Assembler dasturlash tili Reja

Assembler dasturlash tili

Reja:

Kirish

I.Nazariy qisim:

1.Assembler tili haqida

2. Mikroprotsessorning programma modeli. registrlar

3.Assembler tilining alfavit va asosiy konstruksiyasi dasturlarni yozish elementlari

4.Assembler translyatori.Dasturlarni initsializatsiyalash va kompilyatsiyalash

II. Amaliy-hisoblash qism

III. Xulosa

IV. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

Kiriw
Abak – en’ birinshi, dáslepki esaplaw apparatı bolıp, dáslep ol tarnawlari bar ılaydan islengen ıdıs plastinka
formasında bolǵan. Tarnawlar ishine nomerlerdi kórinetuǵın etiwshi taslar taxlangan. Onıńpayda
bolıw dáwiri yeramizdan aldınǵı tórtinshi mıń jıllıqka tuwrı keledi. Payda bolıw aymaǵıAsiya
esaplanadı. Asrimiz ortasında Evropada abak kateklerge bo' lingan kesteler menenalmastırıladı.
Olar járdeminde esaplaw sızıqlardaǵı esaplar dep atalǵan, Rossiyada yesa XVI-XVII ásirlerde házir
da isletiletuǵın aldıńǵı jańa ashılıw - qol esaplagichlari da payda boldı.
Usınıń menen bir waqıtta esaplawdı avtomatik tárzde orınlawǵa yega bolǵan basqa ásbap, saat da
oylap tabıw yetildi. Islew printspınan qaramastan, saatlardıń hámme túrleri (qum, suw, mexanik, yelektr,
yelektron) waqtıniń teń bóleklerinen keyin kóshiwdi yamasa signallardı óndiris(generatsiya
etiw) hám bunda júz beretuǵın ózgerislerdi dizimnen ótkeriw, yaǵnıy signallar hámkóshiwlerdi avtomatik
tárzde qosıp barıw qábiletine yega. Bul printsp hátte tek belgilengenler yetuvchi úskenesine yega bolǵan
quyash saatlarında da (bunda generator atınıń Jer-Quyash sisteması atqaradı) gúzetiledi.

Mexanik saat - waqtıniń berilgen teń intervallarınan keyin kóshiwdi avtomatik tárzde orınlawshıúskene jáne bul kóshiwlerdi belgilengenler etiwshi úskeneden ibarat ásbap bolıp tabıladı. Eń dáslepki úlgileri XIVasrga tiyisli hám olar monastirlarga tiyisli bolǵan (minar saatları).Hár qanday zamanagóy kompyuterdiń tiykarında, tap yelektron saatlarda bolǵanı sıyaqlı,waqtıniń teń intervallarınan keyin kompyuter sistemasındaǵı hámme úskenelerdi háreketke keltiriwushın isletiluvehi yelektr signalların islep yehiqaruvchi taktli generator turadı.Meniń BMI birinshi bóleginde..Assembler tili. Bıyt hám báyitler. ASCII kod. Segmentler, bıyt hámbáyitler. Assembler tilinde programmalardı jazıw ushın kompyuterdiń barlıq tarmaqlardıń dúzılıwlarınbiliw kerek. Kompyuterdiń tiykarında bıyt hám báyit túsinikleri ámeldegi. Olar járdeminde kompyuterdińyadıdaǵı komandalar hám maǵlıwmatlar kórsetiledi.

