Asosiy qism

Mavzu:Ekologik munosabatlarning o‘zgarishi va isloh qilinishni huquqiy meyyoriy asoslari , Kimyoviy ifloslanishning tuproq xossalariga va biologik olamiga ta‘siri

Reja:

Kirish

Asosiy qism

I.Bob. Ekologik munosabatlarning o‘zgarishi va isloh qilinishni huquqiy meyyoriy asoslari

1.1.Ekologik munosavatlar qonun doirasida

1.2.Mustaqil davlatlar hamdo‘stligi bilan hamkorlik

II.Bob.Kimyoviy ifloslanishning tuproq xossalariga va biologik olamiga ta‘siri

2.1. ‘Tuproqlarning kimyoviy ifloslanishi va ularni muhofaza q ilish "

2.2. Kimyoviy m oddalarntng tuproq xossalariga ta'sir ctish mexanizmlari

Xulosa

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yhati:

Kirish

O'zbekiston R espublikasi aholisining turm ush farovonligini ta'm inlash va jahon ham jam iyatiga yuz tutishida unum dor, serhosil yer resurslarining o'rni beqiyosdir. Kelajakning egalari bo'lgan bugungi yoshlar Ona-zaminni ko'z qorachig'idek asrashlari, eng ilg'or ilmiy qarashlar va zam onaviy tajribalar asosida muammolarni yechishga tayyor turishiari lozim. Bugungi kunga kelib, jahon ham jam iyati yer va suv resurslarini asrash, ulardan oqilona foydalanish, dolzarb muam m olam ïng dunyo m iqyosida hal etilishini kun tartibiga qo’ym oqda. M azkur o’quvqo'llanm a respublika tuproqlarining ifloslanishi va tegishli tuproq-ekologik muam m olarni o'rganish ham da muhofaza qilishga qaratilgan zamonaviyyangiliklar asosida tuzildi. Tuproqlarning kimyoviy ifloslanishi tuproq larkibiga m uayyan kimyoviy m oddaning tushishi va m e’yoridan ortishi natijasida tuproqning zaharianishi va xossa-xususiyatlarining o ’zgarishidir.O ’zbckiston Respublikasi m intaqaviy ekoiogik xavfsizlikni ta'm iniashda hal qiluvchi o'ringa ega, ya'ni O'zbekiston o'zining ta b üy resurslari, intellektual va iqtisodiy im koniyatlari ko’Iami bilan global va m intaqaviy muammolarni hal etishda m uhim o'rin tutadi.H ozirgi zam on ekoiogik m uam m oiari kishilik jam iyatining barqaror rivojlanishiga x av f solmoqda. Ekoiogik m uam m olam ing o'ziga xos tom oni shundaki, u chegara bilmaydi, chunki bu m uam m olar bir butun birlikda tabiatda kechadi. Yer yuzida insonlar tom onidan yerlam ing chegaralarga bo'linishi tabiat nuqtai nazaridan shartlï bo'lib, tabiatda kechayotgan jarayonlar bir - biri bilan uzviy bog’liq. A yniqsa, tuproqda ro'y berayotgan jarayonlar biosferaning barcha qism lari bilan cham barchas bog’liqdir. Tabiatda, xususan, tuproq qoplam ida kechayotgan o ’zgarishlar. ularning taqdiri bilan bog’liq jarayonlarni bilish va u n g ajid d iy yondashish muhim hisoblanadi. Shu sohada yetishib kelayotgan yosh m utaxassislarni tayyorlashda ushbu maxsus kursning aham iyati kattadir

Asosiy qism

I.Bob. Ekologik munosabatlarning o‘zgarishi va isloh qilinishni huquqiy meyyoriy asoslari

