Atrof muhit himoyasi va ekologiya

3

-

+SO

2-

4

  munosabat  bo'yicha  xarakterlanadi.  Bu 

tipdagi  suvlar  turli cho'kindi jinslar va  ildiz jinslarning emirilish mahsulotlari  bilan bog'langan. 

Bu  tipdagi  aksariyat  daryo,  ko'l  suvlari  va  kam  va  ko'p  (o‗rtacha)  mineralizasiyadagi  er  osti 

suvlari kiradi. 

Uchinchi tip HCO

-

3

+SO

2-

4

2+

Mg

2+

 yoki xuddi shunday, Cl

-

>Na

+

 munosabati bo'lishga 

xarakatlanadi.  Genetik  jihatdan  bu  tipdagi  suvlar  aralashgan  va  litamorfizasiyalashgan 

hisoblanadi.  Ularga  okean,  daryo,  limanlar,  ko'pgina  sho'r  ko'llar,  aksariyat  kuchli 

minerallashgan suvlar kiradi. 

To'rtinchi  tip  suvlar  HCO

3

=0  munosabati  bilan  xarakterlanadi,  shu  sababli  bu  tipdagi 

suvlar kislotali (nordon). Shuning uchun gidrokarbonatli suvlar sinfiga bu tip suvlar kirmaydi, va 

uning suvlari faqatgina sulfat va xlorid sinfning guruhlarda Ca

2+

 va Mg

2+

  uchraydi, ya'ni bir tip 

suvlari bo'lmagan joyda. To'rtinchi tipga rudali, konda uchraydigan, botqoq, vulqon, shuningdek 

kuchli ifloslangan sanoat oqova suvlari kiradi.  

Ushbu  klassifikasiyada  sinflar,  guruhlar  va  tiplarni  ifodalash  uchun  simvollar  mavjud. 

Sinf anianga muvofiq simvol bilan ifodalanadi: 





3

HCO

C

, 

2

4

SO

S



, 





Cl

Cl

  guruh  –  kation  simvoli  bilan     







2

2

,

,

Mg

Ca

a

N

,  tip 

raqami  bilan;  Simvol  quyidagi  ko'rinishda  yoziladi: 

Cd

II

Ca

  (gidrokarbonat  sinf  kalsiy  guruhi, 

ikkinchi tip), 

Na

II

S

. (sulfat sinfi, natriy guruhi, ikkinchi tip) yoki murakkab tarkib uchun 

Mg

Na

II

CIS

,

 

(sulfatxloridli sinf) natriyli va magniyli guruh, uchinchi tip. Ikkinchi anion yoki kation indeksga 

shunday  holda  kiritiladiki,  agar  uning  miqdori  ko'p  bo'lmasa  (modda  miqdorining  ekvivalenti 

bo'yicha hisoblaganda 5 % chegarada) birinchi ionga tushadi.  

Bundan tashqari indeksga mineralizasiya miqdori qo'shiladi. (pastda, 0.1 g/l/ gacha aniqlikda  va 

umumiy  qattiqlik  (yuqorida,  mol/litrda  modda  ekvivalentining  butun  birligicha  aniqlikda), 

masalan, 

4

5

a

C

Ca

II

  (gidrokarbo  ikkinchi  tip)  mineralizasiya  0.4  g/l,  qattiqlik  5  mmol/i  modda 

ekvivalenti  miqdori,  qisqacha  olganda,  bu  suvni  shunday  nomlash    mumkin:  gidrokarbonatli 

kalsiyli ikkinchi tip). 

3. Suvlarning mineralizatsiyasi bo„yicha klassikatsiyalanishi.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5 - MAVZU: TABIIY SUV HAVZALARIDAGI KIMYOVIY JARAYONLAR 

 

Reja: 

1.  Tabiiy suv havzalaridagi jarayonlar haqida umumiy ma‘lumot.  

2.  Tabiiy suv havzalarining oksidlanish-qaytarilish jarayonlari.  

3.  Suvdagi biogen elementlar.  

4.  Kimyoviy jarayonlarda suv o‗tlari va bakteriyalarning ishtiroki. 

 

1.  Tabiiy  suv  havzalaridagi  jarayonlari.  Gidrosferadagi  kimyoviy  jarayonlarni 

muhokama  qilish  atmosferadagi  jarayonlarni  o‛rganishga  qaraganda  juda  qiyin,  murakkab. 

