Atamalar gen muhandisligi

Genetik modifikatsiyalangan organizm (GMO) genetik muhandislik usullari yordamida genotipi sun’iy ravishda oʻzgartirilgan organizmdir
1993 yilda Britannika Entsiklopediyasi genetik muhandislikni "har qanday texnikaning har qanday turi ... shu jumladan sun’iy urugʻlantirish, ekstrakorporal urugʻlantirish, spermatozoidlar banki, klonlash va genlar bilan ishlash" deb ta’riflagan
GEO esa molekulyar biologiya yordamida kiritilgan, yoʻq qilingan yoki qayta tashkil etilgan genlarga ega organizmlarni nazarda tutadi
XTNTN tizimi inglizcha HASSP - Hazard Analysis and Critical Control Points so‘zlaridan olingan bo‘lib, “xatarlarni tahlil qilish va muhim nazorat nuqtalari”, degan ma’noni anglatadi.

Standartlash — standartlar belgilash hamda ularni fan va texnika, xalq xoʻjaligi tarmoqlarida qoʻllash jarayoni. S. fan, texnika va amaliy tajribalarning umumlashtirilgan yutuqlariga tayanadi

Yaxlit biologik sistemada tirik organizm o‘zini o‘zi himoya qilish, gameostazni boshqarish va har qanday genetik jihatdan begona agentlarni yo‘q qilish qobilyatiga immunitet deyiladi.
gen muhandisligi - rekombinant ribonuklein va dezoksiribonuklein kislotalarini ishlab chiqarish, genlarni ajratish, genlarni manipulyatsiya qilish va ularni boshqa organizmlarga kiritish texnologiyasini o'z ichiga olgan texnika, usul va texnologiyalar majmui;
- gen injeneriyasi faoliyati - gen muhandisligi usullari va genetik modifikatsiyalangan organizmlar yordamida amalga oshiriladigan tadbirlar;
- gen muhandisligi o'zgartirilgan organizm- tabiatdan farqli o'laroq, irsiy genetik materialni ko'paytirish yoki uzatishga qodir bo'lgan har qanday hujayrasiz, bir hujayrali yoki ko'p hujayrali tuzilma.
Gen muhandislik usullari yordamida olingan va genetik muhandislik materiallari, shu jumladan genlar, ularning bo'laklari yoki genlarning kombinatsiyasini o'z ichiga olgan organizmlar;
- gen muhandisligi bilan yaratilgan organizmlarning atrof -muhitga chiqarilishi - atrof -muhitga gen muhandisligi kiritilgan organizmlarning harakatiga yoki harakatsizligiga;
- biologik himoya - genetik muhandislikda odamlar va atrof -muhit ob'yektlari uchun xavfsiz bo'lgan biologik materiallarning kombinatsiyasini yaratish va ishlatish, bu muhitda genetik jihatdan o'zgartirilgan organizmlarning istalmagan yashab qolishini va genetik ma'lumotlarning uzatilishini istisno qiladi. ularga;
- jismoniy himoya - genetik modifikatsiyalangan organizmlarning atrof -muhitga tarqalishiga va (yoki) ular tomonidan genetik ma'lumot uzatilishiga to'sqinlik qiluvchi maxsus texnik vositalar va texnikalarni yaratish va ulardan foydalanish;
- transgen organizmlar - genetik injeneriya usullari yordamida genetik dasturi o'zgartirilgan hayvonlar, o'simliklar, mikroorganizmlar, viruslar.
Immunogenlik-Antigenlar immun reaksiyalar keltirib chiqarish qobiliyati.

Gapten- Hujayraga kirgan yod modda o'sha hujayra bilan o'zi kelishishi ya'ni o'zi hal qilish qobiliyati

Immun reaksiyalarning 2 bosqichi mavjud.
1.Induktiv
2.Produktiv
Induktiv bosqichda
Antigen tanaga kirgan paytdan boshlab antitela hosil qiluvchi hujayralar paydo boʻlguncha davom etadi.

Komplement deganda normal qon zardobidagi oqsil va glikoprotein omillarining termolabil tizimi tushuniladi, kaskad turida bir-birini faollashtirishga qodir hisoblanadi.
Standartlash — standartlar belgilash hamda ularni fan va texnika, xalq xoʻjaligi tarmoqlarida qoʻllash jarayoni. S. fan, texnika va amaliy tajribalarning umumlashtirilgan yutuqlariga tayanadi
Yaxlit biologik sistemada tirik organizm o‘zini o‘zi himoya qilish, gameostazni boshqarish va har qanday genetik jihatdan begona agentlarni yo‘q qilish qobilyatiga immunitet deyiladi.
Imunoglobulinlarni 5 ta sinfga bo‘linadi, ya’ni:
1. Ig M - bu antitelalar zaharli moddalarni neytrallash, yot hujayralarni yemirish va turli antigenlarni cho‘ktirish vazifasini o‘taydi.
2. Ig Q - antitelaldarni asosini tashkil etib u organizmni mikroblar, viruslar va zaharli moddalardan himoya qiladi.
3. Ig A - bu antitelalar so‘lak bezida, ko‘z yosh bezida, me’da-ichak suyuqliklarida ko‘p uchrab, shuning uchun ularga sekretor antitelalar deyiladi.
4. Ig E - bu antitelalar allergik reaksiyalarda qatnashadi. Ular ta’sirida to‘qima bazofillarining degranulyatsiyasiga uchrashi kuzatilib, qonga gistamin - va geparinni ajralib chiqishi kuzatiladi.
5. Ig D - bu antitelalarni homilada va yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda uchratamiz.
Biotexnologiyaning rivojlanish istiqbollaridan yana bir yonalishi adenozintrifosfat (ATF) ni, yani tirik mavjudotlarning universal akkumulyatorini sanoat miqyosida ishlab chiqarishdan iboratdir.
Immunogenlik-Antigenlar immun reaksiyalar keltirib chiqarish qobiliyati.
qobiliyati

Induktiv bosqichda
Antigen tanaga kirgan paytdan boshlab antitela hosil qiluvchi hujayralar paydo boʻlguncha davom etadi.
Vaksinalar:
1. Jonli vaksinalar- yuqumli kasalliklar qo'zg'atuvchilarining tirik irsiy o'zgartirilgan zaiflashgan hujayralari suspenziyasidan iborat maxsus fiziologik muhitda quritilgan preparatlar

O'dirilgan vaksinalar-Immunogen xususiyatga ega boʻlgan yuqumli kasallik qo'zg'atuvchilar o'dirilgan hujayralaridan iborat boʻlgan preparatlar

Kimyoviy vaksinalar-Individual antigenlardan tashkil topgan preparatlar
Toksinlar - Maxsus qayta ishlash jarayonida toksiklik xususiyatini yuqotgan lekin immunogenligini saqlab qolgan preparatlar
Sogʻlomlik bilan oziqa mahsulotlari orasida mavjud boʻlgan oʻzaro aloqa oziqa tayyorlashning butunlay yangi yoʻnalishi – «Funksional oziqa» tayyorlash va uni ishlab chiqarish uchun turtki boʻldi.
Genetik jihatdan begona moddalar antigenler deb ataladi.