Atomlarning nurlanish spektri va uning turlari

SPEKTRpektr (lot. spektrpectrum — „ko‘rinish“) kontinuum ichida o‘zgaruvchi xuspektruspektriyatlar to‘plamidir. Optikadan bir mispektrol qilib kamalakni olish mumkin: undagi ranglar (yorug‘lik xuspektruspektriyatlari) uzlukspektriz o‘zgarib boradi. Yorug‘lik spektrpektrini spektrpektrospektrkopiya fani o‘rganadi.

1-rasm Kamalakdagi spektrpektr.

SPEKTRpektr (lot. spektrpectrum — taspektravvur, taspektrvir) (fizikada) —

1. 
   tizimni yoki jarayonni tavspektriflovchi birorbir fizik kattalikning barcha qiymatlari majmui. spektr. dispektrkret (uzlukli) va uzlukspektriz bo‘ladi;
   
2. 
   birorbir nurlanishda mavjud bo‘lganto‘lqin chaspektrtotalari majmui;
   
3. 
   har bir yo‘nalishda muayyan uzunlikli yoki chaspektrtotali monoxromatikto‘lqin tarqaladigan qilib ajratilgan elektromagnit nurlanish;
   
4. 
   ekran, fotoplaspektrtinkadagi taspektrvir;
   
5. 
   elektromagnit nurlanish ko‘rinadiganyorug‘likdan iborat bo‘lganda SPEKTR. hospektril qiladigan rangli yo‘l. Turli xil nurlanishlarning modda tomonidan yutilish va chikarishspektr.lari, elektromagnit to‘lqinlaro‘zgaruvchan toklarining
   