Bunga  sabab  shuki,  tabiiy  suvlar  ochiq  suv  tizimiga  xos,  bunda  ular  quyidagi  muhitlar  bilan 

modda va energiya almashinadi: atmosfera, litosfera, biologik tashkil etuvchilar. Shakily jihatdan 

barcha  gidrosferani yoki uning  aniq tizim ostilarini,  masalan, suv havzalarini,  oqadigan turdagi 

xuddi o‛ziga xos kimyoviy reaktor kabi ko‗rib chiqish mumkin (3-rasm). 

 

 

3-rasm. Ochiq tizim ko‛rinishidagi gidrosfera 

 

Gidrosfera – global ochiq tizim, barqarorligi uni tarkibiy qismlarini tashkil etuvchilariga 

qaraganda ko‛p. Bunday tizimning muvozanatini buzilishining xavfi, turg‛unlik va barqarorlikni 

buzilishi  shunda  sodir  bo‛ladiki,  bunda  kirishda  kimyoviy  tarkib  yoki  fizik-kimyoviy 

ko‛rsatkichlar  ma‘lum  darajada  o‛zagarsa,  shunga  muvofiq  chiqishdagi  mahsulot  ham  shunga 

muvofiq  bo‛ladi.  Gidrosferadagi  kimyoviy  jarayonlarning  xususiyatiga  quyidagilarni  kiritish 

mumkin: 

1.  Kimyoviy  birikmalarning  xilma-xil  shakllari:  barcha  sinfdagi  organik  va  noorganik 

moddalar  ishtirok  etadi.  Masalan,  metallar  tabiiy  suv  havzalarining  o‗zgarmas  komponenti 

hisoblanib,  ular  gidrosferada  oddiy  ionlar,  gidratlangan  ionlar,  kompleks  va  metal  organik 

birikmalar, kollid zarracha va muallaq moddalar ko‛rinishida mavjud. 

2.  Kimyoviy  jarayonlarga  gidrolizning  ta‘siri  va  ularda  gidratlangan  molekulalar  va 

ionlarning  ishtiroki.  Masalan,  temir  suvda  yashovchi  organizmlarning  muhim  oziq  komponenti 

hisoblanadi, gidrosferada gidrokompleks shaklida Fe

3+

 mavjud. 

 

Fe

3+

+H

2

O ↔ FeOH

2+

+H

+

, 

FeOH

2+

+H

2

O ↔ Fe(OH)

2

+

+H

+

 

 

Infraqizil (IQ)  – spektroskopiyaning zamonaviy uslublari  shuni  ko‛rsatadiki, nordan suv 

muhitida  haqiqatda  erkin  bo‛lmagan  ion  H

+

  va  hatto  ion  bo‛lmagan  gidroksoniya  H

3

O

+

  ham 

mavjud,  biroq  ular  (H

+

)

aq

=H

2

O-H

+

-OH

2

  akvakompleks  ko‛rinishida  ishtirok  etadi.  Ishqorli 

muhitda akvakompleks tarkibini (OH

-

)

aq

=HO

—

H

+

-H

+

, OH

-

, H

2

O ishlatiladi. 

Umumal olganda, gidrosferada turli minerallar bilan sodir bo‛ladigan gidroliz jarayonlari 

muhim  rol  o‗ynaydi,  bu  faqatgina  u  yoki  bu  suv  tizimining  kimyoviy  tarkibi  nuqtai  nazaridan 

emas, balki uning pH (muhit reaksiyasi) o‗zgarishi nuqtai nazaridan. Shunday ekan, agar mineral 

(tuz)  kuchsiz  kislota  anionlaridan  (H

2

S,  H

2

CO

3

,  H

3

PO

4

  va  b.q.)  va  kuchsiz  asos  kationlaridan 

(KON, NaOH va b.q.) tashkil topgan bo‛lsa, gidroliz natijasida reaksiya muhiti ishqorli bo‛ladi 

(pH>7): 

Na

2

S+H

2

O ↔ NaHS+NaOH, 

S

2-

+H

2

O ↔ HS

-

+OH

-

 

Minerallarni  (tuzlar)  gidrolizlanishida,  kuchli  kislota  anionlari  (HCl,  H

2

SO

4

,  HNO

3

  va 

b.q.) va kuchsiz asos kationlaridan (Al (OH)

3

, Zn (OH)

2

, NH

4

OH va b.q.) hosil bo‛lgan bo‛lsa, 

muhit reaksiyasi kislotali (pH<7) bo‛ladi: 

