Larini statistik gipotezalar asosida tekshirish

MAVZU:
QISHLOQ XO`JALIK SOHASIDA OLINGAN TAJRIBA MA’LUMOT-
LARINI STATISTIK
GIPOTEZALAR ASOSIDA TEKSHIRISH.
Reja:

• Statistik gipotezalarni tekshirish
• Normal taqsimlangan bosh to`plam-larning dispersiyallari tengligi haqidagi statistik gipotezani tekshirish

3. Normal taqsimlangan bosh to`plamlar-ning o`rta qiytmatlari tengligi haqidagi statistik gipotezani Styudent kriteriyasi bilan tekshirish
4. Fisher-Snedekor va St’yudent kriteriya-larini qishloq xo`jaligi masalalarini yechishga qo`llanishi
5. Pirsonning 2 kriteriyasi

STATISTIK GIPOTEZALARNI TEKShIRISh Statistik gipotеzalar. Statistik kritеriya. Кritik soha. Кritik nuqtalar. Noma'lum taqsimotning ko'rinishi haqida yoki ma'lum taqsimotning parametrlari haqidagi gipotezaga statistik gipoteza deyiladi. Masalan, bosh to'plam normal taqsimot qonuniga ega -statistik gipotezadir. Olg'a surilgan gipotezani nolinchi (asosiy) gipoteza deyiladi va uni Ho bilan belgilanadi. Konkurent (alternativ) gipoteza deb nolinchi gipotezaga zid bo'lgan H1 gipotezaga aytiladi. Faqat bitta taxminni o'z ichiga olgan gipotezaga oddiy gipoteza deyiladi. Chekli yoki cheksiz sondagi oddiy gipotezalarga murakkab gipoteza deyiladi.

Gipotezani tekshirish natijasida ikki tur xatoga yo'l qo'yiladi. Birinchi tur xato. Bunda to'g'ri gipoteza rad qilinadi. Ikkinchi tur hatoda noto'g'ri gipoteza qabul qilinadi. Birinchi tur hatoning ehtimoli qiymatdorlik darajasi deyiladi va  bilan belgilanadi. Ko'pincha  sifatida 0,01 yoki 0,05 olinadi. Ikkinchi tur xatoning ehtimolini  bilan belgilanadi. Statistik kriteriy deb, gipotezani tekshirish uchun xizmat qiladigan F tasodifiy miqdorga aytiladi. Kuzatiladigan (empirik) qiymat Fkuz deb, kriteriyning tanlanmalar bo'yicha hisoblangan qiymatiga aytiladi. Kritik soha deb kriteriyning nolinchi gipoteza rad qilinadigan qiymatlar to'plamiga aytiladi.Kritik nuqtalar (chegaralar) Kkr deb, kritik sohani gipotezaning qabul qilinish sohasidan ajratib turadigan nuqtalarga aytiladi.

Amaliyotda o`rganilayotgan son belgining taqsimot qonuni ko`pincha noma’lum bo`ladi. Statistik tahlillarga asosan,uning taqsimot qonuni haqida ma’lum bir taxmin olg`a suriladi.
Noma’lum taqsimotning ko`rinishi yoki ma’lum taqsimotning parametrlari haqidagi gipotezaga statistik gipoteza deyiladi.
1). Bosh to`plam normal taqsimotga ega, “Sulton” paxta navining o’rtacha hosil-dorligi normal taqsimotga ega;
2). Normal taqsimotning matematik kutilishi. Olg`a surilgan asosiy gipoteza, nolinchi gipoteza deyiladi va H0 bilan belgilanadi. Nolinchi gipotezaga H0 zid bo`lgan gipotezani (konkurent) alternativ gipoteza deyiladi va u H1 bilan belgilanadi.
Olg`a surilgan statistik gipotezani to`g`ri yoki noto`g`riligini tekshirish natijasida, quyidagi ikki turdagi xatoga yo`l qo`yish mumkin:

• Birinchi tur xato shundan iboratki, bunda to`g`ri statistik gipoteza tekshirish natijasida rad qilinadi;

Ikkinchi tur xato - bunda aslida noto`g`ri statistik gipoteza tekshirish natijasida qabul qilinadi.
Birinchi tur xatoga yo`l qo`yish extimoli  bilan belgilanadi va u qiytmatdorlik darajasi deyiladi. Ko`pincha  sifatida 0,05 (5%li), 0,07(7%li) yoki 0,1(10%li) olinadi.
Statistik kriteriy deb, H0 gipotezani tekshirish uchun xizmat qiladigan K tasodifiy miqdorga aytiladi.
Tajriba natijalari asosida, ikkita paxta navidan, qaysi birini hosildorligi yuqori ekanligini yetarli kafolat bilan aniqlash, muhim amaliy ahamiyatga ega.
Bu savollarga Fisher-Snedekor va Styudent kriteriyalari yordamida javob olish mumkin.