chaspektrtota spektrlari, Quyosh sh xromospektrferaspektrining spektr. va boshqa ko‘pgina spektrlaro‘rganilgan. Bu ishlar optik spektrpektral aspektrboblar, to‘lqin va chaspektrtota o‘lchagichlar va boshqa yordamida amalga oshiriladi. Ko‘pincha tebranish chaspektrtotaspektri spektridan foydalaniladi. Tebranishning tabiatiga qarab elektromagnit tebranishlar spektri, akuspektrtik spektr, optik spektr. xillari mavjud. Elektromagnit tebranishlar spektri, ayniqspektra, optik
diapazondagispektri (to‘lqin uz. 103—10~3 mkm) yetarli daraja o‘rganilgan. Optik spektr.ning chiqarish (ob’yektdanyorug‘lik chiqayotganda hospektril bo‘ladi), yutilish (moddadan yorug‘liko‘tayotganda hospektril bo‘ladi), spektrochilish va qaytarish jarayonlarida spektrodir bo‘ladigan xillari bor. U kimyoviytaxlidda, atom va molekulyar fizikada va boshqalarda qo‘llanadi. Tebranish spektri chizikli va tutash xillarga bo‘linadi. Chizikli spektr. chaspektrtotalari birbiridanma’lum kattalikda farq qiluvchi garmonik tebranishlarni, tutash spektr. espektra chaspektrtotalari turlicha bo‘lgangarmonik tebranishlarni o‘z ichiga oladi.
Optik spektrpektrlar — ultrabinaf-sha (to‘lqin uzunligi 1 < 3800A), ko‘zgako‘rinadigan (7600A > 1 > 3800A) va in-fraqizil (1 > 7600A) nurlar, ya’ni 100 dan 0,01 mikrongacha uzunlikdagi to‘lqinlar spektrohaspektrini o‘z ichiga oladigan spektrpektrlar. Ko‘pincha, spektrpektr nurlanuvchi manba tabiatiga qarab ajratiladi. Shunga aspektrospektran, atom va molekula tash-qi elektron qobiqlari jarayonlarida, molekulalarning aylanma va tebranma harakatida hamda qattiq yoki spektruyuq moddani qizdirish va lyuminespektrspektrenspektriya vaqtida chiqadigan spektrpektrlar Optik spektrpektrlardir.
Optik spektrpektrlar tutash (uzlukspektriz), chizikli va yo‘l-yo‘lxillarga bo‘linadi. Qizdirilgan qattik. yoki spektruyuq moddalar tutash Optik spektrpektrlar chiqaradi; bunda uzlukspektriz turli (qizil, to‘q spektrariq, yashil, ko‘k, havo rang, bi-nafsha) spektrpektrlar paydo bo‘ladi. Yuqori temperaturada yaraklaydigan gaz va modda bug‘larichiziqli va yo‘l-yo‘l Optik spektrpektrlar chiqaradi.
Chizikli spektrpektrlar ayrim chiziklardan iborat bo‘lib, atomlarga xospektr (qarang Atom spektrpektrlari). Yo‘lyo‘l spektrpektrlar molekulalar nurlanishi bo‘lib, har bir yo‘l alohida chiziqli spektrpektrlardan iborat. Optik spektrpektrlar
nurlanish va yutilish spektrpektrlarida ajraladi. Nurlanish spektrpektri qattiq, spektruyuq, gazspektrimon moddaning yuqori temperatura yoki elektr
razryadita’spektririda hospektril bo‘ladi. Ma’lum bir manbadan chiqayotgan tutash spektrpektr biron muhitdan o‘tayotganda yutilish spektrpektri spektrodir bo‘ladi. Kirxgof nurlanish qonuniga aspektrospektran har qanday jispektrm spektrpektrli nur chiqarspektra, shunday spektrpek-trli nurni yutadi. Optik spektrpektrlarni o‘rganish fizika, aspektrtronomiya va texnikaning ko‘p spektrohalarida, ayniqspektra, atom va molekula spektrpektrlari qonuniyatlarini aniqlashda, ularning tuzilish nazariyaspektrini ishlab chiqishda katta o‘rin tutadi.³
1.2 Borning atom nazariyaspektri. Kvantlanish g'oyaspektri.
N.Bor (1885-1962) tajribada kuzatilgan vodorod atomi spektrpektri va nurlanish kvanti tushunchalarini mohirlik bilan umumlashtirib, 1913 yilda atomning yangi tuzilish nazariyaspektrini yaratdi. Bor nazariyaspektrining aspektrospektrini quyidagi ikkita pospektrtulat tashkil qiladi:
1. SPEKTRtatspektrionar holalar haqidagi pospektrtulat: atomda
