Atamaning ingliz tilida nomlanishi

«OLIY MATEMATIKA»
fani bo’yicha


G L O S S A R I Y

ATAMANING O'ZBEK TILIDA NOMLANISHI	ATAMANING INGLIZ TILIDA NOMLANISHI	АТАМАНИНГ РУС ТИЛИДА НОМЛАНИШИ	ATAMANING MA'NOSI
Absissa	abscissa	абсисса	Dekart koordinatalar sistemasing X o’qi absissa deb ataladi.
Algebraik to’ldiruvchi	cofactors	Алгебраическое дополнение элемента	Element joylashgan satr va ustun yig’indisi juft bo'lsa-minorga teng, toq bo'lsa- minordan ishoraga farq qiladi .
Aniqmas integral	Uncertain integral	Неопределенный интеграл	Barcha boshlang‘ich funksiyalarni topish qoidasi
Aylana	Circle	Окружност	Tekislikda, markaz deb ataluvchi nuqtadan teng masofada yotgan nuqtalarning geometrik o‘rni aylana deyiladi.
Aylana tenglamasi	Equation of circle	Уравнение окружности	Markazi D(a;b) nuqtada, radiusi R bo‘lgan aylana tenglamasi bo‘ladi.
Birinchi ajoyib limit	The first remarkable limit	Первый замечателный предел	limitiga birinchi ajoyib limit deb ataladi.
Birlik matrisa	identity matrix	Eдиничная матрица	Bosh diagonalining hamma elementlari bir soniga,qolgan elementlari nolga teng bo’lgan kvadrat matrisa
Bo‘laklab integrallash	Integration in parts	Интегрирование по частям	Ko’paytmaning differensialiga teskari amal. Ko’paytmaning integrali.
Burilish nuqta	The inflection points	Точки перегиба	Funkciya ikkinchi tartibli hosilasini nolga aylantiruvchi nuqta
Cheksiz katta miqdor	Infinitely large quantity	Бесконечно болшая величина	Cheksiz katta miqdor bevosita funksiya limiti tushunchasi bilan bog’liq tushuncha bo'lib, funksiya limitining cheksizdagi qiymatiga aytiladi.
Cheksiz kichik miqdor	infinitesmal	Бесконечно малая величина	Cheksiz kichik miqdor bevosita funkciya limiti tushunchasi bilan bog’liq tushuncha bo'lib, funksiya limitining noldagi qiymatiga aytiladi.
Chiziqli tenglamalar sistemasi	System of lyner equations	Система линейных уравнений	Ushbu ko‘rinishdagi tenglama chiziqli algebraik tenglamalar sistemasi deb ataladi.
Dekart koordinatalar sistemasi	Cartesian coordinate system	Декартовая система координат	Dekart koordinatalar sistemasi tekislikda yo’ki fazoda to’g’ri chiziqli koordinatalar sistemasi bo’lib, odatda o’qlar bo’yicha masshtab birliklari teng qilib olinadi. Agar koordinata o’qlari o’zaro perpendikulyar bo’lsa, uni to’g’ri burchakli Dekart koordinatalar sistemasi deb ataladi.
Determinant minori	Minors	Минор определителя	Determinantning mos elementi joylashgan satr va ustunlarini tashlab yuborish natijasida hosil bulgan determinant
Determinant satri	rows (horizontal lines)	Строки определителя	Determinantning gorizontal qatori
Determinant ustuni	columns (vertical lines)	Столбсы определителя	Determinantning vertikal qatori
Differensiallanuvchi funksiya	Differentiable function	Дифференцируемая функсия	Agar funksiya x=xo nuqtada hosilaga ega bo’lsa, ya’ni limit mavjud bo’lsa, berilgan x=xo qiymatda funksiya differensiallanuvchi deyiladi.
Doira	Disc	Круг	Tekislikning aylana bilan chegaralangan qismi doira deyiladi.
Ekssentrisitet	Eccentricity	Экссентриситет	Ellips fokuslari orasidagi masofaning katta o‘qiga nisbati ellipsning ekssentrisiteti deyiladi va odatda  harfi orqali belgilanadi.
Ekstremum	Extrema	экструмум	Funksiyaning maksimumi va minimumini qaralayotgan kesmada uning eng katta va eng kichik qiymatlari deb qarash xato bo‘ladi: funksiyaning maksimum va minimumlari funksiyaning ekstremumlari (yoki ekstremal qiymatlari) deyiladi.
Ellips	Ellipse	Эллипс	Tekislikda har bir nuqtasidan, fokuslar deb ataluvchi ikki nuqtagacha bo‘lgan masofalari yig‘indisi o‘zgarmas miqdor bo‘lgan nuqtalarning geometrik o‘rni ellips deyiladi. Tenglamasi kabi yoziladi.