Assemblerda maǵlıwmatlardı anıqlawdı ekew usılı bar: birinshiden, maǵlıwmatlardı uzınlıǵınko'rsatkish arqalı hám, ekinshiden, olardı ishindegiler arqalı. Maǵlıwmatlardı anıqlaw tiykarǵı formatınkóreylik: Ekinshi bóleginde: Assemblerning direktivalari, Assemblerda maǵlıwmatlardı anıqlawdıekew usılı bar: birinshiden, maǵlıwmatlardı uzınlıǵın ko'rsatkish arqalı hám, ekinshiden, olardıishindegiler arqalı. Maǵlıwmatlardı anıqlaw tiykarǵı formatın kóreylik:Assembler simvol qatarlardı obyekt kodına ádetdegi ASII formatda utkazib qóyadı. Simvol qatarıtek DB direktivasi menen anıqlanadı. Sol direktivada normal izbe-izlikga (shep tárepten oǵan) iktabelgilerden ko'prok bolǵandı kórsetedi. Sonday eken, DB direktivasi simvol maǵlıwmatlardı anıqlaw ushınbirden-bir múmkin formatın takdim etedi. Sanlı konstantalar arifmetik shamalar hám yad adreslerushın isletilediler. Konstantalarni suwretleniw ushın qawıslar qóyıladı. Assembler hámme sankonstantalarni on oltili formatǵa aylantıradı hám báyitlerdi teris izbe-izlilikde (oń tárepten-shepke)obyekt kodta jazadı. Tómende túr-túrli san formatlar kórsetilgen.

Programmalanadigan wazıypalardı ápiwayı bolıwı kemnen-kem ushraydı. Kóbinese programmalardakóp cikller bolıwı múmkin. Sol cikllerde bir muncha komandalar tayınlı saldar alıwısha kópkaytariladi hám cikllerde túr-túrli tekseriwler boladı. Bul tekseriwler qaysı háreketti orınlawdıanıqlaydı. Ádetdegi sorawlardan programma atqarılıwdı tamamlawdı tekseredi. Bul sorawlarǵa komandanıadresine basqarıwdı tapsırıw kiredi. Basqarıw aldına jańa komandalar gruppası atqarılıwı ushınyamasa keyin basıp orınlanǵan komandalardı qaytarıw ushın tapsırıwı múmkin.

1. 
   Assemblerga tili haqqında.
   

Assembler tilinde programmalardı yezish ushın kompyuterdiń barlıq tarmaqlardıń dúzılıwlarınbiliw kerek. Kompyuterdiń tiykarında bıyt hám báyit túsinikleri ámeldegi. Olar járdeminde kompyuterdińyadıdaǵı komandalar hám maǵlıwmatlar kursatiladi.Programmalar mashinalıq kodlar kurinishida maǵlıwmatlardı aniklash segmentlerinen shólkemlesken.Bul segmentler mashina buyruklari hám adreslerin saklovchi steklar bolıp tabıladı. Arifmetik ámellerdi,maǵlıwmatlardı jiberiw hám adreslew ushın kompyuterde bir neshe registrlar ámeldegi.Birinshi kompyuterlerdi jaratılıwı dáwirinen baslap házirgi kungacha programmachilarni assamblertili haqqındaǵı qarawların qızıqlı tárzde baqlaw múmkin.

Qashanlar bolıp tabıladı assembler tilin jaqsı bilmasdan kompyuterdi qandayda bir paydalı jumıs etiwge májbúretip bo'lmas edi. Waqıt ótiwi menen xolat ózgerip, kompyuter menen ushırasıwdıń zamanagóy,qolay quralları payda boldı. Lekin basqa tillerden ayrıqsha túrde, assembler tili o'lmadi.Assembler tili - bul mashina tiliniń simvolik kórinisi bolıp tabıladı. Mashinanıń tómen apparatdárejesindegi shamma processler mashina tili buyrıqları járdeminde ámelge asırıladı.Bunnan usıdan ayqın boladı ulıwma nomlanishdan qaramastan, xar bir túrdegi kompyuterdińassembler tili ámeldegi.Kompyuter apparat bólegine baylanıslı bolǵan mashqalalardi assembler tilin bilmasdan shal etiwjúdá qıyın. Programmashı yamasa paydalanıwshı basqa qálegen joqarı dárejeli programmalastırıw qurallardanpaydalanıp hár qıylı wazıypalardı orınlawı múmkin. Kompyuter sistemasınıń tolıq rezerviden paydalanıwushın adreslew rejimin hám mikroprotsessor buyrıqların biliw talap etiledi.Adreslew rejimi sonday usıllardı kórsetedi, onıń járdeminde programma buyrıqlarına hámmaǵlıwmatlarǵa jol ashıladı. Xamma joqarı dárejeli programmalastırıw tilleriniń kompilyatorlarida yamasatranslyatorlarida programmada assembler ortalıqına shıǵıw ushın óziniń modelleri ámeldegi.