1.1.Ekologik munosavatlar qonun doirasida

O ’zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligiga erishgandan so'ng (1991) barcha sohalar, xususan, ekologik sohaning tubdan isloh qilinishi va yanada takom illashtirish ishiari olib borilm oqda. Davlatning atrof-m uhitga, jum ladan yer resurslariga bo'lgan e ’tibori va m unosabati tubdan o’zgarib, har bir ja m iy a t a'zosi atrof-m uhitga xususan yer resurslariga o'zining mulki, boyligi v a g ’ururi sifatida qaram oqda.Y er resurslari bo'yicha m unosabatlarning o'zgarishi m isolida qaraydigan bo'Isak, M ustaqillikka ycrishgandan kundan boshlab, O 'zbekistonda b ir qancha ishiar am alga oshirildi. Jumladan, bir qator qonun v a qaro rlar qabul qilindi ham da Dasturlar ishlab chiqildi. Ayni kunda respublika bo'yicha fermerlar uyushmalari tashkil etilib, yerlar haqiqiy egasiga topshirilmoqda, provardda esa ulam ing holati va kelajagi yaxshilanm oqda.T up ro q larn in g kim yoviy ifloslanishi va atrof-muhitni m uhofaza qilishga oid huquqiy va m e’yoriy hujjatlarning ayrimlarini keltirib o'tamiz.

O ’zbekiston Respublikasining Qanunlari:

O 'zbekiston R espublikasining K onstitutsiyasi (08.12.1992 y);

❖ “T abiatni m uhofaza qilish to ’g ’risida” (09.12.1992 y);

❖ Y er to ’g ’risida” (20.06.1990 yilda qabul qilingan, 07.05.1993 yilda

o'zg artirish va qo'shim chalar kiritilgan);

❖ “ S uv v a suvdan foydalanish to ’g ’risida” (06.05.1993 y);

❖ “A tm o sfera havosini m uhofaza qilish to ’g ’risida” (27.12.1996 y);

❖ “O 'sim lik dunyosini m uhofaza qilish va undan foydalanish to ’g ’risid a” (26.12.1997 y);

*> “ D av lat y e r kadastri to ’g ’risida” (28.08.1998 y);

❖ “ Y e rk o d e k si to ’g ’risida”(08.07.1998 y);

❖ “R adiatsiyaviy xavfsizlik to ’g ’risida” (31.08.2000 y);

❖ “C h iq in d ilar to ’g ’risida” (05.04.2002 y);О 'zbekiston Respublikasi Vazirlar M ahkamasining Qarorlari:

❖ “ E k o lo g ik xavfli m ahsulotlar va chiqindilam i O'zbekiston R espublikasiga olib kirishni va ularni hududidan olib chiqishni tartib g a solish to ’g ’risida” (19.04.2000 y);

❖ “O 'zbekiston Rcspublikasida yer inonitoringi to’g'risidagi Nizomni tasdiqlash to 'g ’risida” (23.12.2000);

❖ ‘'O 'zbekiston Respublikasi hududida atroi', tabiiy muhit ifloslantirilganligi va chiqindilar joylashtirilganligi uchun to'lovlar tizim ini takomiUashtirish to’g ’risida” (01.05.2005);

❖ “ 1999-2005 yiüarga m o'ljaüangan atrof-m uhitni m uhofazaqilish

bo'yicha qarakailar Dasturini ainalga oshirish masalalari to’g ’risid a” (09.10.2000y) kabilar.Shuningdek, Prezident Farm onlari (“ Y erlam ing meliorativ hoiatini yaxshilash tizim ini tubdan takom iU ashtirish chora tadbirlari to ’g ’risid a” 30.10.2007) va boshqa tegishli huquqiy hujjatlar atrof-muhit, xususan tuproqlarni m uhofaza qilishda huquqiy poydevor bo'lmoqda.Y uqorida ta’kidlaganidek vujudga kelgan ayrim ekologik m uam m olam i bir davlat miqyosida em as, balki m uayyan mintaqa yoki butun jahon hamkoriigida hal etiiadi. Tuproqlam ing kim yoviy ifloslanishiga har tom onlam a yondashish, xalqaro m iqyosida hal etiladigan m uam m olar qatoriga kiradi.

