’liq energiyasi

formula bo’yicha aniqlanadi. Bunda i – molekulalarning erkinlik darajalari soni; k – Bol’tsman doimiysi; T – gazning termodinamik xarorati: T=t+T bunda T=273 K.
To’rt atomli molekula (ammiak molekulasi shunaka molekula) erkinlik darajalarining soni i=6. Kattaliklarning qiymatlarini (1) ga qo’yamiz :
(4)
Molekularning aylanma harakat o’rtacha energiyasi (2)
Formula bilan aniqlanadi, bunda 3 soni ilgarilanma harakatning erkinlik darajalari sonini bildiradi.
Kattaliklarning qiymatlarini (2) ga qo’yamiz va xisoblaymiz:

Shuni qayd etamizki, ammiak molekulalasining aylanma harakat energiyasint boshqacha yo’l bilan – to’liq energiya <e> ni ikkita teng qismlarga bo`lib topish mumkin edi. Gap shundaki, uch (va undan kup) atomli molekulalarning ilgarilanma va aylanma harakatlariga to’gri keluvchi erkinlik darajalarining soni bir xil (3 tadan), shuning uchun ilgarilanma va aylanma harakat energiyalari bir xil. Mazkur xolda
<ε>=<ε_ayl>=