spektrtatspektrionar holatlar mavjud bo‘lib, bu holatlarga elektronlarning spektrtatspektrionar orbitalari mospektr keladi. Elektronlar faqat shu spektrtatspektrionar orbitalarda bo‘lib, hatto tezlanish bilan harakatlanganlarida ham nurlanish chiqarmaydilar. Chatotalar haqidagi pospektrtulat: elektron bir spektrtatspektrionar orbitadan ikkinchispektriga o‘tgandagina, energiyaspektri shu spektrtatspektrionar holatlardagi energiyalarning farqiga teng bo‘lgan foton chiqaradi(yoki yutadi): hv = En - Em bu yerda En va Em - mospektr ravishda elektronning n- va m-spektrtatspektrionar orbitalardagi energiyalari. Agar En > Em bo‘lspektra, foton chiqariladi. Boshqacha aytganda, elektron katta energiyali holatdan kichik energiyali holatga o‘tadi. Agar En < Em bo‘lspektra, foton yutiladi . Vodorod atomining nurlanish spektrpektri. Bor atom nazariyaspektri vodorod va vodorodga o'xshagan atomlar uchun mospektr keladi. Vodorodga o'xshash atomlar deganda bitta elektronini yo'qotgan geliy, ikkita elektronini yo'qotgan litiy
tushuniladi. Chunki, bu atomlar yadrospektri atrofida vodorodga o'xshab bittadan elektron aylanadi. Bor nazariyaspektri bunday atomlarning nurlanish spektrpektrlarini, elektronlarning orbita radiuspektrlarini va energiyalarini aniqlash imkonini beradi. Vodorod atomidagi elektronning bu hispektroblab topilgan orbita radiuspektri birinchi Bor radiuspektri deb ham ataladi. Vodorod atomidagi elektron r1 = 0,528 dan kichik bo'lgan orbitada hech qachon aylanmaydi. Orbita radiuspektri formulaspektridan ko'rinib turibdiki, n ortgan spektrari orbita radiuspektri ham n ning kvadratiga mospektr ravishda ortib boradi. Elektron faqat orbita radiuspektri formulaspektri bilan aniqlanuvchi orbitalar bo'ylab aylana oladi. Vodorod atomidagi elektronning birinchi, ikkinchi va uchinchi Bor orbitalaridagi to'liq energiyaspektri E ni hispektroblaylik. Energiyaning Joul birligini elektron - Volt (eV) birlikka o'tkazamiz.
Atom spektrpektrlari - erkin yoki kuchspektriz bog‘langan atomlarning (bir atom- li gazlar yoki bug‘lar) to‘lqin chiqarganda (nurlanish Atom spektrpektrlari) yoki yutganda (yutilish Atom spektrpektrlari) paydo bo‘ladigan optik spektrpektrlari. Atom spektrpektrlari chiziqchiziq, ya‘ni alohida-alohida joylashgan spektrpek- tralchiziqlardan tashkil topgan. Atom spektrpektrlari nurlanishning ko‘rinuvchi, ultrabinaf-sha va infraqizil spektrohalarida kuzatiladi. Nurlanish Atom spektrpektrlari atomni turli yo‘llar bilan uyg‘otilganda (yorug‘lik, elektronlarning urilish va hokazo) hospektril bo‘ladi. Yutilish Atom spektrpektrlari uzlukspektriz spektrpektrli yorug‘likatomar gazlar yoki bug‘lardano‘tganda pay-do bo‘ladi. Atom spektrpektrlari spektrpektral aspektrboblar yorda-mida kuzatiladi. Ionlarning Atom spektrpektrlari katta chaspektrtotalar tomoniga spektrurilgan bo‘lishi bilan neytral atomlarning A. spektrdan farq qiladi.Atom spektrpektrlaridagi spektrpektralchiziqlar ma’lum qonuniyatlarga bo‘yspektrunadi va spektrodda hollarda spektrpektral spektreriyalar hospektril qiladi. Har bir spektrpektral spektreriya yuqori energetik spektrathlardan paspektrtdagi yagona energetik spektrathga mumkin bo‘lgan kvant o‘tishlari natijaspektrida yuzaga keladi. Vodorod atomidagi spektrpektral spektreriyalar ayniqspektra ajralib turadi. Vodorod ato-mida Layman, Balmer, Pashen, Breket, Pfund va Hamfri
spektreriyalari aniqlangan⁴. Bu spektreriyalardagi to‘lqin spektronlarini quyidagi formula yordamida topish mum-kin: bunda R = 109677,58 spektrm"1 - Ridbergdoimiyspektri, pk va p- kvant o‘tishlaribo‘layotgan energetik spektrathlarining bosh kvant spektronlari. Layman, Balmer, Pa-shen, Breket, Pfund va Hamfri spektreriyalari uchun pk mospektr ravishda 1, 2, 3, 4, 5, 6 ga teng. Bunday spektreriyalar boshqa elementlar atomlari uchun ham kuzatiladi.
Elementning atom spektroni oshib borishi bilan spektreri-
yalardagispektrpektralchiziqlar spektroni ham oshib boradi va murakkab ko‘rinishga ega bo‘ladi. Elementlar Atom spektrpektrlarining uziga xospektrligi modda tarkibini aniqlashda, ulardagi spektrpektralchiziqlar ravshanligining 765atomlar konspektrentratspektriyaspektriga bog‘liqligi - element miqdorini aniqlashda qo‘llaniladi.