1.2.Mustaqil davlatlar hamdo‘stligi bilan hamkorlik

Tuproqlarni kimyoviy ifioslanishning muhofaza qilish tadbirlari 3 ga bo'linadi:

muhofaza qilishning huquqiy-m e'yoriy asoslari:

muhofaza qilishning ilmiy va fundam ental yechimi ham da asosini yaratish;

muhofaza qilishning amaliy bosqichi, m avjud muammolami am aliy tarzda hal etish

Albatta bular shartli ravishda belgilangan tadbirlar bo’Iib, eng tnuhim i har bir inson o'z ongi va qalbi bilan atrof-m uhit, hususan “ O ltin yer" fondimizni asrashi, qolaversa kelajak avlodga sog’iom topshirishi lozimdir.O 'zbekiston Respublikasi bunday m uam m otam i quyidagi ham korliklar zam irida hal etmoqda:

Xalqaro hamkorlik.O 'zbekiston 1992 yilda Birlashgan M illatlar Tashkilotiga a'zo bo’Iib, o'z hududi va mintaqadagi ekologik m uam m olam i xalqaro miqiyosda hal etmoqda. Bu boradagi qarakatlarni bosqichm a-bosqich m ustahkam lab bormoqda. M illiy siyosat va xalqaro ham korlikning asosiy yo'nalishlarini shakliantirish m am lakat ekologik salohiyatini saqlab qolishga asoslanadi. Misol o'm ida butun jahonda yadro qurollaridan foydalanishning ta’qiqlanishini kcltirish mumkin, bunda halqning tinchligi, salom atligining yaxshilanishi ham da tuproqning radioaktiv ifloslanishi kam ayishi kuzatiladi.

Mustaqil davlatlar ham do’stligi bilan hamkorlik.O 'zbekistonda m intaqaviy integratsiya m asaialari ham korlikning alohida M DH a'zolari bilan ikki tom onlam a kelishuvlar asosida ekologik kengashlar bilan hal etiim oqda. 2000 yilda tayyorlangan va davlat rahbariari tom onidan im zolangan 2025 yilgacha bo’lgan davrda MDH rivojlanish D asturida atrof-m uhitni muhofaza qilish bo'yicha qator tadbirlar ko'zda tutilgan. (atrof-m uhit monitoringi, ekologik xavfsizlik, sanoat chiqindilarini klassifikatsiyaiash ham da ularni m arkirovka qilish yagona tizim i va boshqalar).

Ikki tomonlama hamkorlik.H ozirgi kunda O 'zbekiston A Q Sh (1994), Y aponiya (1994 yildan), G ruziya (1995 yildan), Janubiy K oreya Respublikasi (1995), Hindiston (1996), Q irg’izisiton (1996), M alayziya (1996), yildan), Turkm aniston (1996), Q ozog’iston (1997 yildan), Xitoy (1997 yildan), Slovakiya (1998 yildan). B irlashgan A rab Amirlikiari (1998) bilan ikki tom onlam a ham korliklar olib borm oqda.

Mintaqaviy hamkorlik.O 'zbekiston E S K A T O ga a'zo davlatlar bilan ham korlik, (asosan kadrlar tayyorlash m asaialari), jum ladan Yaponiya va Koreya xaiqaro ham korlik agentligi yo’nalishi ham da H indiston m intaqaviy o ’quv m arkazlari, Xitoy (chiqindilar boshqaruvi), Malayziya - Tayland (ekologik m enejm ent) yo’nalishlar bo'yicha hamkorlik qiladi.Evropa Ittifoqi bilan hamkorlik.O 'zbekiston 1999 yildan boshlab Evropa ham korigi jam iyati hamda uning a'zo davlatJari o'rtasida ham korlik va sherikchiiik Bitimi imzolandi. Bitim ning 52 bandi a tro f m uhitni va sog’liqnî saqlashga bag’ishlangan ham da ham korlikning 22 ta m aqsad va sohaiarini o ’z ichiga oladi:

=>suvning sifati;

=$■ transchegaraviy suvlar va havoning ifloslanishi;

=> chiqindilar boshqaruvi va Bazel konventsiyasini bajarish;

=> bioiogik xiJm a-xillikni saqlash va iqlim ning global o'zgarishi bilan kurashish;

=> sanoat korxonalari xavfsizligi, kimyoviy xavfsizük va ekologik toza texnologiyalardan foydalanish;

=> m am lakat ekologik qonunchiligini Evropa Ittifoqi qonunchiligiga m oslashtirish.

