Atmosfera va uni muhofaza qilish

Atmosfera va uni muhofaza qilish
Yer kurrasini o’rab olgan havo qoplami - atmosfera deyilib, yer landshafti hayotida juda muhim vazifani bajaradi. Atmosfera yerning himoya qatlami bo’lib, tirik organizmlarni turli ultrabinafsha nurlardan, samodan tushadigan meteoritning zarrachalaridan saqlaydi. Agar atmosfera bo’lmaganda yer yuzasi kechqurun – 100⁰ S sovib, kunduzi 100⁰ S isib ketgan bo’lardi. Faqat atmosfera tufayli yerda hayot mavjud. Atmosfera tabiatning eng muhim elementlaridan biri bo’lib, tirik organizmlarning yashashi uchun juda ham zarurdir. Chunki, organizm, xususan inson suvsiz, ovqatsiz bir necha kun yashashi mumkin, lekin u havosiz faqat 3-5 minut yashaydi xolos. Demak, yerda hayotning mavjudligi toza havoga bog’liq ekan. Chunki bir kishi bir sutkada 1 kg ovqat, 2 l suv iste’mol qilsa, nafas organlari orqali 25 kg havoni yutadi. Shuning uchun havo ifloslanib, uning kimyoviy tarkibi va fizik xossalari o’zgarishi bilan har bir organizmning fiziologik holati ham o’zgaradi. Toza havo – o’simlik, hayvonlar va qishloq xo’jalik ekinlari uchun zarurdir. Undan tashqari sanoat tarmoqlari uchun ham havo kerak. Atmosferaning ifloslanishi faqat sayyoramizdagi tirk mavjudotlarning, xususan inson salomatligiga salbiy ta’sir etib qolmay, balki, xalq xo’jaligiga ham juda katta zarar yetkazadi. Shu sababli bugungi kundagi eng muhim masalalardan biri atmosfera havosini toza saqlashdir. 
Atmosfera tarkibi va ifloslanishi. Atmosfera havosi har doim gazlarning mexanik aralashmasidan iborat bo’lib (yer yuzasiga yaqinda), asosan azot (78,09 %) iboratonna Atmosfera tarkibida yana geliy, neon, ksenon, kripton, vodorod, azon, ammiak, yod va boshqalar bo’lib, ular butun atmosfera tarkibining 0,1 % ni tashkil qiladi, xolos. Bundan tashqari havoda 3-4 % suv bug’lari, chang zarrachalari bo’ladi. Erning sun’iy yo’ldoshlari, raketalar va kosmonavtlarning ma’lumotiga qaraganda atmosferaning 100 km gacha baland qismida ham uning tarkibi yuqorida qayd qilingan gazlardan iboratdir. 1000-1200 km balandlikda atmosfera asosan kislorod va azotdan; undan yuqorida – 1500 km gacha bo’lgan qismida geliy gazi; 2500 km dan yuqorida esa yengil gaz – vodoroddan iboratonna