Atmosferani tarkibi. Atmosferaningn yuqori qavatlaridagi jarayonlar. Atmosfera yuqori qismlarida ozon

Ozon qatlamining yemirilishjga olib keluvchi tabiiy

va antropogen manbalar

Ozon qatlamini yemirilishga turh xil tabiiy va antropogen manbalardan kelib tushayotgan ifloslantiruvchi uioddalar ta'sir ko'rsatadi.

Tabiiy manbalarga asosan vulqonlar kiradi. Masalan, vulqonlar faoliyati natijasida stratosferaga yil bo'yi 10 dan 100 ming t gacha xlor kelib tushadi. Bu jarayon ozon parchalanishining xlorli siklini faollashishiga olib keladi. Ozonning parchalanishiga olib keladigan antropogen manbalarg_a quyidagi manbalar kiradi:

1-muzlatgich ya aerozollaming qo'llanilishi. Ulardan foydalanish natijasida atmosferaga xlorftoruglerooiar, ya'ni freonlar kelib tushadi. Bundan tashqari, atmosferaga antropogen manbalardan bir qator boshqa xlor birikmalari ham kelib tushishi mumkin. Masalan, polivinil-xlorid destruksiyasi natijasida hosil bo'ladigan xlormetil CH₃C1 metilxloroform CH₃nCl₃, CC1₄ va boshqalar;

2-qishloq xo'jaligida mineral o'g'itlarning qo'llanilishi. Og'itiarning cbirishi jarayonida azot oksidlari ajralib chiqadi va atmosferaga kelib tushadi. Natijada ozon parchalanishining azotli sikli faollashadi;

3-samolyot va raketalarning uchishi jarayonida stratosferaga to'g'ridan-to'g'ri katta miqdorda azot oksidlari hamda suv bugiari tashlanadi va ozon qatlamiga ta'sir etadi, ya'ni azotli va vodorodli sikllarini tashkil qiladi;

4-yadro quroli sinovlari o'tkazilishi natijasida yuqori temperatura ta'sirida atmosfera havosida azot oksidlari hosil bo'ladi.