AlCl

3

+H

2

O ↔ Al (OH)Cl

2

+HCl 

Al

3+

+H

2

O ↔ Al (OH)

2+

+H

+

 

Agar mineral (tuz) kuchsiz kislota anionlari va kuchsiz asoslardan hosil bo‛lgan hollarda, 

gidroliz ohirigacha o‛tadi (biroq birinchi bosqich kabi emas, huddi oldingi holatlarda), reaksiya 

muhiti bo‛lsa neytralga yaqin (pH≈7) yaqin bo‛ladi: 

 

CH

3

COONH

4 

+ H

2

O = CH

3

COOH + NH

4

ON 

CH

3

COO

-

NH

4

+

 + H

2

O = CH

3

COOH + NH

4

OH 

 

Suv muhiti reaksiyasini shuningdek kuchli kislota anionlari va kuchli asos kationlaridan 

(NaCl,  K

2

SO

4

,  NaNO

3

  va  b.q.)  hosil  bo‛lgan  minerallar  (tuzlar)  o‛zgarmaydi,  modomiki  ular 

gidrolizga uchramaydi. Bunday holatlarda pH=7. 

2. Tabiiy suv havzalarining oksidlanish-qaytarilish jarayonlari  

1.  Suv  aralashmalaridagi  kimyoviy  reaksiyalari  asosan  ion  almashinish  va  oksidlanish-

qaytarilish.  Oksidlanish-qaytarilish  reagentlarini  umumiy  nisbiy  tarkibi  oksidlanish-qaytarilish 

(redoks)  potensiali  miqdorini  harakterlaydi.  Modomiki,  tabiiy  suvlarda  aralashma  kislorod 

mavjud  bo‛lsa,  plastinali  elektrod  potensiali  vodorod  elektrodi  bilan  taqqoslaganda  ko‛proq 

to‛g‛ri (polojitelniy) bo‛ladi, demak bunday muhit oksidlovchi harakterga ega bo‛ladi. Redoks – 

potensial manfiy (teskari) ko‛rsatkichi anaerob suv muhitida ega. Masalan, kislorodning o‛rniga 

oltingugurt vodorodi ishtirok etsa. Bunday muhit qaytarilish harakteriga ega. 

Ion  almashinish  reaksiya turiga misol qilib  rux xlorid  aralashmasining  natriy gidrooksid 

bilan reaksiyasini keltirish mumkin: 

ZnCl

2

 + 2NaOH = Zn (OH)

2

 + 1NaCl 

Zn

2+

 + 2OH

-

 = Zn(OH)

2 

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyasiga misol qilib quyidagi reaksiyasini keltirish mumkin: 

Cl

2

0

 + H

2

O = HCl

-1

 + HCl

  +1

O, 

Bu yerda xlor oksidlovchi va qaytaruvchi sifatida qatnashadi (o‛zi oksidlanish-qaytarilish 

reaksiyasi).  Yodga  olamiz,  oksidlanish-qaytarilish  reaksiyasi  deb,  zarrachalar  bilan  bo‛ladigan 

reaksiyada  (atomlar,  ionlar,  molekulalar)  qatnashuvchilar  orasida  elektronlarni  o‛tishida  yuz 

beradigan.  Elektronlarni  yo‛qotish  jarayonida  qandaydir  zarracha  uning  oksidlanishi, 

zarrachaning  o‛zi  bo‛lsa,  elektron  beradigan  –  qaytarilish  deyiladi.  Elekrtron  zarrachalarini 

birikish  jarayoni  uning  qaytariluvchisi,  elektron  zarrachalarni  qabul  qiluvchini  –  oksidlovchi 

deyiladi.  Shunday  ekan,  oksidlanish-qaytarilish  reaksiyasi  (OQR)  borishida  oksidlovchi 

qaytariladi,  qaytariluvchi  bo‗lsa  oksidlanadi.  OQR  ning  uchta  turi  farqlanadi:  molekulyararo, 

ichki molekulyar, o‛zi oksidlanish-qaytarilish. Birinchi turga misol qilib, masalan, atmosferada 

sodir bo‛ladigan reaksiyalarni ko‛rsatish mumkin: 

 

2S  

+4

O

2

 + O

2

0

 = 2S  

+6

O

3

-2

 , 

N

2

0

 + 2O

2

0

 = 2N  

+4

O

2

-2

. 

