Asosiy vositalar kirimiga doir muomalalar auditini tashkil etish. Bajardi: Xalilov J


Download 203.9 Kb.
Sana07.11.2020
Hajmi203.9 Kb.
#142372
Bog'liq
Asosiy vositalar kirimiga doir muomalalar auditini tashkil etish

Asosiy vositalar kirimiga doir muomalalar auditini tashkil etish.

Bajardi: Xalilov J

Reja:

  • 1. Asosiy vositalar auditini tashkil etish tartibi va
  • o’tkazish ketma-ketligi
  • 2. Asosiy vositalar auditida foydalaniladigan ma’lumot manbalari
  • 3. Asosiy vositalar tekshiruvidagi audit amallari
  • 4. Asosiy vositalarga eskirish hisoblashning to’g’riligini tekshirish

1.Asosiy vositalar auditini tashkil etish tartibi va o’tkazish ketma-ketligi.


Auditor asosiy vositalar auditini boshlashda xo’jalikka kelishi bilan birinchi navbatda quyidagilarni aniqlashi zarur:

korxonaning asosiy vositalar hisobini tashkil qilish bo’yicha tekshirilayotgan hisobot davridagi hisob yuritish siyosati, uning o’tgan hisobot davridagiga nisbatan o’zgarishi bilan tanishish;

asosiy vositalarning so’nggi invetarizatsiya(ashyoviy ro’yxat)dan o’tkazilishi va uning natijalarini aniqlash;

asosiy vositalarni so’nggi qayta baholash materiallari va ularning hisobda aks ettirilishi bilan tanishish. Bunda auditor O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi, Makroiqtisodiyot va statistika vazirligi, O’zbekiston Respublikasi Davlat mulk qo’mitasining tegishli me’yoriy hujjatlariga muvofiq korxona balansida turadigan va qayta baholangan asosiy vositalar tiklanish qiymati bo’yicha aks ettirilishini nazarda tutishi lozim.

korxonada asosiy vositalarni hisobdan chiqarish bo’yicha doimiy komissiya tashkil etilishi: asosii vositalarni foydalanish joylarida saqlash uchun javobgar shaxslar haqida buyruk (farmoyish) ning mavjudligini tekshirish, shuningdek, ular bilan shaxsan to’la moddiy javobgarlik to’g’risida shartnomalar tuzilganligini aniqlash;

tadbirkor sifatida ro’yxatga olingan va ro’yxatga olinmagan yuridik hamda jismoniy shaxslar bilan asosiy vositalar ijarasi bo’yicha tuzilgan shartnomalarni o’rganish:;

buxgalteriyada asosiy vositalar kartotekasi (AV-6 va AV-8 shaklidagi inventar kartochkalar) va komp’yuterda yoki qo’lda baja-riladigan variantdagi aniq inventar ro’yxati (AV-9 shakl) yuritilishiga ishonch hosil qilish lozim;

ishdan bo’shab ketgan moddiy javobgar shaxslar haqida ma’lumotlar (buyruqlar, xodimlar ro’yxati)ni o’rganish ;



asosiy vositalar hisobini yuritish qoidalari bayon qilingan amaldagi me’yoriy hujjatlar va asosiy vositalar hisobiga doir yagona shakldagi (unifikatsiyalangan) idoralararo dastlabki hujjatlarning shakllari bilan korxona buxgalteriyasi qay darajada ta’minlanganligini aniqlash.

Asosiy vositalar hisobini tekshirish bo’yicha ichki nazorat tizimining ahvolini aniqlash testi.

Ushbu keltirilgan testdan shunday xulosa qilish mumkinki, tekshiruv o’tkaziladigan korxonada hisobot davrida inventari-zatsiya o’tkazilmagan, hisob siyosatida ayrim ob’ektlarni inven-tarizatsiya qilish tartibi va muddatlari belgilanmagan. Natijada, tekshiruv chog’ida asosiy vositalar ob’ektlarini tanlab inven-tarizatsiya qilish zarur. Mazkur korxona bo’linmalarida asosiy vositalar hisobiga doir muomalalar ustidan ichki nazoratning yaxshi yo’lga qo’yilmaganligi oqibatida sezilarli xatolarga yo’l qo’yish xavfi katta.