Yuqoridagi ham korliklardan ko'zlangan asosiy maqsad respublika tabiatini va m avjud ycr ham da suv resurslarini asrash. turli kim yoviy ifîoslanish holatlarining oldini olish va vujudga kelgan muammolarni keng miqiyosda hal etish hisoblanadi.O’zbekiston Respublikasi m ustaqillikka erishganidan so'ng ekologikmasalalar, ayniqsa qishloq xo'jaligida m avjud ekologik muammolarni hal etishga yo'naltirilgan ilmiy tadqiqot va am aliy ishlar am alga oshirildi. Eng muhimi jam iyat orasida “ Ekologik ong” va atrof-m uhitga nisbatan jam iyat a’zolarining tushunchalari tubdan o'zgardi. Bu sohada Davlat ta'lim tizim ida ham ekologik tushunchalar turli darajada m aktabgacha ta'lim muassasalari, o’rta m aktablar, kasb-hunar kotlejlari, akadem ik litseylar, Oliy ta'lim m uassasalarida o'rgatilib kelinm oqda.Shu bilan birgalikda shahar va qishloq aholisi orasida ham “ekologik ong” m asalalariga doir tadbirlar am alga oshirilib kelinm oqda.Ekologik ta'lim tizimi O'zbekiston R espublikasining Tabiatni muhofaza qilish to'g’risidagi, “‘Ta’lim to‘g‘risida”gi qonunlari va boshqa me’yoriy hujjatlar asosida amalga oshiriladi. B u borada “ Ekologik ta’lim standarti” va “U zluksiz ekologik ta'lim kontseptsiyasi” ishlab chiqildi va amaliyotga tadbiq etilm oqda.Bundan tashqari ekologik m asalalar xususan tuproqlam ing inson hayotidagi o’m i, ifîoslanish muammolari va m uhofaza qüishga oid tadbirlar ommaviy axborot vositalarida ham yoritilib borilmoqda.Davlat m iqyosida olib borilayotgan ekologik ta ’lim tarbiyaning bosh m aqsadi • m am lakatim iz tabiatini, undagi betak ro r resurslarni asrash, xususan yer resurslaridan oqilona foydalanish va uni m uhofaza etish hisoblanadi.

II.Bob.Kimyoviy ifloslanishning tuproq xossalariga va biologik olamiga ta‘siri

2.1. ‘Tuproqlarning kimyoviy ifloslanishi va ularni muhofaza q ilish "

X X asr oxiri va X XI asrning boshlariga kelib dunyoning ko'p mintaqalarida iqtisodiy va ijtim oiy m uam m olar yetarlicha yechim ini topib, bir m arom da davom etib kclm oqda. B iroq tabiatning o ’zgarishi bilan b o g ’liq ekologik muammolar hal etilganicha yo’q. Bugungi kun ekologik vaziyati, jum ladan tuproq xossa-xususiyatlarining keskin o’zgarishi va qishloq xo'jaligida foydalanilayotgan yerlarning “tanglik” holiga tushib qolishi v a boshqa om iilar qatorida insoniyat faoiiyatining o’rn i ham zalvorli ckanligi bugun barchaga ayon bo’lmoqda.Yil sayin a tro f- m uhitga tabiiy v a inson (antropogcn) om illari ta'siri ortib borm oqda. O'zbekiston R espublikasi bo'yicha olib borilgan ekologik kuzatuvlar natijasiga ko'ra, yurtim iz hududini 4 ta ekologik m intaqaga ajratish m um kin.