 

 OQRning ikkinchi turiga misol etib quyidagi reaksiyani ko‛rsatish mumkin mumkin: 

 

2KCl  

+5

O

3

-2

 = 2KCl

-1

 + 3O

2

0

, 

 

Uchinchi turiga misol avval keltirilgan xlor ishtirokidagi reaksiyani keltirish mumkin. 

 

2.  Havo-suv  yuzasida  gazlarning  bug‛lanishi  va  aralashishi.  Kislorod  azotga  qaraganda 

katta  darajada  aralashadi,  shuning  uchun  tabiiy  suvlarda  ularning  munosabati  N

2

:O

2

  =  65:35 

bo‗ladi.  CO

2

  ni  aralashish  jarayonini  o‛zaro  teng  reaksiyalarda  ko‛rsatish  mumkin,  quyidagi 

keltirilganga. 

Muvozanat, tabiiy suvlarda karbonat angidridning aralashish jarayoniga muvofiq: 

CO

2

 (atmosfera) ↔ CO

2

 (gidrosfera) 

 

Muvozanat, ko‛mir kislotasini hosil bo‛lishini xarakterlovchi: 

 

CO

2

 (aralashma) + H

2

O ↔ H

2

CO

3

 

 

Ko‛mir kislotasining dissosatsiyasida jarayonlarning muvozanati: 

H

2

CO

3

 ↔ H

+

 + HCO

3

-

, 

HCO

3

-

 ↔ H

+

 + CO

3

2-

. 

Gidrokarbonat va karbonatlar gidrolizi 

HCO

3

-

 + H

2

O ↔ H

2

CO

3

 + OH

-

 

CO

3

-

 + H

2

O ↔ HCO

3

-

 + OH

-

. 

Atmosfera  va  gidrosfera  o‛rtasidagi  CO

2

  almashinishini  umumiy  holda  quyidagi 

ko‛rinishda ifodalash mumkin: 

CO

2

 (atmosfera) 

↕ 

CO

2

 (gidrosfera) ↔ CO

2

 + H

2

O ↔ H

2

CO

3

 ↔ H

+

+ HCO

3

-

 ↔ 2H+CO

3

2- 

 

Qayd  etish  kerakki,  gidrosferada  aralashgan  karbonat  angidrid  gazlari  miqdori, 

atmosferadagi  uning  umumiy  hajmidan  taxminan  taxminan  50  marta  ko‛p.  Bu  sayyoramizda 

iqlimni o‛zgarish bashoratlarini tuzishda hisobga olishga to‛g‛ri keladi. 

3.  Sorbsion  jarayonlar,  demak  adsorbsiya,  absorbsiya  va  desorbsiya  jarayonlari,  odatda 

organik birikmalar ishtiroki bilan o‛tadi va tabiiy suvlar o‛z-o‛zini tozalashga imkon beradi. 

4.  Fotoliz  –  fotokimyoviy  o‛zgarish,  tabiiy  suvlarda  quyoshning  ultrabinafsha  (UB) 

nurlari ta‘sirida, erkin radikallar va qo‛zg‛atilgan zarrachalar ishtirokida o‛tadi. Suv qatlamining 

qalinligi,  qaysiki  fotoliz  amalgam  oshadigan,  bir  necha  metrga  etishi  mumkin.  Fotoliz  chuqur 

bo‛lmagan  suv  havzalari,  daryo,  hovuzlar,  dengizlarning  qirg‛oq  buyi  mintaqalari,  ko‛llar,  suv 

omborlarini  ifloslantiruvchi  moddalardano‛zini-o‛zi  tozalash  tozalash  jarayonida  muhim  rol 

uynaydigan kislorod va erkin radiakallar ishtiroki bilan o‛tadi. 

Vodorod  dunyodagi  eng  ko'p  tarqalgan  kimyoviy  elementdir.  Ammo  shu  bilan  bir 

qatorda tabiiy suvlarda vodorod miqdori juda ozni tashkil etadi. Faqatgina o'ta nordon suvlarda 

uning  miqdori ko'proq  bo'ladi.  Vodorod  ionlari gidroximik  jarayonlarda juda aktiv rol o'ynaydi 

va barcha tabiiy suvlarda qatnashadi, ya'ni 

 

Н

2

О  ↔  Н

+

+ОН

-

  

 

Suvning aktivligi birga yaqin bo'lib bu konstantani quyidagi ifoda orqali ko'rsatish mumkin. 