  • Ushbu keltirilgan testdan shunday xulosa qilish mumkinki, tekshiruv o’tkaziladigan korxonada hisobot davrida inventari-zatsiya o’tkazilmagan, hisob siyosatida ayrim ob’ektlarni inven-tarizatsiya qilish tartibi va muddatlari belgilanmagan. Natijada, tekshiruv chog’ida asosiy vositalar ob’ektlarini tanlab inven-tarizatsiya qilish zarur. Mazkur korxona bo’linmalarida asosiy vositalar hisobiga doir muomalalar ustidan ichki nazoratning yaxshi yo’lga qo’yilmaganligi oqibatida sezilarli xatolarga yo’l qo’yish xavfi katta.
  • Bosh daftarda aks ettirilgan 0110-0199, 0211-0299, 0310, 0710, 0720, 0810, 0820, 0840, 0850, 0860, 0890, 0920, 4810, 4820, 4830, 6910, 6920, 7910 sintetik schyotlar qoldiqlarining mos ra-vishda analitik hisob registrlari va buxgalteriya balansi ma’lumotlariga muvofiqligini aniqlash zarur. Ular barcha pozitsiyalar bo’yicha: oy boshiga qoldiq, oylik oborotlari, oy oxiriga qoldiq-lar bir-biriga to’g’ri kelishi lozim. Agar tafovutlar aniqlansa, ularning sabablarini aniqlash va korxonaga asosiy vositalarni, montaj talab qiladigan qurilmalarni; kapital qo’yilmalarni, tuzilgan lizing shartnomalari bo’yicha majburiyatlarni inventa-rizatsiya qilish tavsiya etiladi. So’ngra korxonaning asosiy vosita-larni hisobga olish bo’yicha qabul qilingan hisob yuritish siyosati bilan tanishish zarur.

2. Asosiy vositalar auditida foydalaniladigan ma’lumot manbalari.

  • Asosiy vositalarni auditorlik tekshiruvdan o’tkazishda foydalaniladigan manbalar buxgalterlik hisobning korxonada qabul qilingan tashkiliy shakliga ham bog’liq. Bular hisobni qo’lda yuritish sharoitida: jurnal-orderlar, vedomostlar, kartochkalar: avtomatlashtirilgan hisob sharoitida esa kompyuter dasturlari, mashinagrammlaridir. Lekin hisobning har qanday shakli sharoitida ham asosiy vositalarning harakatiga oid muomalalar (kirimi, chiqimi, xo’jalik ichidagi siljishi, ta’mirlanishi) me’yoriy hujjatlar va dastlabki hujjatlashtirishning unifikatsiyalangan idoralararo shakllari bilan rasmiylashtirilishi lozim.

asosiy vositalar buxgalteriya hisobi va soliqqa tortish masalalarini tartibga soladigan asosiy me’yoriy hujjatlar;

korxonaning hisob siyosati to’g’risidagi buyrugi;

asosiy vositalarni hisobga olishda korxonada qo’llaniladigan analitik va sintetik hisob registrlari;

asosiy vositalarni qabul qilish-topshirish (ichki siljish) dalolatnomasi (naqladnoyi) (AV-1 shakl);

buxgalteriya hisobotlari;

ta’mirlangan, qayta jihozlangan va zamonaviylashtirilgan ob’ektlarni qabul qilish-topshirish dalolatnomasi (AV-2 shakl);

asosiy vositalarni hisobdan chiqarish dalolatnomasi (AV-Z shakl);

asosiy vositalarni hisobga oladigan inventar kartochka (AV-6 shakl);

avtotransport vositalarini hisobdan chiqarish dalolat-nomasi (AV-4 shakl);

asosiy vositalarni hisobga oladigan inventar kartochkalar ro’yxati (AV-7 shakl);

asosiy vositalar harakatini hisobga oladigan kartochka (AV-8 shakl);

asosiy vositalarning inventar ro’yxati (ishlatish joylari bo’yicha) (AV-9 shakl).

Auditor ushbu me’yoriy hujjatlar, hisob registrlari va dastlabki hujjatlarda asosiy vositalar harakatini rasmiylashtirish uchun javobgar shaxslar imzolarining mavjudligi va haqqoniyligiga e’tibor qaratib, barcha rekvizitlarning to’g’ri to’lg’azilganligini aniqlaydi.

Auditor tekshiruv chog’ida moliyaviy hisobotning quyidagi shakllaridan foydalanadi:

moliyaviy natijalar to’g’risida hisobot (2-shakl);

asosiy vositalar to’g’risida hisobot (3-shakl);

pul oqimlari to’g’risidagi hisobot (4-shakl);

xususiy kapital to’g’risida hisobot (5-shakl);

izohlar, hisob-kitoblar, tushuntirishlar.

buxgalteriya balansi (1-shakl);


