Atmosfera havosini muhofaza qilish fanidan mustaqil ishi mavzu: atmosfera ifloslanishining inson salomatligiga salbiy ta

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYA VAZIRLIGI
MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI
O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
EKOLOGIYA FAKULTETI
EKOLOGIYA VA ATROF-MUHIT MUHOFAZASI YO’NALISHI
SIRTQI TA’LIM
ATMOSFERA HAVOSINI MUHOFAZA QILISH FANIDAN
MUSTAQIL ISHI
MAVZU: ATMOSFERA IFLOSLANISHINING INSON SALOMATLIGIGA SALBIY TA’SIRI.
Bajardi: K.Yuldashev

MAVZU: Atmosfera ifloslanishining inson salomatligiga salbiy ta’siri

REJA:

KIRISH.

• Atmosferaning ifloslanishi.
• Tabiiy ifloslanish va Sun’iy (antropogen) ifloslanish.
• Atmosfera ifloslanishining insonlarda kelib chiqadigan kasallik turlari.
• Xulosa
• Foydalanilgan adabiyotlar.

KIRISH.

Atrof-muhitning inson salomatligiga ta’siri, turli kasalliklarning kelib chiqish sabablari hamda zararli gazlarning atmosferaga chiqarilishi va bu muammolarning oldini olish chora-tadbirlari to‘grisidagi ma’lumotlar olish.

Atmosfera yer shari bo‘yicha tekis taqsimlangan.Yorug‘likni, namlikni, issiqlikni, elektromagnit to‘lqinlarini taqsimlaydigan va qayta taqsimlaydigan asosiy omil hisoblanadi. U kosmosdan keladigan zararli nurlar, meteroitlarni zararsizlantirib o‘tkazadi.Atmosferaning bu xususiyatlari yerda hayotning barqarorligini ta’minlaydi.

Atmosfera yer shari bo‘yicha tekis taqsimlangan.Yorug‘likni, namlikni, issiqlikni, elektromagnit to‘lqinlarini taqsimlaydigan va qayta taqsimlaydigan asosiy omil hisoblanadi. U kosmosdan keladigan zararli nurlar, meteroitlarni zararsizlantirib o‘tkazadi.Atmosferaning bu xususiyatlari yerda hayotning barqarorligini ta’minlaydi.

Sayyoramizning issiqlik balansi ham atmosferaga bog‘liq. Atmosfera doimo biosfera, gidrosfera va litosfera bilan o‘zaro aloqadadir. U tirik organizmlar uchun kerak bo‘lgan kislorod, is gazi, azotning manbai hamdir. Ular biologik modda aylanishida faol ishtirok etadi. Atmosfera tufayli suv tabiatda aylanib yuradi. Bundan tashqari moddalarning geologik aylanishi, tog‘ jinslarining yemirilishi, harakati va boshqa jarayonlarda ham faol ishtirok etadi.

Sayyoramizning issiqlik balansi ham atmosferaga bog‘liq. Atmosfera doimo biosfera, gidrosfera va litosfera bilan o‘zaro aloqadadir. U tirik organizmlar uchun kerak bo‘lgan kislorod, is gazi, azotning manbai hamdir. Ular biologik modda aylanishida faol ishtirok etadi. Atmosfera tufayli suv tabiatda aylanib yuradi. Bundan tashqari moddalarning geologik aylanishi, tog‘ jinslarining yemirilishi, harakati va boshqa jarayonlarda ham faol ishtirok etadi.

Atmosferaga chiqarilayot
gan zararli moddalar
uglerod oksidi 50%
oltinguturt angidridi 14%
uglevodo
rodlar
8%
azot oksidi 4%
K.M.Petrovning fikriga ko‘ra murakkab ekologik holatlar darajasiga qarab:
2 O‘tkir (tang) bo‘lmagan ekologik holat
1 O‘tkir (tang va halokatli) ekologik holat;
Tabiiy omillar
Sun’iy omillar
Atmosfera ifloslanishi quyidagilarga bo’linadi
Atrof-muhitni ifloslovchi moddalarning inson organizmiga salbiy ta’siri
qo`rg`oshin
Simob

Uglerod oksidining havodagi miqdori ortib ketishi organizmda kislorod yetishmovchiligiga sabab bo`ladi hamda asab va yurak - qon tomir tizimlarini ishdan chiqaradi. Doimiy manbalardan atmosferaga 150 dan ortiq zararli moddalar chiqariladi. Hududiy jihatdan bu zararlarning 84%i sanoat korxonalarining asosiy qismi to‘plangan Toshkent, Qashqadaryo, Buxoro, Farg‘ona va Navoiy viloyatlariga to‘g‘ri keladi. Atmosferani ifloslantiruvchi asosiy manbalardan biri avtomobil transporti hisoblanadi. Avtotransportning atmosferaga chiqarilayotgan zararli moddalarning salmog‘i 53%ni, ayrim shaharlar (Toshkent, Buxoro Samarqand, Andijon) da 80% gacha yetadi.

Uglerod oksidining havodagi miqdori ortib ketishi organizmda kislorod yetishmovchiligiga sabab bo`ladi hamda asab va yurak - qon tomir tizimlarini ishdan chiqaradi. Doimiy manbalardan atmosferaga 150 dan ortiq zararli moddalar chiqariladi. Hududiy jihatdan bu zararlarning 84%i sanoat korxonalarining asosiy qismi to‘plangan Toshkent, Qashqadaryo, Buxoro, Farg‘ona va Navoiy viloyatlariga to‘g‘ri keladi. Atmosferani ifloslantiruvchi asosiy manbalardan biri avtomobil transporti hisoblanadi. Avtotransportning atmosferaga chiqarilayotgan zararli moddalarning salmog‘i 53%ni, ayrim shaharlar (Toshkent, Buxoro Samarqand, Andijon) da 80% gacha yetadi.

XULOSA

Atmosfera havosining ifloslanganlik darajasi va uni O‘zbekiston respublikasi hududlari bo‘yicha o‘ziga xosligi bu sohada aniq tadbirlarni ishlab chiqishni talab etadi. Ana shunga ko‘ra havoni muhofaza qilish borasidagi aniq yo‘nalishlar quyidagicha bo‘lishi kerak: havoning ifloslanishi yo‘l qo‘yiladigan darajadan oshib ketgan shahar va aholi punktlarida me’yoriy darajalarga tushirish; tezlik bilan respublikaning barcha shaharlarida, aholi punktlarida va sanoat markazlarida havo sifatini sanitariya me’yorlari darajasida yaxshilash; havoni muhofaza qilishda iqtisodiy dasturlardan foydalanishni kengaytirish.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

• Глушкова В.Г., Макар С.В. «Экономика природопользования» учебноепособие М:, Гардораки 2005.
• Холина В.И. «Основы экономики природопользования» Питер 2005.
• Галыцин А.Н. «Основы промышленной экологии» Академия 2004.
• Mirzoyeva I.E.,Muratova G.S.Inson xo’jalik faoliyati ta’sirida geografik qobiqda issiqlik balansining o’zgarishi. "Ekologiya va ekologik ta'lim muammolari" ilmiy-amaliy konferensiya. ISSN: 2181-3464/ 28.10.2022

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!