Assembler tilinde programmalastırıw ushın kompyuterdiń islew printspın jáne onıń arxitekturasınbiliw talap etiledi.Zamanoviy jeke kompyuterler tómendegi komponentlerden dúzilgen.

1-súwret. Jeke kompyuter jáne onıń perefirik apparatları.

1-suwretden kórinip turıptı, wolda, kompyuter sistemalı blokǵa baylanısqan bir neshe fizikalıq apparatlardanibarat.Shar bir apparattıń funksional wazıypasın úyreniw ushın kompyuterdiń strukturalı sxemasın kórip shıǵamız.Kompyuterdi dúzilisin insan organizimining funksional dúzilisine o'xshatish múmkin.



2-súwret. Kompyuterdiń strukturalı sxeması.
YA'ni kompyuterde sırtqı dúnyadaǵı informaciyalardı sáwlelendiriwshi, sezuvchi organlarámeldegi bul
klaviatura, tıshqan, magnit disk (2-suwretde) bul organlar oń tárepte kórsetilgen, qabıletilgen
informaciyalardı qayta islep organlar - bul oraylıq protsessor hám operativ yad.
Usınıń menen birge kompyuterde qayta islew nátiyjelerin kórsetiwshi organlar ámeldegibul - vidio,
audio, printer.

Zamanagóy kompyuterdi insan dárejesine jetiwine álbette talay bar. Lekin kompyuter menenjoqarı dárejede baylanıs etiwimizdan qaramastan sońǵı xolatda xammasi mashina buyrıqları ketma- ketligidan ibarat boladı. Xar bir buyrıq qandayda bir bir shártli refleksni keltirip shıǵıwshı ayriqshaayrıqshalıqǵa iye. Bul buyrıqlar mikropragrammalar kórinisinde boladı. Mikroprogrammalarkompyuterdiń logikalıq sxemalarına uzatiluvchi, óz gezeginde kompyuterdiń hár qıylı sistemalarınıbasqarıwshı signal dárejesinde bolıp, mashina buyrıǵı sıpatında anıq qandayda bir bir wazıypalardı atqaradı.Sol sebepli mikroprogrammali basqarıw printspı dep júritiledi. Kompyuterdi ónimli islewiushın operatsion sistemalar, programmalastırıw tilleri hám programmalıq taminotlar jaratıldı. Bul programmalardıkompyuter qayta islewde xar bir berilgen informaciyalardı, buyrıqlardı anıq bir tilde 0 hám 1 larningkombinatsialaridan ibarat bolǵan sholda qayta isleydi jáne bul kombinatsiyalar mashina tilin tashkiletedi. Joqarıdagilarga tiykarınan kompyuter tek bir tildi teńiydi tek, yaǵnıy mashina tilin. Álbettekompyuter menen ushırasıwda mashina tilin biliw shárt emes, lekin ámeliy jixatdan professionalprogrammashılar ertami kechmi onı úyreniwge tug'ri kelediler. 50 - jıllarda programmashılar programmalardúziw ushın mashina tiliniń simvolik kórinisti jaratıwdı jáne onı assembler dep atadılar. Bul til,mashina tilin xamma qásiyetlerin ózinde anıq kórinetuǵın etken. Sol sebepli assembler tilinjoqarı dárejeli tillerge salıstırǵanda ayırmashılıǵı xar bir túrdegi kompyuterdiń óz assembleri bar.

Nátiyjeli programmalarni bul til arqalı jazıw múmkin, tek kúshli programmashılar tárepinen.Assembler tili tómen dárejeli til esaplanıp, tiykarınan bul tilden kompyuterdiń apparat bólegiden ónimlipaydalanıwda bul tilge shaqırıq etiledi.Ayırım qallarda programmani atqarılıwı waqtın tezlestiriw hám yaddan nátiyjeli paydalanıwushın assembler tilinde programmalar dúziledi. Keyin bul programmalarni bólim programmalarkórinisinde suwretlab, joqarı dárejeli tilde jazılǵan programmalarga baylanısadı.Assembler tilinde jazılǵan programma basqa joqarı dárejeli tilde jazılǵan ekvivalentprogrammaga salıstırǵanda nátiyjeli, yaǵnıy yadta kem jay iyeleydi hám tez atqarıladı.Juwmaq etip sonı búydew múmkin assembler tilinde programmalash ushın kompyuterarxitekturasın, mikroprotsessor-dıń funksional dúzilisin, registrlar hám olardı wazıypaların, kirgiziwshıǵarıw portların biliw talap etiledi. Joqarı dárejeli tillerde programma dúziwde, apparatdárejesindegi processlerdi basqarıwda, rezident programmalar dúziwde assembler tili járdeminde bólimprogrammalarini jaratıw jáne bul bólim programmalarini modeller kórinisinde tashkil etip joqarıdárejeli tillerde dúzilgen programmalarda paydalanıw jáne de nátiyje beredi. Assemblerda dúzilgenprogrammalar tez atqarıladı hám yaddan kem jay iyeleydi.

Bıyt hám báyitler.

Programmanı orınlaw ushın kompyuter vaktincha sol programmanı hám maǵlıwmatlardı operativ yadıǵajazadı, vaktinchalik xisob etiw ushın kompyuterde bir neshe registrlar bar.

Bıyt bul- kompyuterdiń minimal informaciya birligi bolıp tabıladı. Bıyt uchirilgan (kiymati “0”) yamasa uz ishinealınǵan bulishi múmkin (kiymati “1”). Bıytlar gruxidan farkli túrde yolgiz bıyt kup informaciyalardıkursatmaydi.Tukkizta bıyt bir báyit boladı. Olardan segiztasi maǵlıwmatlardı saklaydi, birewi bolsa - juplıqdıqadaǵalaw etedi (tekseredi). Olardan segizta bıytlar ekilik arifmetik esaplawǵa tiykarlarıntámiyinleydiler hám belgilerdi keltirip chikaradi (xarflar yamasa “*” belgisi)Segiz bıyt 256 uchirilgan hám uz ishine alınǵan xolatlar kombinatsiyasın beredi: “Xammauchirilgan” den (00000000) “xamma uz ishine alınǵan” ge shekem (11111111). Mısalı uchirilgan “A”xarifini kursatish ushın hám uz ishine alınǵan bıytlardıń birikpesi “*” belgisine bolsa- 00101010 kompyuterdiń yadıda xar bir baytda uzining birdan bir adresi bar (noldan baslań).Uz ishine alınǵan baytning bıytları sanı mudam tok bulishi kerek. “A” xarfi ushın kontrol bıytkiymati “bir” boladı, “*” belgisi ushın- nol. Komanda yad baytga shaqırıq kilganida, kompyutersol baytni tekseredi. Uz ishine alınǵan bıytlardı sanı jup bulsa, kompyuter qáte tugrisida xabar beredi.Baytda bıytlar 0 den 7 ge shekem odan shepke nomerlengen:

Baytning nomeri: 7 6 5 4 3 2 1 0

Bitning kiymati : 0 1 0 0 0 0 0 1.

Eki (sanı) uninchi dárejesinde 1024. 1024 báyit bir kilobayt boladı hám “K” xarfi menenbelgilenedi.

RS de hám boshka bir birine tugri keletuǵın modellerde protsessor 16 - bıytlıq arxitekturanıisletedi. Sol sebepli ol 16 - bıytlıq kiymatlarga (yadta hám registrlarda) “Suz” dep aytıladı.

Suzlarda bıytlar ungda shepke 0 den 15 ge shekem nomerlestirilgen:

báyitler sanı: 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

bıytlar kiymati: 0 1 0 1 0 0 0 0 01 0 0 0 0 1 1