Atmosfera havosi ifloslanishining ijtimoiy iqtisodiy oqibatlari, uning oldini olish va kamaytirish chora-tadbirlari

Chiqindilar muammosi. O‘zbekistonda har yili 100 million tonnadan ortiq sanoat chiqindilari hosil bo‘ladi, ularning 14 % i toksik (zaharli) toifaga mansub hisoblanadi. Bundan tashqari, Respublikamiz hududida va unga yaqin hududlarda radioaktiv rudalarni qazib olish o‘tgan asrning 40-yillarida kuchaygan. Shu davr mobaynida 150 ga yaqin radioaktiv ifloslanish maydonlari paydo bo‘ldi. O‘zbekistonning Andijon viloyatidan 30 kilometr uzoq masofada joylashgan Qirg‘iziston Respublikasining Maylu-Su daryosi qirg‘oqlari bo‘ylab joylashgan umumiy hajmi 2,5 million m3 bo‘lgan radioaktiv chiqindilar ko‘milgan 23 ta ombor va 13 ta balanslangan rudalar to‘plamlari mintaqaviy ekologik falokat yuzaga kelishida katta xavfga ega. Sel kelishi va yer ko‘chishi hollari yuz berganda radioaktiv chiqindilar Maylu-Su, Qoradaryo va Sirdaryo suvlariga tushishi mumkin, bu esa 1,5 million kishi yashaydigan 300 km2 maydondagi O‘zbekiston hududini radioaktiv chiqindilar bilan ifloslanishiga olib keladi. Radioaktiv chiqindilar tarkibini radionuklidlar va sinov maydonlaridagi yadro portlashlar tashkil etadi. Radionuklidlar o‘zidan radioaktiv nur chiqaradigan elementlarning izotoplari hisoblanadi.

Mamlakat	Kuydirish	Chiqindixona-ga chiqarish	Kompost- lash	Boshqa- Lar
Shveysariya	80	18	2	-
Yaponiya	72	24.5	1.5	2
Shvetsiya	56	34	9.9	0.1
Belgiya	47	44	9	-
Niderlandiya	40	44	15	1
Fransiya	36	47	8	9
Daniya	32	64	4	-
Germaniya	28	69	2	1
Italiya	18.5	35	5.5	41
AQSH	8	82	-	10
Kanada	6	93	-	1
Ispaniya	5	76	19	-
Buyuk Britaniya	2	2	98	-
Rossiya va MDH	5	95	-	-

Dunyo mamlakatlari bo‘yicha maishiy chiqindilarni utilizatsiya qilishning nisbiy ko‘rsatkichi, %

Atmosfera havosi ko’rinmas va elementlarga to’liq bo’lib, atrof muhitning abiotik omili sifatida ahamiyatga ega. Havo o’z ichiga 78 % azot, 21 % kislorod, 0,94 % argon, 0,03 % karbonat angidrid va boshqa gazlarni oladi. Karbonat angidrid gazi fotosintez jarayonini amalga oshirishda qatnashadi. Fotosintez karbonat angidrid, suv va quyosh nuri ta’sirida borib, uning mahsuloti glyukoza, kislorod va suv bug’idan iborat. Inson faoliyati karbonat angidrid gazini atmosferaga tashlanishini orttirib yubormoqda. Gaz, ko’mir va boshqa isitish neft` mahsulotlari million yil oldin yashagan organizmlarning qoldiqlari bo’lib, ularning zahirasi kamayib bormoqda. Bu yoqilg’ilar ishlatilishi natijasida atmosferaga chiqsa, CO 2 gazini miqdorini orttiradi va bu gaz bir qator muammolarni olib keladi. CO 2 gazini miqdorini atmosferada oshishi avvalo, Yerda global isishga olib keladi. AQSHdagi eng issiq iqlim Kaliforniyadagi O’lik vodiyda 1913 yil iyul oyida kuzatilgan. Yuqori harorat 57 0 C ni tashkil qilgan. Rekord darajadagi eng sovuq temperatura Antarktikada kuzatilib, - 89 0 C ni tashkil qilgan.

.

MARKET SHARE

Nitrogen
Oxygen
Argon
Carbon dioxide
78%
21%
0.9%
0.04%