3.Asosiy vositalar tekshiruvidagi audit amallari

  • Asosiy vositalar mavjudligi va saqlanishini auditorlik tekshiruvidan o’tkazishdan maqsad buxgalteriya hisoboti moddalarining haqqoniyligini ta’minlashdan iborat.
  • Bunda auditor quyidagilarni tekshirishi lozim: qiymati korxonada belgilab qo’yilgan chegaradan past bo’lgan ob’ektlar yoki qiymatidan qat’iy nazar xizmat muddati 12 oydan kam bo’lgan ob’ektlar asosiy vositalar qatoriga o’tib qolmaganligi; korxonada asosiy vositalar inventar va xo’jalik ashyolari qatoriga va aksincha o’tkazilmaganligi; bunda shuni nazarda tutish zarurki, ob’ekt qiymatining chegarasi ob’ektni sotib olish (foydalanishga topshirish) sanasiga aniqlanadi. Asosiy vositalarni inventar va xo’jalik ashyolari qatoriga asossiz o’tkazish auditorlik tekshiruvi chog’ida aniqlanadigan xatolardan biridir. Ko’p hollarda bunday o’tkazishning sababi korxonaning amortizatsiya hisoblash ishlarini kamaytirishga intilishi hisoblanadi.

moliyaviy hisobot shakllarining asosiy vositalarga doir ko’rsatkichlari;

moliyaviy hisobot shakllari va bosh daftar ko’rsatkichlari

Bosh daftar, sintetik va analitik hisob registrlari ko’rsatkichlari.

Kuzatib chiqish amallari yordamida asosiy vositalarga doir quyidagi ma’lumot manbalarining o’zaro mosligini tekshirish amalga oshiriladi:


Moliyaviy hisobotning asosiy vositalarga doir hisobot shakllari ko’rsatkichlarining o’zaro mosligini tekshirish.

  • Moliyaviy hisobotning asosiy vositalarga doir hisobot shakllari ko’rsatkichlarining o’zaro mosligini tekshirish.



 

Ko’rsatkichlar



Ming sum.



 

Ko’rsatkichlar



Ming sum.

Farqi

ming so’m

%

1

Asosiy vositalarning boshlang’ich qiymati:

a)yil boshiga (010-satr, 3-ustun)

b)yil oxiriga (010-satr, 4-ustun)


 

 

 



143261, 0

 

149118, 0



3

Asosiy vositalarning boshlang’ich qiymati:

a)yil boshiga (130-satr, 3-ustun)

b)yil oxiriga (130-satr, 4-ustun)


 

 

 



143261, 0

149118, 0



 

 

 



 

-


 

 

 



 

-


2

Asosiy vositalarning eskirishi:

a) yil boshiga (011-satr, 3-ustun)

b)yil oxiriga (011-satr, 4-ustun)


 

 

17776, 0



 

26009, 0


 

3

Asosiy vositalarning eskirishi:

a)yil boshiga (130-satr, 7-ustun)

b)yil oxiriga (130-satr, 10-ustun)


 

 

 



17776, 0

 

26009, 0



 

 

 

 



-

 

 

 



-

3

Asosiy vositalarning qiymati:

a) yil boshiga (012-satr, 3-ustun)

b)yil oxiriga (012-satr, 4-ustun)


 

 

125485, 0



 

123109, 0



3

Asosiy vositalarning qiymati:

a) yil boshiga (130-satr, 11-ustun)

b)yil oxiriga (130-satr, 12-ustun)


 

 

125485, 0



 

123109, 0



 

 

-



 

 

-



Buxgalteriya hisoboti va Bosh daftar (yoki tegishli hisob registrlari) ko’rsatkichlarining mosligini tekshirishda №3 shakldan foydalaniladi.

Ushbu amallarni bajarish natijalari quyidagi tarzda rasmiylashtiriladi


Moliyaviy hisobotning asosiy vositalar bo’limi bo’yicha ko’rsatkichlarni Bosh daftar bilan taqqoslash.

  • Moliyaviy hisobotning asosiy vositalar bo’limi bo’yicha ko’rsatkichlarni Bosh daftar bilan taqqoslash.

Hisobot

Bosh daftar



Satr nomi

so’m.

Schyot shifri

Schyot nomi

So’m

Farqi

1

 

 

 

 

 

So’m

%

2

Jami asosiy vositalar yil boshiga boshlang’ich qiymati (130-satr, 3-ustun)

143261, 0

0110-0190

Schyotning hisobot yilining 01. 01. ga qoldigi

143261, 0

-

-

3

Jami asosiy vositalar yil oxiriga

boshlang’ich qiymati (130-satr, 6-ustun)



149118, 0

0110-0190

Schyotning hisobot yili 31. 12 ga qoldigi

149118, 0

-

-

4

Asosiy vositalar eskirishi, yil boshiga

(130-satr, 7-ustun)



17776, 0

0210-0290

Schyotning hisobot yili 01. 01. ga qoldigi

17776, 0

-

-

5

Asosiy vositalar eskirishi yil oxiriga (130-satr, 10-ustun)