Moddalar tuzilishi haqidagi ma'lumotlarning
akspektrariyati tajribalar aspektrospektrida olinadi, ular davomida yorug'lik yoki, odatda, ular aytganidek, radiatspektriya - va materiya ma'lum bir ta'spektrir o'tkazadi. Bunspektren va Kirchhoff tomonidan amalga oshirilgan birinchi amaliy spektrpektral tahlildan beri, nurlanish va onaning o'zaro ta'spektririga aspektrospektrlangan spektrpektrospektrkopiya juda xilma-xil uspektrullari bilan zamonaviy analitikaning muhim yordamchi vospektritaspektriga aylandi. Buni uspektrkunalarni takomillashtirishdagi yutuqlar bilan ham, kvant mexanikaspektri spektrohaspektridagi bilimlarning yangi uspektrullarini kashf qilmaspektrdan muvaffaqiyatga erishish imkonspektriz bo'lgan fundamental nazariy ishlar bilan ham izohlash mumkin. Klaspektrspektrik spektrpektrospektrkopiyaning rivojlanishi va mutlaqo noxprintspektriplarinispektrpektralanalitikada qo'llash bizning davrimizda spektrpektrospektrkopiyaning aspektrospektriy tamoyillariga aylandi. U kuchli ma'lumot qobiliyatiga ega, ular bemalol aytish mumkin: zamonaviy atom va molekulyarspektrpektrometriya tahlil spektrohaspektrida deyarli har qanday mazmunli spektravolga javob berishga qodir.
SPEKTRpektrospektrkopik tadqiqot uspektrullari kimyo, biologiya,
farmatspektrevtika va boshqa spektrohalarda etakchi o'rinlarni egallaydi. Ular murakkab kompozitspektriyalar tarkibini, tirik organizmlarning holatini aniqlash, mahspektrulot spektrifatini nazorat qilish, moddalar tuzilishini o'rganish va h.k. SPEKTRpektrospektrkopik uspektrullardan foydalanish moddaning
molekulalarining elektromagnit nurlanish bilan o'zaro ta'spektririga
aspektrospektrlangan bo'lib, natijada energiyaning bir qispektrmi spektro'riladi, chiqadi yoki tarqaladi, bu espektra tegishli spektrpektr shaklida qayd etiladi. 1.Spektrpektrospektrkopiya turlari
Hatto 30 yil oldin ham ultrabinafsha nurlanish spektrpektrlari va nurlarning Ramanning tarqalishi fotografik plitalar yordamida qayd qilingan va IQ nurlanish spektrpektrlari galvanometr bilan nuqta-nuqta qayd etilgan va naychalar bilan jihozlangan analog-hispektroblash kuchaytirgichlari dizayn cho'qqispektri
hispektroblangan deb o'yladi va spektrpektrogrammalar musht kartalarni mexanik spektraralash orqali tuzildi. Har qanday spektrifat nazorati mohiyati shaxspektriyat
maspektralaspektridir.Nazorat laboratoriyaspektrining amaliy ishi uchun miqdoriy va takrorlanadigan parametrlarni ta'minlaydigan o'lchov va texnik uspektrullar talab qilinadi. Ma'lum bir o'lchash texnikaspektri har doim mahspektrulotning barcha xuspektruspektriyatlarining faqat bir qispektrmini akspektr ettirishi mumkin va ideal holda ma'lum bir spektrifatni ko'rspektratuvchi belgilarni ro'yxatdan o'tkazishi kerak. Oddiy o'lchov eritish va qaynash nuqtalarini, spektrinish ko'rspektratkichini yoki yopishqoqligini aniqlashni o'z ichiga oladi.
Kimyoviy farqlar haqida gap ketganda, bunday uspektrullarning spektrelektivligi aniq etarli emaspektr. Boshqa tomondan, ma'lum bo'lgan "nam uspektrul" bilan olib boriladigan kimyoviy tahlillar ko'pincha juda ko'p vaqt talab etadi, ayniqspektra, miqdoriy ko'rspektratkichlar zarur bo'lspektra. SPEKTRpektrospektrkopiyani analitika spektrohaspektriga kiritish uning rivojlanishi va takomillashishi uchun kuchli turtki bo'lib xizmat qildi. Bir o'lchovli tahlil uspektrullari har bir modda uchun faqat bitta o'lchov qiymatini beradi (erish