Tuproqlarning kimyoviy ifloslanishi tuproq larkibiga m uayyan kimyoviy m oddaning tushishi va m e’yoridan ortishi natijasida tuproqning zaharianishi va xossa-xususiyatlarining o ’zgarishidir.O ’zbckiston Respublikasi m intaqaviy ekoiogik xavfsizlikni ta'm iniashda hal qiluvchi o'ringa ega, ya'ni O'zbekiston o'zining ta b ü y resurslari, intellektual va iqtisodiy im koniyatlari ko’Iami bilan global va m intaqaviy muammolarni hal etishda m uhim o'rin tutadi.H ozirgi zam on ekoiogik m uam m oiari kishilik jam iyatining barqaror rivojlanishiga x av f solmoqda. Ekoiogik m uam m olam ing o'ziga xos tomoni shundaki, u chegara bilmaydi, chunki bu m uam m olar bir butun birlikda tabiatda kechadi. Yer yuzida insonlar tom onidan yerlam ing chegaralarga bo'linishi tabiat nuqtai nazaridan shartlï bo'lib, tabiatda kechayotgan jarayonlar bir - biri bilan uzviy bog’liq. A yniqsa, 4tuproqda ro'y berayotgan jarayonlar biosferaning barcha qism lari bilan cham barchas bog’liqdir.Tabiatda, xususan, tuproq qoplam ida kechayotgan o ’zgarishlar. ularning taqdiri bilan bog’liq jarayonlarni bilish va u n g ajid d iy yondashish m uhim hisoblanadi. Shu sohada yetishib kelayotgan yosh m utaxassislarni tayyorlashda ushbu maxsus kursning aham iyati kattadir.
Bugungi kunda dun y o bo’yicha yer resurslarini him oya qilish, ularni
qayta tiklash va unum dorligini oshirishga butun jahon ham jam iyati jalb cîilraoqda. Chunki insoniyat turm ush farovonligini ia'm inJashda asosiy roi o’ynovchi yer resurslari m intaqaviy yoki umumjahon m iqyosidagi ekologik m uam m oga aylanm oqda. lla r bir ekologik m uam m o yer yuzi va tuproqqa aloqador bo'lib, uning hal etilishi, albatta, tuproq qoplam i bilan uzviy bog’liq holda am alga oshiriladi.Tuproqlarning kim yoviy ifloslanishida inson faoliyati eng katta o'rin tutadi. Bugungi kunda insoniyat faoliyati tufayli, hatto, A ntarktida hududi radioaktiv m oddalar. D D T va ayrim og’ir metallar bilan ifloslangan.X X I asrda ikki k atta omil atrof-m uhitga katta bosim bilan ta'sir ctm oqda: birinchisi - y er yuzi aholisining jadal sur’atda o'sishi bo'lsa, ikkinchisi fan - texnikaning taraqqiy etishi va tabiatga ta'siridir. Yer yuzi aholisi 1969 yilda yiliga 2 % ga oshgan bo'lsa, bu ko'rsatkich tobora oshib bordi va 1992 yilda aholi 5,6 mlrd. kishiga yetdi, bugungi kunga kelib bu ko'rsatkich jadal o’sish bosqichida, 2025 yilga borib 7,6 - 9,4 mlrd. kishiga yetish chtim oii bor. Insoniyat sonining o'sishi bilan yer yuzida va boshqa sfcralarda jiddiy o ’zgarishlar ro'y beradi.Tuproqlarning ifloslanishi bilan bevosita bog’liq bo’lgan shahar aholisi tom onidan chiqarilayotgan chiqindilar m iqdori kun sayin ortib bormoqda. Chiqarilayotgan chiqindidar faqatgina rivojlangan davlatlardagina to ’liq qayta ishlanadi va zararsizlantiriladi, aksariyat davlatlarda esa to 'g ’ridan - to ’g ’ri tuproq qoplam iga ko'miladi, natijada yillar o'tishi natijasida sizot suvlari orqali tuproqlam ing ifloslanishi vujudga kefadi.Tuproq qoplam ining kimyoviy ifloslanishi boshqa m uhitlarga nisbatan kengroq ifloslanish im koniyatiga ega, xususan atm osferaga chiqarilgan gazlar yoki suv maiibasiga tushgan kim yoviy m odda vaqt o’tishi bilan albatta tuproq qoplamiga tushadi.Tabiat m uhofazasi deyilganda insoniyatning hozirgi vakillari va kelgusi avlodlarining moddiy va m adaniy ehtiyojlarini qondirish, insoniyat jam iyatining m avjud bo'lishi uchun qulay shart-sharoit yaratish m aqsadida tabiat boyliklaridan oqilona foydalanish, ulam i tiklash va saqlash, atrofmuhitni buzilish va ifloslanishidan m uhofaza qilish borasida davlat tomonidan bclgilangan ishlar ham da ijtim oiy tadbirlarning rejali tizimi tushuniladi.