26009, 0

0210-0290

Schyotning hisobot yili 31. 12 ga qoldigi

26009, 0

-

-

6

Asosiy vositalar kirimi (ishga tushirilishi) (130-satr, 4 ustun)

12730, 0

0110-0190

Schyotlarning hisobot davridagi debet oborotlari summasi

12730, 0

-

-

7

Asosiy vositalar chiqimi (130-satr, 5-ustun)

6873, 0

0110-0190

Schyotlarning hisobot davridagi debet oborotlari summasi

6873, 0

-

-

Keyinchalik Bosh daftar ma’lumotlarini sintetik va analitik hisob registrlari ko’rsatkichlari bilan solishtirish natijalari bo’yicha tekshiruv davom ettiriladi. Asosiy vositalar analitik hisobining inventar kartochkalari ma’lumotlari bilan taqqoslanadi. Auditor asosiy vositalar guruhlari bo’yicha harakat ko’rsatkichlarini inventar kartochkalar bo’yicha analitik hisob ma’lumotlari bilan mosligini tekshirishi mumkin. Auditor tekshiruvning mazkur bosqichida kuzatib chiqish amallari yordamida dastlabki hujjatlar ma’lumotlarining analitik va sintetik hisob registrlarida aks ettirilishini, Bosh daftar yozuvlarini tekshiradi. Natijada u asosiy vositalar harakatiga doir muomalalar buxgalteriya hisobi schyotlarida to’g’ri aks ettirilganligiga ishonch hosil qiladi.

  • Keyinchalik Bosh daftar ma’lumotlarini sintetik va analitik hisob registrlari ko’rsatkichlari bilan solishtirish natijalari bo’yicha tekshiruv davom ettiriladi. Asosiy vositalar analitik hisobining inventar kartochkalari ma’lumotlari bilan taqqoslanadi. Auditor asosiy vositalar guruhlari bo’yicha harakat ko’rsatkichlarini inventar kartochkalar bo’yicha analitik hisob ma’lumotlari bilan mosligini tekshirishi mumkin. Auditor tekshiruvning mazkur bosqichida kuzatib chiqish amallari yordamida dastlabki hujjatlar ma’lumotlarining analitik va sintetik hisob registrlarida aks ettirilishini, Bosh daftar yozuvlarini tekshiradi. Natijada u asosiy vositalar harakatiga doir muomalalar buxgalteriya hisobi schyotlarida to’g’ri aks ettirilganligiga ishonch hosil qiladi.

4. Asosiy vositalarga eskirish hisoblashning to’g’riligini tekshirish

  • Auditor asosiy vositalarga eskirish hisoblashning to’g’riligini tekshirishda o’rnatilgan har oylik eskirish hisoblash qoidalariga buxgalteriya tomonidan rioya qilinayotganligini aniqlashi lozim. Bunda tekshirish uchun asosiy vositalarga eskirish hisoblashda to’ldiriladigan 6-shakldagi hisob-kitob jadvali asos bo’lib xizmat qiladi. Auditorga xizmat qilish muddati o’tib, amortizatsiya hisoblash to’xtatilgan asosiy vositalar ob’ektlarining ro’yxati taqdim etilishi lozim. Agar korxonada tezlashtirilgan amortizatsiya hisoblash mexanizmi qo’llanilsa, ushbu holat uning hisob yuritish siyosatida ko’rsatilgan bo’lishi lozim.

Auditning ushbu blokida quyidagi ishlar amalga oshiriladi:


korxona hisob siyosatida ko’rsatilgan - asosiy vositalarga amortizatsiya hisoblash qoidalariga rioya qilinishini tekshirish;

amortizatsiya ajratmalarini asosiy vositalarning u yoki bu guruhiga olib borishning to’g’riligini tekshirish;

har oylik amortizatsiya ajratmalari summalari bo’yicha hisob-kitoblarni tekshirish;

amortizatsiya ajratmalarining hisobda o’z vaqtida va to’g’ri aks ettirilishini tekshirish.


Auditor amortizatsiya hisoblashning maxsus shartlari qo’llaniladigan asosiy vositalar ob’ektlarining ro’yxatini olishi zarur. Bularga xususan quyidagilar kiradi:


xizmat qilish muddati o’tib ketgan asosiy vositalar;

amortizatsiya hisoblanmaydigan asosiy vositalar;

konservatsiyadagi asosiy vositalar;

amortizatsiya hisoblash to’xtatilgan asosiy vositalar;

jadallashtirilgan amortizatsiya usuli qo’llanilayotgan asosiy vositalar;

noishlab chiqarishdagi asosiy vositalar;



moliyalanadigan lizing shartnomasi bo’yicha olingan asosiy vositalar.

E’tiboringiz uchun rahmat.


Download 203.9 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling