Atamaning o’zbek tilida nomlanishi Atamaning ingliz tilida nomlanishi Atamaning rus tilida nomlanishi
Download 0.74 Mb. Pdf ko'rish
|
Glossariy
|
Determinant elementlari The elements of the
determinant Элементы определителя
a determinantning i –satr
j –ustunda joylashgan elementini ifodalaydi.
Diagonal matritsa Diagonal matrix
Диагональная матрица
( ) ij A a kvadrat matritsada j i boʻlga da, 0
a boʻlsa, u holda
matritsaga diagonal matritsa deyiladi. Differensiallash Differentiatio n Дифференциро вание Berilgan ) (x f funksiyaning hosilasi i topish amali ko’p hollarda ) (x f funksiyani differensiallash deb yuritiladi.
Dаvriy fu ksiya Periodic function Периодическая функция
Agar
y f x funksiya uchun shundаy bir musbаt t sоn mаvjud bo‘lsаki, funksiyaning аniqlаnish sоhаsigа tеgishli hаr qаndаy x vа
x t nuqtаlаr uchun f x t f x
tеnglik bаjаrilsа,
y f x funksiya dаvriy funksiya dеyilаdi. Ekstremumning yetarli sharti Sufficient optimality conditions
Достаточные условия экстремума Teorema (etarli shart).
funksiya kritik nuqtaning biror atrofida differensiallanuvchi,
uqta i g o’zida esa uzluksiz bo’lib, differe sialla uvchi bo’lishi shart bo’lmasi . Agar va intervallarda hosila
qarama–qarshi ishorali qiymatlarga erishsa, nuqta
funksiyaning ekstremum nuqtasi
bo’ladi. Ekstremumning zaruriy sharti Necessary optimality conditions Необходимые условия
экстремума Teorema. (funksiya ekstremumining zaruriylik sharti). Agar nuqta
funksiyaning ekstremum uqtasi bo’lib, fu ksiya uning biror bir atrofida aniqlangan bo’lsa, u holda yoki – mavjud emas. Ekvivalent sistemalar Equivalent (tantamount to) system Эквивалентные (равносильные) системы Agar
ikkita sistemaning yechimlari bir xil so lar toʻplamida iborat boʻlsa, bu day sistemalar te g kuchli yoki ekvivalent deyiladi. Ellips
Positive matrix
Эллипс Fiksirlangan 1
va 2 F
uqtalargacha bo’lga masofalar yig’i disi o’zgarmas 2a kattalikka te g bo’lga uqtalar i g geometrik o’r iga ellips deyiladi. 1 2 2 2 2
y a x
Fazoda to’g’ri chiziqning kanonik tenglamasi Canonical equations of a straight line in space Канонические уравнения прямой в пространстве 0 0
x x y y z z m n p .
ko‘ri ishidagi te glama fazoda to’g’ri chiziq i g ka o ik te glamasi deyiladi. ) (x f 0
0
0 0 ;
x 0 0 ;
( ' x f 0
) (x f 0
) (x f 0 '( ) 0 f x 0 '( ) f x Ferma teoremasi Fermat's last theorem Теорема Ферма Teorema. (Ferma). Agar 0
nuqtada
x f funksiya differensiallanuvchi va lokal ekstremumga erishsa, u holda shu nuqtada '
f x
bo’ladi. Fueksiya grafigiga o‘tkazilga ormal Normal to the graph of the function Нормаль к графику
функции
0 0 0 1 ( ) y f x x x f x
(normal tenglamasi). Fundamental yechimlari sistemasi The
fundamental system of solutions Фундаментальн ая система решений
Bir jinsli
sistemaning fundamental yechimlari sistemasi quyidagicha quriladi: 1. Bir jinsli sistemaning umumiy yechimi topiladi; 2.