Atrof -- muhitning, jumladan, tuproq qoplam ining muhofazasi quyidagi yondashuvlar asosida amalga oshiriladi: ijtimoiy-siyosiy, huquqiy, ekologik-iqtisodiy, ijtimoiy-gigiyenik, texnika-texnologik, tarbiyaviy-estetik v a ilm iy yondashuvlar.

Ijtim oiy-siyosiy y o n d ash u v : keng ijtim oiy tizim lardagi ekologik m uam m olar. A sosan keng masshtabdagi, ya'ni global tarzdagi m uam m olar. B ular siyosiy keiishuvlar asosida am alga oshiriladi.

Birinchidan, bir hu d u d g a tegishli bo'lmagan ifloslanish manbalari,

ikkinchidan, iqtisodiy v a ilm iy tom onlar bilan bo g 'liq m uam m olar bo'lib, ular birgina m illatga yoki davlatga xos bo’imay, balki xaiqaro miqiyosda hal qilinuvchi m uam m olardir. (Orol va Aydarko'l m uam m olari).
H u q u q iy y o n d a s h u v : xaiqaro, m intaqaviy va respublika doirasidagi m uam m olar, xususan tuproqlam ing kimyoviy iflosîanishi va boshqa m uam m olam ing hal etilish id a huquqiy, m e'yoriy hujjatlar ishlab chiqiladi (xaiqaro konvensiya v a keiishuvlar).
E k o lo g ik -iq tiso d iy y ondashuv: vujudga kelgan har qanday m uam m oni b artaraf etish uchun moliyaviy sa rf qarajatlar hal eliladi. Ushbu m ablag’lar, asosan m a’lum xaiqaro va davlat tashkilotlari tom onidan ajratiladi.Ijtim o iy -g ig iy en ik yondashuv: tuproqlam ing kimyoviy iflosîanishi bilan bog’liq m uam m olarni hal etishda birinchi o'rinda inson sog’ügi

e ’tiborga olinadi, ya'ni har qanday am alga oshiriluvchi tadbirni ishlab

chiqishda inson hayoti bosh mezon qilib olinadi. A yniqsa katta shaharlar barpo qilinayotgan v a sanoat korxonalari yil sayin ortib borayotgan bir pallada bu ju d a m uhim hisoblanadi.
T ex n ik -tex n o lo g ik y o n d ash u v : ishlab chiqarish faoliyatlarini

chiqindisiz yoki kam chiqindili texnologiyalar bilan maksimal darajada ta'm inlash va yer resurslaridan maqsadli foydalanish.

T arb iy a v iy y o n d a sh u v : tabiatga eng katta la'sir etuvchi insoniyatning ekologik ongini oshirish muhim hisoblanadi. T ug'ilgan har bir insonni yoshligidan to yetuk inson bo'lgunga qadar tabiat qonunlari va undagi bilim larni o’rgatish lozim.
E stc tik y o n d a sh u v : tabiatga har qanday yondashuvlar estetik

qarashlar bilan boyitilishi va inson ruhiyatiga ijobiy ta’sir etishi lozim.

Ilmiyyondashuv : Muammolarni hal etish jarayonida ilmiy asosning yaratilishi m uhim hisoblanadi. Misol uchun radioaktiv moddalar bilan yoki ncft m ahsulollari bilan ifloslangan tuproq qoplam ining atroflicha o ’rganilishi natijasida uning ilm iy yechimi topilgan.