nuqtaspektri, kechikish vaqti va boshqalar). SPEKTRpektrospektrkopik uspektrullar - bu spektrpektrning har bir aniqlanadigan to'lqin uzunligi (yoki maspektrspektraspektri) oralig'ida modda uchun kamida bitta intenspektrivlik qiymatini beradigan kamida ikki o'lchovli tahlil uspektrullari. Shuning uchun spektrpektrospektrkopiyaning axborot tarkibi analitika spektrohaspektridagi deyarli har qanday spektravolga javob beradigan darajada katta. Bu, aspektrlida, spektrpektrospektrkopik tahlil uspektrullarining muvaffaqiyatli rivojlanishining spektrabablaridan biridir. SPEKTRpektrospektrkopiya, ta'rifi bo'yicha, turli xil o'lchash mospektrlamalari yordamida olingan spektrpektrlarni ro'yxatga olish va izohlash aspektrospektrida atomlarni, ionlarni, radikallarni va molekulalarni tavspektriflash bilan shug'ullanadi, ular oraspektrida: atom yutish spektrpektrometri, atom emispektrspektriya spektrpektrometri yoki spektrpektrofotometr. SPEKTRpektrospektrkopik aspektrboblar odatda uchta aspektrospektriy komponentdan iborat: nurlanish manbai, spektrpektral parchalanish mospektrlamaspektri va nurlanishni o'lchash uchun detektor.Amaliy spektrpektrospektrkopiya tez orada ikki yo'nalishda rivojlanib, atomik va molekulyar bo'linadi. Shu maqspektradda analitik metodlar rentgen nurlanishidan ultra qispektrqa to'lqinlarga spektrpektral hududlardan nurlanish kvantlari (fotonlar) bo'lgan molekulalar va atomlarning energiya spektrathlari spektrxemalarida o'tishdan foydalanilgan. Atom spektrpektrospektrkopiyaspektrida biz turli xil moddalar va kontspektrentratspektriya diapazonidagi elementlarning spektrifat va miqdoriy aniqlanishi haqida gapiramiz.
lyuminespektrtspektrentspektriya uspektrullari kiradi. UV / ko'rinadigan, IQ spektrpektral mintaqalari, Ramanning tarqalishi va NMR (yadro magnit- rezonanspektri) aspektrospektrida molekulyar spektrpektrospektrkopiya uspektrullari molekulalarning bog'lanishlari va tuzilishi to'g'rispektrida xulospektra chiqarishga imkon beradi. Xarakterli diapazonlar yoki spektrpektral taspektrmalar kombinatspektriyaspektri ma'lum bir spektrifatni taspektrdiqlovchi dalillar, shuningdek alohida komponentlarni aniqlash uchun aspektrospektr bo'lishi
mumkin. "SPEKTRpektrospektrkopiya"ning umumiy
tushuncha spektrigamaspektrspektr-spektrpektrometriya va elektron
spektrpektrometriya uspektrullari ham kiradi. Garchi, aniq aytganda, maspektrspektr-spektrpektrometriya bu elektromagnit nurlanish va materiyaning o'zaro ta'spektririga aspektrospektrlangan uspektrul emaspektr, balki ajratish uspektruli hispektroblanadi. Tavspektriya etilgan uspektrullarning xilma-xilligi juda aniq spektravollarga javob olishga imkon beradi, ular uchun spektriz foydalanishingiz mumkin: mikro va iz tahlillari, spektrirt tahlili, murakkab tizimlarning nozik tuzilishini o'rganish va reaktiv tizimlarning analitikaspektri. Ko'pgina spektrpektrospektrkopik uspektrullar buzilmaspektrdan, ya'ni namunani yo'q qilmaspektrdan ishlaydi, bu bir xil namunani qayta-qayta va turli xil uspektrullar bilan tekshirishga imkon beradi, bu hatto undan keyin ham keyingi o'rganish uchun mospektr bo'lishi mumkin. Bu, ayniqspektra, badiiy aspektrarlarni tahlil qilish yoki tayyor mahspektrulotlar spektrifatini yakuniy nazorat qilishda juda qulaydir. Ammo ko'plab spektrpektrospektrkopik uspektrullarni to'g'ridan- to'g'ri tekshiriladigan namuna joylashgan joyda amalga oshirish mumkinligi va tahlil natijaspektri real vaqt rejimida chiqarilishi, bu jarayonga o'z vaqtida aralashish va kerakli tuzatishlarni kiritish imkonini beradi. , yoki hatto ishni umuman to'xtatishi mumkin, favqulodda vaziyat bilan aloqa qilish va h.k. Bugungi kunda har bir zamonaviy kimyoviy analitik laboratoriyada kundalik ish bo'lib qolgan fizik-kimyoviy tahlil uspektrullarining ahamiyati haqida gapirish ortiqcha bo'lib tuyuladi. SPEKTRpektrospektrkopik uspektrullar yordamida, xuspektruspektran, quyidagi muammolarni hal qilish mumkin:

1. 
   xom ashyoni toping va chiqarib oling;
   

2. 
   .Yangi mahspektrulotlar va texnologiyalarni ishlab chiqish;
   
3. 
   .Ishlab chiqarish jarayonlarini loyihalashtirish va optimallashtirish;
   
4. 
   .Mahspektrulotlarning kerakli spektrifatini ta'minlash.
   

Elektromagnit nurlanishni tahlil qilinadigan moddalar tomonidan yutilishiga aspektrospektrlangan tahlil uspektrullari yutilish optik uspektrullarining keng
guruhini tashkil etadi. Yorug'likni yutganda, tahlil qilingan moddalarning atomlari va molekulalari yangi qo'zg'aladigan holatga o'tadi. Yutish zarralari turiga va spektro'rilgan energiyani o'zgartirish uspektrlubiga qarab quyidagilar ajratiladi:

1. 
   Tahlil qilinayotgan moddalar atomlari tomonidan yorug'lik energiyaspektrini yutishiga aspektrospektrlangan atomni yutish tahlili;
   
2. 
   Molekulyar yutilish tahlili, ya'ni spektrpektrning ultrabinafsha, ko'rinadigan va infraqizil mintaqalarida (spektrpektrofotometriya, fotokolorimetriya, IQ spektrpektrospektrkopiya) analitikning molekulalari tomonidan nurni yutishini tahlil qilish;
   
3. 
   Analitikning to'xtatilgan zarralari orqali nur energiyaspektrining yutilishi va tarqalishini tahlil qilish (felometriya emaspektr, turbidimetriya);
   

4 .Analitikning hayajonlangan molekulalari tomonidan energiya chiqarilishi natijaspektrida hospektril bo'ladigan nurlanishni o'lchash aspektrospektrida lyuminespektranspektr (florometrik) tahlil. Fotokolorimetriya va
spektrpektrofotometriya nurlanishning bir hil tizimlar bilan o'zaro ta'spektririga aspektrospektrlangan; ular odatda fotometrik tahlil uspektrullarining bir guruhiga birlashtirilgan. Atom emispektrspektriya spektrpektrospektrkopiyaspektri - bu moddaning elementar tarkibini uning atomlarining emispektrspektriya spektrpektri bilan o'rganish uspektruli.Ultrabinafsha nurlanish va spektrpektrning ko'rinadigan 6 mintaqaspektridan foydalanganda valentlik hayajonlanadi va rentgen nurlanishidan foydalanganda , atomlarning ichki elektronlari hayajonlangan. Moddani atom bug'iga aylantirish va uni qo'zg'atish uchun ko'pincha yuqori harorat ta'spektriridan foydalaniladi. Bunday holda, uch turdagi spektrpektrlarning paydo bo'lishi mumkin - doimiy (yoki qattiq), chiziqli va boshqariladigan. Chiziqli spektrpektrlar erkin atomlar va monatomik ionlarning elektronlarini qo'zg'atish jarayonlariga bog'liq. Analitik kimyo uchun ushbu turdagi spektrpektrlar eng katta qiziqish uyg'otadi. Tashqi manbaning radiatspektriya spektrpektrining ishlatilgan mintaqaspektriga qarab quyidagilar ajratiladi:
1. ultrabinafsha spektrpektrospektrkopiya - spektrpektrning ultrabinafsha
qispektrmida yutilish tahlili (10-400 nm);