m r o’lchovli m r ta vektorlardan iborat chiziqli erkli
vektorlar sistemasi tanlaniladi. Bunda masalan, har
bir vektori
m r
o’lchovli 1 (1,0,...,0) e ,
2 (0,1,...,0) e , . . . , 1 (0,0,...,1) e
sistemani tanlash mumkin; 3. Umumiy yechimni topish
uchu erkli oma’lumlari o’r iga 1
vektorning mos koordi atalari i qo’yib, bazis oma’lumlar a iqla adi va mos ravishda 1
fundamental yechim
quriladi. Xuddi
shunday usulda
2 3 , , ..., m r e e e
vektorlardan foydalanib, mos ravishda 2 3
, ...,
m r F F F
fundamental yechimlar quriladi. Funksiya differensiali Differential function Дифференциал функции Agar
) (x f y
0 x nuqtaning atrofida aniqlangan bo`lib, uning y orttirmasini ( )
A x x x ko`rinishda tasvirlash mumkin bo`lsa, u holda ( )
y f x funksiya 0 x
nuqtada differensiallanuvchi A x
esa uning differensiali deb ataladi. Bu yerda
0 ( )
A x
ga bog`liq emas, 0 lim (
) 0
. Funksiya differensiali quyidagicha yoziladi: , ( ) dy df Adx A f x . Funksiya grafigiga urinma The tangent to the graph of the
function Касательная к графику функции 0
f qiymat 0 0 ; x f x M nuqtada
funksiyaga o`tkazilgan urinmaning 0 ( )
tg f x burchak koeffitsientini bildiradi.
0 0 ; x f x M nuqtada
funksiyaga o`tkazilgan urinma
tenglamasi quyidagi ko`rinishga ega bo`ladi: 0 0 0
x x f x f y . Funksiya hosilasi Derivative function Производная функции ( )
funksiya 0 x x
nuqtaning biror
bir atrofida aniqlangan va 0 ( ) ( )
lim x f x x f x x
mavjud bo`lsin. U holda bu limit
x f funksiyaning 0
nuqtadagi hosilasi deb ataladi va quyidagicha belgilanadi: ) (
x f , ) ( 0 x f x , ) ( 0 x y , x x f x x f x f x ) ( ) ( lim
) ( 0 0 0 0 Funksiya qavariqligi Function bulge
Выпуклость функции (a;b) i tervalda hosilaga ega bo‘lga y=f(x) funksiya, bu oraliqda qavariq (botiq) bo‘lishi uchu , u i g f '(x) hosilasi (a;b) intervalda kamayuvchi (o‘suvchi) bo‘lishi zarur va yetarlidir.
Funksiyaning uqtadаgi limiti The limit function at Предел
функции в точке
Agar hаr bir hаdi V to‘plаmgа tеgishli vа
0 M quyuqlаnish nuqtаsidаn fаrqli
hаr qаndаy
1 2 , , ..., , ...
k M M M
nuqtаlаr kеtmа – kеtligi 0
nuqtаgа intilgаndа, bu nuqtalarga mоs funksiya qiymаtlаrining
1 2 , , ...,
, ... k f M f M f M
sоnli kеtmа – kеtligi b sоngа intilsа, u hоldа
sоni
( ) f M funksiyaning 0
M dаgi limiti dеyilаdi. Funksiyaning nuqtadagi sakrashi The jump function at a point
Скачок функции в точке 0
0 ( 0), ( ), ( 0) f x f x f x sonlar ayirmasi i g e g kattasi, ya’ i
0 0 0 0 0 max ( ) ( 0) , ( 0) ( 0) ,
( 0) ( ) f x f x f x f x f x f x songa ( ) f x
funksiyaning 0 x
nuqtadagi sakrashi deyiladi. Funksiyaning aniqlanish sohasi The domain of the function Область определения функции Agar
, n n X R Y R bo’lsa, u holda f qonuniyat funksya deb ataladi. Bu yerda X aniqlanish sohasi
D f . Funksiyaning eng katta va eng kchik qiymatlari Maximum
and minimum values of the function Наибольшее и наименьшее значения функции Funksiyaning kesmada eng katta va eng kichik qiymatlarini topish uchun: a) funksiyaning kesmaga tegishli kritik nuqtalari aniqlaniladi; b) funksiyaning topilgan kritik nuqtalaridagi va kesmaning chetki nuqtalaridagi qiymatlari hisoblanadi;
c) ushbu qiymatlar o’zaro solishtirilib uning eng katta, eng kichigi tanlanadi.