 

К

w

=[H

+

] [OH

-

] 

 

Bu  konstantaga  suvning  ionlari  ko'paytmasi  deyiladi.  Suvning  harorati  22

0

  C  bo'lganda 

ionlar  ko'paytmasi  1·10-14  ga  teng  bo'ladi.  Suvning  harorati  22

0

  C  dan  yuqori  bo'lishi  bilan 

ionlar  ko'paytmasi  o'sadi  hamda  N+    va  ON-  larning  aktivligi  oshadi  22

0

  C    dan  pastda  esa 

shuning teskarisidir. 

22

0

 C suvda boshqa ionlar bo'lmasa u toza suv bo'lib neytral reaksiyaga ega bo‗ladi, unda 

pH=7. Agar pH>7 suv ishqoriy va pH <7 suv nordon bo'ladi. 

Shu sababli tabiiy suvlar pH ning qiymatiga asosan yetti guruhga bo'linadi. 

 

1.  O'ta nordon suv-рН <3 

2.  Nordon suv – рН =3.....5 

3.  Kuchsiz nordon suv – рН=5.....6,5 

4.  Neytral suv рН=6,5’7,5 

5.  Kuchsiz ishqoriy suv –рН=7,5’8,5 

6.  Ishqoriy suv-рН=8,5’9,5 

7.  O'ta ishqoriy suv рН>9,5 

рН  ning  miqdori  juda  ko'pchilik  tabiiy  suvlarda  ko'mir  kislotasi  uning  ioni 

konsentrasiyasi nisbati bilan belgilanadi. Uning dissosiyasi quyidagicha 

 

Н

2

СО

3

 

↔  Н

+

+НСО

3 

↔  2Н

+

+СО

-2

3 

 

Suvdagi biogen  elementlar. Biogen moddalarga kremniyning, azotning, fosforning va 

temirning birikmalari kiradi. 

Bu  birikmalarning  asosiy  manbai  suv  havzasining  ichki  jarayonlaridir,  hamda  shu 

birikmalarning  daryo  suvlari,  yog'in  suvlari,  sanoat  korxonalari,  xo'jalik  maishiy  va  qishloq 

xo'jaligi oqova suvlari bilan tushadi. 

Kremniy  kislotasi.  Kremniy  o'zining  tarqalishi  bo'yicha  yer  qa'rida  kisloroddan  keyin 

ikkinchi o'rinda turadi. U tabiiy suvlarning tarkibida asosiy komponent bo'lib qatnashadi. 

Azot  va  fosfor  birikmalari  konsentrasiyalari  va  ularning  rejimi  bioximik  va  biologik 

jarayonlarga bog'liqdir. Oxirgi paytlarda bu biogen moddalarni o'rganishga e'tibor kuchaytirildi, 

chunki u suvni birinchidan ifloslantirsa ikkinchidan zaharlaydi. 

Fyuronning  ta'kidlashicha  agar  suvdagi  nitratlar  miqdori  150  mg/l  bo'lib  bu  suvni  yosh 

bola  ichsa  u  ko'karish    (siney)  ya'ni  toksik  sionoz  kasaliga  uchraydi,  shuning  uchun  ham  nitrit 

miqdori  ichimlik  suvida  GOST  2874-82  bo'yicha  9  mg/l  dan  oshmasligi  kerak.  Azot  tabiiy 

suvlarda  noorganik  va  organik  birikmalari  ko'rinishida  uchrab  asosan  ammoniy  (NH

+

4

),  nitrit 

(NO

-

2

), nitrat (NO

-

3

) ionlari bilan qatnashadi. Azot bor organik moddalar tabiiy suvlarda muallaq 

zarrachalar kolloidlar va erigan molekulalar shaklida qatnashadi. 

Organik  moddalar.  Tabiiy  suvlarda  har  doim  u  yoki  bu  miqdorda  organik  moddalar 

bo'ladi. Ular har xil ko'rinishlarga ega bo'lishidan qat'iy nazar asosan ularni uglerod, kislorod va 

vodorod tashkil etadi va umumiy massaning 98,5% iboratdir. Bulardan tashqari ozroq miqdorda 

azot, fosfor, oltingugurt, kaliy, kalsiy va boshqa elementlar ham bo'ladi. 

Sanitariya gigiena nuqtai-nazaridan suvdagi organik moddalarni ikki guruhga bo'lish mumkin. 

1.  O'simlik  va  hayvonot  qoldiqlarining  bioximik  chirishi  natijasida  hosil  bo'lgan 

maxsulotlar (bu birikmalar zaxarsiz va gigiena nuqtai nazaridan zararsizdir). 

