Atmosfera havosini ajratish qurilmalari

BIR KISM XAVONI DETANDERDA KENGAYTIRISH BILAN URTA BOSIMDAGI XAVONI BULISHssIKLI.

Bundayssikl buyicha ishlaydigan xavoni bulish kurilmasida buladigan asosiy jaraenlarni T-S diagrammasida kuyidagicha ifodalash mumkin. Xavo, gazlarni sikuvchi mashina (kompressor) da sikilib, bu mashinaning sovutgichida sovutilib, (1-2 chizigi), sungra birinchi issiklik almashgichga kirib, u erda karshi okimda kelaetgan kislorod va azot xisobiga T₃ darajasigacha sovutiladi (2-3 chizigi). 1^/nuktasidan kislorod va azot issiklik almashgichdan chikib, xavo esa ikki okimga bulinadi (3-nukta). D kismdagi xavoning bir okimi porshenli detanderga ya’ni D ga borib, u erda O,6 MPa bosimgacha kengayish xisobiga tashki ish bajaradi (3q5^/ chizigi). Amalietda detandarning foydali ish koeffitsientini e’tiborga olinganda jaraen (3-5 chizigi) bilan ifodalanadi. Kolgan 1-D kism xavo esa ikkinchi issiklik almashgichga borib, u erda karshi yunalishdagi kislorod va azot okimi bilan sovutiladi (3-4 chizigi), sungra esa O,6 MPa gacha drossellanib, detanderdan chikaetgan xavo bilan birga pastki ustunsimon minoraga kiradi. YUkori ustinsimon minorada O,13 MPa bosimda olinaetgan kislorod va azot issiklik almashgichga yuboriladi. U erda esa karshi okimdagi xavo sovutiladi va kurilmadan chikariladi (1^/ nuktasi). 1 va 1^/ nuktalar orasidagi xarorat farki boshlangich xaroratga etolmaslik (nedorekuperatsiya) darajasini belgilaydi.

4.TURBODETANDER KULLAB PAST BOSIMLI XAVONI BULISHssIKLLARI.
Sobiq sovet akademigi P.A.Kapitsa tomonidan yuqori natijali aktivli - reaktivli turbodetanderni yaratilishi sobiq SSSR da birgina past bosimssiklida ishlaydigan havoni bo‘luvchi qurilmalar qurishga imkon berdi. Bu prinsip asosida xavoni buluvchi barcha yirik kurilmalar yaratilgandir.
T-S diagrammasida bussikllar kuyidagicha ifodalanishi mumkindir (22.3.-rasm). Xavo R₁bosim (O,15 MPa)dan R₂(O,6+O,7 MPa)gacha gazlarni sikish mashinasa (kompressor)da sikilib, regenerator tipidagi issiklikalmashgich (regeneratorda issiklik almashinish fakat yuza orkali oshadi, kalinligi orkali emas);SHuning uchun regeneratorda issiklikalmashish koeffitsienti
K oddiy issiklikalmashgichlarnikidan katta buladi, chunki regenerator kullanganda /-ya’ni issiklikka karshilik koeffitsienti bulmaydi;
bu erda:-issiklik almashgich ichki devori kalinligi, m.
-materialning issiklik utkazish koeffitsienti, kj/m.grad.soat.
Regeneratorda xavo ajratilgan azot va kislorod xisobiga sovutiladi (2-3 chizigi). Regeneratordan sung (3 nukta) xavo ikkiga bulinadi: olti protsentga yakin M kismi suyuklantirgichning (kondensator) kuvirlar aro fazasiga kirib, sovuydi va suyuklanadi. Xosil bulgan suyuk xavo R₂=O,6MPa dan R₁=O,13MPa gacha drosserlanib tuplangich (sbornik)ga tushadi.
Sovutilgan xavoning 94% ga yakin 1-M qismi 3-nuktadan turbodetanderga borib, u erda O,15 MPa gacha kengayib, suyuklantirgich (kondensator) ning kuvirlariga beriladi; u erda drosserlangan M kism xavo buglari bilan, uz sovugini bir kismini kuvurlar aro fazadagi O,6MPa bosimda sikilgan xavoga berib, demakki uzi biroz isib, regeneratorga utadi; u erda bu sovuk xavo deyarli barcha sovugini regeneratordagi issiklik almashish manbaalari (xar xil kattik toshlar, metall lentalar va boshkalar)ga berib, 1^/nuktasigacha isib, chikib ketadi.
SHuni aytmok kerakki, suyuklantirgichlarda kuvurlar orasidagi xavo xarorati garchan, kuvur ichidagi xavodan 3-4 daraja yukori bulsa xam, suyuklanadi; sababi kuvurlar orasidagi xavoning bosimi yukori (O,6MPa)dir kuvur ichidagiga nisbatan (O,15-O,3MPa).
Bussikllarda regenatorlar kullanish sababli boshlangich xaroratga etolmaslik (nydorekuperatsiya) darajasi (1-1^/ chizigi)juda kamdir va bussikillarda atmosfera xavosini suv buglardan maxsus dastlabki kuritish va uglerod di oksidi gazdan maxsus tozalash talab kilinmaydi. Xavoni sikishda turbokompressorlar kullanishi xavoni moy buglaridan ifloslanishni yukotadi.