Fu ksiya i g o‘sishi va kamayishi Increase and decrease of function Возрастание и убывание функции
oraliqda differensiallanuvchi fu ksiya shu oraliqda o’suvchi (kamayuvchi) bo’lishi uchu , oraliqning har bir ichki nuqtasida 0 ' x f
0 '
f bo’lishi zarur va yetarli.
Funksiyaning qiymatlar to’plami The set values of the function Множество значений функции Agar
, n n X R Y R bo’lsa, u holda f qonuniyat funktsya deb ataladi.
esa qiymatlar to’plami deyiladi ( ) E f .
Gauss - jordan usuli The gauss method - jordan Метод Гаусса – Жордана
A B ~ (E | X * ).
Gauss usuli Gauss method Метод Гаусса Номаълумларни кетма-кет йўқотиш усули Giperbola A non- negative matrix Гипербола Fiksirlangan 1
va
2 F
uqtalargacha bo’lga masofalar ayirmasining absolyut qiymati o’zgarmas 2a
kattalikka teng bo’lga
uqtalar i g geometrik o’r iga giperbola deyiladi. 1 2 2 2 2
y a x
Gradiyent Gradient Градиент ( )
f M
funksiyaning ( ) y grad y M
gradiyenti deb 1 2 ( , , ..., ) n x x x y y y
koordinatali vektorga aytiladi. Ichki nuqta Inner point Внутренняя точка 0
son mavjud bo`lsin. Agar
0 0 0 0 1 2 , ,...,
n M x x x V nuqtaning atrofi 0
S
V
to`plamga tegishli bo`lsa, u holda 0 M nuqta
V to`plamning ichki nuqtasi deyiladi.
) (x f Ikki nuqtadan o’tuvchi to’g’ri chiziq tenglamasi
The equation of a straight line passing through two points
Уравнение прямой
проходящей через две точки 1 1
1 2 1 x x y y x x y y
ikkita uqtada o’tuvchi to’g’ri chiziq tenglamasi. Ikki nuqtadan o’tuvchi to’g’ri chiziq tenglamasi The equation of a straight line passing through two points Уравнение прямой проходящей через две точки 1 1 1 2 1 2 1 2 1 x x y y z z x x y y z z
tenglamaga fazoda ikkita nuqtadan o’tuvchi to’g’ri chiziq tenglamasi deyiladi. Ikki to’g’ri chiziq orasidagi burchak The angle between the straight lines Угол между прямыми
2 1 1 2 1 k k tg k k
ikki to’g’ri chiziq orasidagi burchakni topish formulasi. Ikkinchi tartibli determinant The determinant of order 2 Определитель 2-го порядка 11 12 21 22
a a a ifoda ikkinchi tartibli determinant deyiladi. Ikkinchi tur uzilish uqtаsi The second kind of break point
Точка разрыва второго рода Agar )
f y funksiyaning 0 x
nuqtаdа chаpdan yoki
o‘ngdаn limitlаrining hech bo’lmaganda bittasi mаvjud bo‘lmаsа yoki chеksiz bo‘lsа u hоldа 0
nuqtа ) (x f y
funksiyaning ikkinchi tur uzilish nuqtаsi dеyilаdi. Ishlab chiqarishda limit harajat Marginal production costs Предельные издержки производства
- бирор маҳсулотнинг Q нусхасини ишлаб чиқаришга кетган харажатлар бўлсин. У ҳолда
Q C '
маҳсулот миқдорини ўзгаришидаги ҳаражатларнинг ўзгариш тезлигини ифодалайди. Бу ҳосила
маржинал
ҳаражат дейилади. Download 0.74 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|