Respublikam izda atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiat resurslaridan oqilona foydalanish bo'yicha 2005 yilgacha mo’Ijallangan Uavlat dasturi ishlab chiqilgan. M am lakaüm iz rahbari l.A .K arim ovning “O'zbekiston buyuk kelajak sari” asarida ekologik xavfsizlikni kuchaytirishning hozirgi asosiy yo'nalishlari ko'rsatib o'tilgan. Unda,xususan quyidagilar ta'kidlanadi:

1.Tegishli texnologiyalarni ishlab chiqish va joriy etish. Qishloq, o'rmon va boshqa xo'jalik tarm oqlaridagi tabiiy jarayonlarning kcskin

buzilishiga olib keladigan barcha zaharli kim yoviy moddalarni qo'llash ustidan qattiq nazorat o'm atish. Havo va suv m uhitini insonning hayotiy faoliyati uchun zararli yoki salbiy ta'sîr etadigan moddalar bilan ifloslanishini to'xtatish.

2. Qayta tiklanm aydigan zahiralarni qat'iy m ezon asosida iste’mol qilgan holda ulam ing ham m a turlaridan oqilona foydalanish.
3. Katta - katta hududiarda tabiiy zahiralardan foydalanishning aniq maqsadga qaratilgan iimiy asoslarini o'zlashtirish.
4. Jonli tabiatning butun tabiiy genofondini m adaniy ekinlar va bayvonlaming yangi turlarini ko'paylirish hisobiga boshiang'ich baza sifatida saqlab qolish.
5. Shaharsozlik va tum anlam i rejalashtirishning ilmiy asoslangan, hozirgi zamon urbanizatsiyasining barcha salbiy oqibatlarini bartaraf etish tizimini joriy etish yo'li bilan shaharlarda va boshqa aholi punktlarida yashash uchun qulay sharoitlar yaratish.

6. Ekologik kulfatlar chegara bilm asligini nazarda tutgan holda jahon

jamoatchiligi e’tiborini mintaqaning ekologik muammolariga qaratish.Bundan ko’rinadiki, atrof muhit, xususan tuproq qoplam ining ifloslanishiga olib keluvchi bïr qator omiilar davlat darajasida hal etilishi belgilangan.

Tuproq qoplam ining ifloslanishi salbiy ta'sîr qiluvchi va unga yot bo'lgan fizik, kimyoviy va biologîk moddalaring qo'shilishi bo’lib, tuproqda kechayotgan tabiiy modda va cncrgiya almashinuvining buzilishi oqibatida ekotizim larda salbiy o'zgarishlar yuz beradi. Yerlaring ifloslanishi ikki turda: tabiiy - vulqonlarning otilishi, yer qimirlashi, sel kelishi, sunam ilar va shunga o’xshash tabiiy jarayon va hodisalar orqali, shuningdek, insonlarning xo'jalik faoliyati natijasida yuzaga keladi.O'zbekiston hukumati tomonidan olib borilayotgan islohotlar natijasida tuproq qoplamining turli moddalar bilan ifloslanishining kamayishi kuzatilmoqda.Tuproqlarnî kim yoviy ifloslanishida bir necha omillar asosiy o'rin tutadi. Bu o'rinda insoniyat faoiiyati bilan bog’liq holda vujudga keladigan kimyoviy ifloslanishlari o'rinlidir. Yer yuzi aholisi o'zining ehtiyojlarini la'm inlash m aqsadida tabiatga, xususan, tuproq qoplam iga bevosita v a bilv o sita ta'sir doirasini kengaytiradi. Birlashgan M illatlar Tashkilotining (B M T ) m a'lum otiga ko'ra yer kurrasi aholisi 1969 yildan yiliga 2 % ga ortmoqda, aholining soni 2025 yilga kelib 9,4 m lrd. kishiga yetadi, respublikamiz aholisi esa yiliga 450 470 ming (qariyb 0,5 min.) kishiga ortadi, bu holat albatta quvonarli hol va bu ijobiy baholanadi. Biroq insoniyat ko’paygani sari atrof-m uhitga, jum ladan tuproq qoplam iga ta’siri yanada ortadi. Yangi - yangi sanoat korxonalarini barpo etadi, yerlari o'zlashtiradi va um um an tabiiy yaralgan m uhitga katta “bosim ” bilan ta'sir qiladi, natijada tuproq qoplami kimyoviy ifloslanishining masshtabi kengayadi va ifloslanish turlari ortadi.