Eyler formulasi	Eulers’s formula	Формула Эйлера	Eyler formulasi
f(x) funksiyaning grafigiga urinma	the tangent line to the graph of f (x)	Касателная к графику ф (х)	Funksiyaning grafigiga biror nuqtasida o’tkazilgan to’g’ri chiziq bo’lib,u grafik bilan bitta umumiy nuqtaga ega.
f(x) funksiyaning hosilasi	derivative of f(x)	Производная функции ф(х)	f(x) funksiya orttirmasining argument orttirmasiga nisbatining argument orttirmasi nolga intilgandagi limiti
Formula	Formula	Формула	Matematik belgilarning arifmetik amalllar va belgilar yordamida ifodalanishi.
Funksiya	function	функция	Funksiya-bu bir qiymatli moslikdir. Funksiya bu matematik termin bo'lib bir to'plam elementlarini ikkinchi to'plam elementlariga biror qonun yoki qoidaga ko'ra mos qo'yuvchi munosabatdir.
Funksiya hosilasi	Derivation of function	Производная функции	Funksiya orttirmasi u ning argument orttirmasi x ga nisbatining argument orttirmasi nolga intilgandagi limitiga funksiya hosilasi deyiladi. Matematik yozilishi quyidagicha:
Funksiya limiti	function	Предел функции	Funksiya limiti shunday kattalik bo'lib, qaralayotgan funksiyaning argumentining berilgan limit nuqtadagi qiymatiga intilishi deb tushuniladi
Funksiya uzluksizligi	Continuous function	Непрерывност функции	Agar funksiyaning xo nuqtadagi limiti uning shu nuqtadagi qiymatiga teng bo‘lsa, funksiya xo nuqtada uzluksiz deyiladi. .
Funksiya uzluksizligi (ikkinchi ta’rif)	Continuity of a function	Непрерывност функции	Agar har qanday son olinganda ham shunday son topilsaki, argument ning tengsizlikni qanoatlantiruvchi barcha qiymatlarida tengsizlik bajarilsa, funksiya nuqtada uzluksiz deyiladi.
Giperbola	Hyperbola	Гипербола	Har bir nuqtasidan fokuslar deb ataluvchi ikki nuqtagacha bo‘lgan masofalar ayirmasining absolyut qiymati o‘zgarmas miqdor bo‘lgan nuqtalarning geometrik o‘rni giperbola deyiladi. Tenglamasi kabi yoziladi.
Gorizontal asimptota	Gorizontalnaya asimptota	Ҳоризонтал асимптоте	Funksiya grafigiga gorizontal ravishda o'tuvchi va uni kesmaydigan to'g’ri chiziq
Hosilaning geometrik ma’nosi	Geometric meaning of derivative	Геометрический смысл производной	funksiyaning xo nuqtadagi hosilasi, funksiya grafigiga M(xo; yo) nuqtada o‘tkazilgan urunma burchak koeffitsientiga teng.
Hosilaning mexanik ma’nosi	Mechanic meaning of derivative	Механический смысл производной	Harakatdagi jism (nuqta) bosib o‘tgan yo‘ldan vaqt bo‘yicha olingan hosila jismning o‘sha vaqtdagi o‘rtacha tezligini bildiradi.
Ikki nuqtadan o‘tuvchi to‘g‘ri chiziq tenglamasi	Equation of the line with two points	Уравнение прямой, проходящей через две точки	Tekislikda ikkita A(x1;u1) va V(x2;u2) nuqtalar berilgan bo‘lsin. Ulardan o‘tuvchi to‘g‘ri chiziq tenglamasi bo‘ladi.
Ikki to‘g‘ri chiziq orasidagi burchak	Angle between two lines	Угол между двумя прямыми	Tekislikda ikki to‘g‘ri chiziq tenglamalari bilan berilgan bo‘lsin. Bu to‘g‘ri chiziqlar orasidagi  burchak formula bilan topiladi.
Ikkinchi ajoyib limit	The second remarkable limit	Второй замечателный предел	munosabatiga ikkinchi ajoyib limit deyiladi.
Irratsional ifoda	Irrational expression	Иррационалное выражение	O’zgaruvch va uning turli kasr darajalari ustida arifmetik amallar bajarilishidan yuzaga kelgan ifoda.
Kamayuvchi funksiya	Decreasing function	Убывающая функция	Agar f'(x) < 0 bo’lsa, u holda x2>x1 uchun (1.4) formuladan f(x2)1) bo'ladi. Bu (a;b) intervalda f(x) funksiyani qa’tiy kamayuchanligini ko’rsatadi.
Ketma-ketlik	sequence	последователност	Natural sonlar yordamida nomerlanib chiqilqan sonlardan iborat to’plam sonli ketma-ketlik deyiladi .