Asosiy qism Yalpi ichki mahsulot tushunchasi va uni hisoblashning asosiy shartlari

YaIM
6500
Amortizatsiya ajratmalari	500
Korporatsiyalarning taqsimlanmagan foydasi	300
Ijtimoiy sug’urta to’lovlari	320
Transfert to’lovlari	500
Korporatsiyalar foydasiga soliqlar	120
Shaxsiy soliqlar	610
Biznesga egri soliqlar	400

4. 
   Quyidagi ma’lumotlardan foydalanib, yalpi ichki mahsulot va shaxsiy ixtiyoridagi daromadni aniqlang?
   

Shaxsiy iste’mol xarajatlari	245
Transfert to’lovlari	12
Ijara haqi	14
Amortizatsiya	27
Ijtimoiy sug’urta badallari	13
Mulkdan olinadigan daromad	31
Sof eksport	3

Dividentlar 16
Yollanma ishchilarning ish haqisi 221
Biznesga egri soliqlar 18
Korporatsiyalarning taqsimlanmagan foydasi 21
Yakka tartibdagi soliqlar 26
Korporatsiyalar foydasiga soliq 19 Tovar va xizmatlarni davlat xaridi 72
Sof xususiy ichki investitsiyalar 33

4. 
   Faraz qilaylik, 3 xil ne’mat ishlab chiqarilmoqda va iste’mol qilinmoqda. Jadvalda ularning har birini miqdori va bir birligining narxi 2 yil uchun berilgan. Laspeyres indeksini, Paashe indeksini va Fisher indeksini hisoblang (2012 yil-asos qilib olingan yil).
   

Yillar	2012 yil			2013 yil
	narx	miqdor	narx		miqdor
Bug’doy	10	10	15		8
Paxta	27	6	24		7
Avtomobil	655	3	425		5

4. 
   Iqtisodiyotda 3 tovar ishlab chiqariladi va iste’mol qilinadi.
   

Jadvalda ularning ikki yildagi miqdori va narxi ko’rsatilgan. YaIM deflyatorini va iste’mol narxlari indeksini aniqlang.

Yillar	2012 yil		2013 yil
	narx	miqdor	narx	miqdor
Soatlar	20	15	25	12
Futbolkalar	10	25	8	30
Sovutgichlar	750	5	950	8

Xulosa

Makroiqtisodiy tahlilda YAIM, YAMD, SIM, SMD, SHD, SHTD, YAMTD,
C ,S, INI,YAIM deflyatori kabi kо’rsatkichlardan foydalaniladi.
YAIM - mamlakat rezidentlari tomonidan ma‘lum muddat davomida ishlab chiqarilgan pirovard tovarlar va xizmatlar bozor baholarininng umumiy yig’indisidan iborat.
YAIMni hisoblashning ishlab chiqarish, yakuniy iste‘mol va taqsimot usulari mavjud bо’lib, ulardan dastlabki ikki turi keng qо’llaniladi.
YAIMni hisoblashda bir qiymatni ikki qayta hisoblashga yо’l qо’ymaslik uchun uni qо’shilgan qiymatlar yig’indisi kо’rinishida hisoblanadi. Bu usul YAIMni hisoblashning ishlab chiqarish usuli deyiladi.
YAIMni xarajatlar kо’rinishida tо’rt guruhdagi xarajatlar - iste‘mol, investitsiya, davlat xaridi va sof eksport xarajatlari yig’indisi orqali hisoblanadi.
Har uchala usulda hisoblangan YAIM kо’rsatkichi hajmi statistik xatolar istisno etilganda о’zaro teng bо’ladi.
Milliy hisobchilik tizimining barcha kо’rsatkichlarini hisoblashning uslubiy bazasi bitta bо’lgani uchun ularni о’zaro taqqoslash imkoni mavjud.
Makroiqtisodiy tahlilda YAIM kо’rsatkichi bilan birgaYAMd kо’rsatkichidan ham foydalaniladi. YAMD - mamlakat rezidentlari tomonidan, mamlakatda va mamlakat tashqarisida, ishlab chiqarishda ishtirok etish va mulkdan olgan boshlang’ich daromadlari yig’indisidir.
Soddalik uchun YAIM yalpi ishlab chiqarish, YAMD esa yalpi daromad deb ham yuritiladi.
Nominal YAIM yakuniy tovarlar va xizmatlar hajmini joriy narxlarda, real YAIM esa doimiy narxlarda baholaydi. Shunday qilib, real YAMM hajmi faqatgina ishlab chiqarish hajmi о’sishi bilan oshadi, nominal YAMM esa tovar va xizmatlar baho darajasining о’sishi natijasida ham oshishi mumkin. Milliy ishlab chiqarish va daromad hajmining real о’zgarishini aniqlash uchun baholar indekslaridan: YAIM deflyatori va INI kо’rsatkichlaridan foydalaniladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. 
   O‘zbekiston Respublikasining 2011 yilgi asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari prognozi va davlat budjeti parametlari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori.
   

PQ-1449-son 24. 12. 2010.

2. 
   “O‘zbekiston Respublikasining 2012 yilgi asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari prognozi va davlat budjeti parametlari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori.
   

PQ-1675-son 30. 12. 2011.

3. 
   “O‘zbekiston Respublikasining 2013 yilgi asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari prognozi va davlat budjeti parametlari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori.
   

PQ-1887-son 25. 12. 2012.

4. 
   Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. Sh.M. Mirziyoyev. Toshkent “O‘zbekiston” NMIU, 2017. – 488 bet
   
5. 
   O. G’aybullayev. U,O’raqov “Ozbekiston Respublikasida budjet tizimi va jarayoni”. Toshkent -2015
   
6. 
   Vahobov A. , T. Malikov “Moliya: umumnazariy masalalar” o'quv qo'llanma Toshkent, “IQTISOD-MOLIYA”, 2008 y
   
7. 
   Usmonova M. A. O‘zbekistonda ijtimoiy himoya: fuqarolik huquqiy jihatlari. Monografiya. T, 2005
   
8. 
   O‘zbekiston Respublikasining “Budjet kodeksi” T. 2013 yil 26-dekabr.
   
9. 
   O‘zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. I.A.Karimov. 1992-1993yillardagi nutqlar to‘plami. 202 bet.
   
10. 
    Промышленность Узбекистана 2011. Статический сборник. Ташкент – 2011
    
11. 
    Промышленность Узбекистана 2013. Статический сборник. Ташкент –2013
    
12. 
    O‘zbekiston sanoati. Statistik to‘plam. Toshkent -2014, 2015, 2016-yillardagi nashrlari.
    
13. 
    O‘zbekiston hududlarining yillik statistik to‘plami. Toshkent – 2015.
    
14. 
    Статистический ежегодник регионов Узбекистана 2006, 2008, 2010.
    
15. 
    O‘zbekiston raqamlarda. Toshkent -2015