2.  Suvga oqova suv bilan tushadigan har xil chiqindilarning buzilishi-aynishi natijasida 

hosil  bo'ladigan  mahsulotlar.  Bu  moddalar  kasallik  tug'diruvchi  mikroorganizmlar 

uchun  qulay  muhit  yaratadi  va  shuning  uchun  ham  ularni  ichimlik  suvda  bo'lishi 

mumkin emas. Organik moddalar suvda muallaq, kolloid va erigan holatda uchraydi. 

Ularning  miqdori  quruq  qoldiq  bilan  qattiq  qoldiq  orasidagi  farq  bilan  o'lchanadi. 

Juda  keng tarqalgan  usul  bu kislorodning 1 l  dagi sarfi miqdori  bilan o'lchanadi. Bu 

o'z navbatida suvning oksidlanishi deyiladi. Oksidlovchi sifatida kaliy peremanganat 

(КМ

n

O

4

) va kaliy bixromat (К

2

Cr

2

O

7

) lar qo'llaniladi. 

Yer  usti  suvlari  uchun  juda  yuqori  oksidlanish  to'g'ri  keladi.  Masalan,  tog'  daryolari 

uchun  oksidlanish  2-3  mg/l  O

2

  bo'lsa,  tekis  joydagi  daryo  suvlari  uchun  5-12  mg/l  O

2

, 

botqoqliklardan chiqadigan suvlarda bir necha o'n milligram litrga to'g'ri keladi. 

Suvning  umumiy  kimyoviy  tarkibi.  Suvdagi  asosiy  ionlar  va  ularning  kelib  chiqishi. 

Suvdagi erigan gazlar. Suvning ximiyaviy tarkibini shartli ravishda olti guruhga bo'linadi. 

1)  Barcha tabiiy suvlarda  u yoki  bu gazlar  erigan bo'ladilar. Yеr  usti suvlarida eng ko'p 

miqdorda erigan gazlar qatoriga kislorodni (О

2

) uglerod ikki oksidi (СО

2

) va yer osti suvlarida 

esa vodorod sulfidi (Н

2

S) hamda metan (СН

4

) kiradi. Ammo barcha suvlarda u yoki bu miqdorda 

azot uchraydi (N

2

). 

Suvda gazlarning tarqalishini shartli ravishda uning guruhga bo'lib o'rganiladi. 

1)  Juda keng tarqalgan gazlar ya'ni ko'p to'planadiganlari N

2

, O

2

, CO

2

, CH

4

 

2)  Kamroq  tarqalgan  gazlar  va  ulardan  ba'zi  birlari  unchalik  ko'p  bo'lmagan  miqdorda 

to'planadilar-Н

2

, H

2

S, He, Ar, OУ (og'ir uglevodorodli gazlar) 

3)  Lokal tarqalgan gazlar ular gaz sifatida shakllanishi bilan to'planish yuz beradi-NH

3

, 

SO

2

,  HCl,    HF  va  boshqalaruchinchi  guruhdagi  gazlar  o'zlarining  yuqori  darajali 

agressivliklari  bilan  tezda  reaksiyaga  kirishadilar  va  o'zlarining  gaz  hosil  qiluvchi 

komponentlarga xos ahamiyatlarini tezda yo'qotadilar. 

Kislorod-juda kuchli oksidlovchidir u o'z navbatida tabiiy suvlarning kimyoviy tarkibini 

shakllanishida  juda  muhim  rol  o'ynaydi.  U  yuqori  ximik  aktivlikka  ega  bo'lib  toza  holatda  eng 

ko'p  atmosferada  uchraydi,  suvda  esa  fotosintez  orqali  va  yer  qa'rida  bioximik  yo'l  hamda 

atmosfera  orqali  kirishi  bilan  hosil  bo'ladi.  Kislorod  organik  moddalarni  oksidlashda  hamda 

organizmlarning  nafas  olish  jarayonida  sarflanadi.  Kislorodning  uchta  izotopi  bo'lib  asosiy 

vazifani 

16

О va 

18

О-og'ir kislorodlar bajaradi. 

Tabiiy suvlarda erigan  kislorodning bo'lishi  katta ahamiyat  kasb  etib  u suvda  hayotning 

bo'lishini  va  suvning  aerasiyalash  qobiliyati  borligini  bildiradi.  Uning  miqdori  0  dan  14  mg/l, 

ba'zida yer usti suvlarining tarkibida 40-50 mg/l bo'lishi aniqlangan.