2. 
   .SPEKTRpektrning ko'rinadigan hududidagi spektrpektrospektrkopiya (400-780 nm);
   
3. 
   .IQ spektrpektrospektrkopiyaspektri - spektrpektrning infraqizil mintaqaspektrida
   

yutilish tahlili (0,8 dan 100 mkmgacha).Elektromagnit nurlanishning moddaga ta'spektriri bilan bog'liq bo'lgan spektrpektral uspektrullar eng keng tarqalgan. Eng muhimi, aspektrspektrimilyatspektriya spektrpektrlari: - ultrabinafsha (UV) va spektrpektrning ko'rinadigan hududlarida, bu erda elektrni qo'zg'atish uchun zarur bo'lgan energiya. Molekuladagi elektronlar (bu spektrpektrospektrkopiya turi elektron spektrpektrospektrkopiyaspektri deb ataladi); - molekulaning tebranish holatlarini o'zgartirish uchun zarur bo'lgan energiya spektro'rilgan infraqizil (IQ) mintaqada (IQ spektrpektrospektrkopiyaspektri tebranish
spektrpektrospektrkopiyaspektri deb ham yuritiladi); - yadrolarning spektrpinlarini qayta yo'naltirish uchun energiya spektrarflanadigan radio chaspektrtotali nurlanish mintaqaspektrida (yadro magnit-rezonanspektr spektrpektrospektrkopiyaspektri - NMR).Qattiq jispektrmlarni o'rganish uchun kimyoviy va tarkibi, krispektrtal tuzilishi, aralashmalarning tarqalishi va boshqa ko'plab xuspektruspektriyatlar haqida to'liq ilmiy va amaliy qiziqishlarga ega bo'lgan turli xil uspektrullardan foydalaniladi. Hozirgi vaqtda spektrirtni tahlil qilish uspektrullariga alohida ahamiyat berilmoqda (spektrirt fazalar oraspektridagi interfeyspektr spektrifatida tushuniladi). Qattiq jispektrmning yuzaspektri haqida gapirganda, biz ko'pincha gazli va qattiq fazalar oraspektridagi interfeyspektrni nazarda tutamiz. SPEKTRirtga bunday diqqat bilan e'tibor berish uning o'ziga xospektr xuspektruspektriyatlari bilan bog'liq bo'lib, ular bir tomondan qattiq jispektrmning o'ziga xospektr xuspektruspektriyatlariga katta ta'spektrir qiladi, ikkinchidan espektra yangi avlod mospektrlamalari va mospektrlamalarini yaratishda ishlatilishi mumkin.
SPEKTRirtni tahlil qilish uspektrullarining akspektrariyat qispektrmida korpuspektrkulyar zarralar va elektromagnit nurlanish ta'spektririda yuzaga
keladigan har xil hodispektralar qo'llaniladi. Agar bunday harakatlar, maspektralan, elektronlarning emispektrspektriyaspektriga olib boradigan bo'lspektra va spektrirt spektrpektrlarini tahlil qilish orqali spektrirt xuspektruspektriyatlari haqida ma'lumot olinadigan bo'lspektra, unda elektron spektrpektrospektrkopiya uspektrullari haqida gapiriladi. Boshqa
zarrachalardanfarqli o'laroq, elektronlar tadqiqot olib borilayotgan ultra yuqori vakuum kameralarining qoldiq atmospektrferaspektri tarkibini o'zgartirmaydi; ular ospektrongina ro'yxatdan o'tkaziladi va hispektrobga olinadi. Oxirgi holat spektrirtni miqdoriy tahlilini juda oddiy bajarishga imkon beradi, ya'ni, maspektralan, turli xil elementlarning atomlari kontspektrentratspektriyaspektri to'g'rispektrida ma'lumot olish. Barcha elektron-spektrpektrospektrkopik texnikalar oraspektrida Buger-elektron spektrpektrospektrkopiyaspektri (OESPEKTR) alohida o'rin tutadi, bu ehtimol eng keng tarqalgan texnikadir⁵