Atrof-muhitni neft va uni qayta ishlash mahsulotlari bilan ifloslanishining oldini olish atrof-muhitni muhofaza qilishning murakkab va ko’p qirrali muammolaridan biridir

1. Neytrallash. Bu kislotali mahsulotlarning (erkin sulfat kislota, sulfonik kislota, asfalt kislotalar) kaltsiy gidroksidi bilan odatdagi tarzda o’zaro ta’siri natijasida kaltsiy sulfat va oxirgi mahsulot sifatida suv olish natijasida yuzaga keladi. Atmosfera bosimi va aralashtirishda reaksiya massasining harorati 80 °C ga ko’tariladi.
Kislota smolalarining chuqur namunalarini zararsizlantirish yuqori qatlamlarning kislota smolalarini zararsizlantirishga o’xshaydi, to’liq neytrallash esa sekinroq (odatda 1,5-2 soat o’rniga 3 soatda) sodir bo’ladi. Shuni ta’kidlash kerakki, chuqur kislota smolalarini zararsizlantirish jarayonida kuchliroq ko’piklanish kuzatiladi, jarayon issiqlikning sezilarli darajada chiqishi bilan birga keladi. Bularning barchasi ko’pik hosil bo’lishini kamaytirish yoki hatto butunlay yo’q qilish imkonini beruvchi defoamers yordamida jarayonni o’tkazish zarurligini keltirib chiqaradi. Bunday farqlar chuqur namunalarning yuqori kislotaliligi bilan bog’liq.
Chuqur namunalar va yuqori qatlamlarning namunalari oksidlanish jarayonlarida sezilarli farqlar aniqlanmadi. Shuni ta’kidlash kerakki, chuqur kislotali smolalar (3-3,5 m) yuqori tezlikda oksidlanadi, bu yuqori qatlamlarning kislotali smolalari bilan solishtirganda ulardagi yuqori molekulyar oltingugurt birikmalarining ko’pligi bilan izohlanadi. pastki qatlamlarning kislotali smolalarini qayta ishlash jarayoni yuqori qatlamlarning smolalarini qayta ishlash jarayonidan bir oz farq qiladi. Oksidlanish vaqtini o’zgartirib, bino va tom yopish bitumiga mos keladigan xususiyatlarga ega bitum olish mumkin (5-jadval). Texnologik parametrlarni optimallashtirishdan so’ng ular yumshoq tomlar va gidroizolyatsiya materiallarini ishlab chiqarish uchun ishlatilishi mumkin.
Kislota smolasidan olingan bitumlar quyidagi tarkibga ega, og’irligi bo’yicha %: 17 - 27 smola; 12 - 22 asfalt; 56 - 60 moy (shundan 46 - 52 parafin-naftenik uglevodorodlar; 1,6 - 4,8 monosiklik aromatik; 1,4 - 2,3 bisiklik aromatik; 1,1 - 7,2 polisiklik aromatik).
Neft va neft loylarining xilma-xilligi tufayli ularni qo’llash sohalari quyida tavsiflanganlar bilan cheklanmaydi.
5-jadval. Bitumning asosiy xususiyatlari

Xarakterli	Kislota smolalaridan	Qurilish GOST 5617–76	Tom yopish GOST 9548–74
25 S haroratda ignaning kirib borish chuqurligi , mm, dan kam emas	4.2–13.8	2,1–4,0	14–20
Halqa va shar uchun yumshatilish harorati, °С	72–85	70–90	40–90

"Econaft" preparatining tarkibi modifikator - glitserinning to’liq efiri va yuqori yog’li kislotalar - triglitseridni kiritdi. Ohak bilan aralashtirilganda glitserid mineral sorbent yuzasi bilan kuchli kimyoviy bog’lanish hosil qiladi, bu esa yangi birikma - kaltsiy triglitseridining hosil bo’lishiga va neft uglevodorodlari bilan keyingi gidrofobik o’zaro ta’sir qilish uchun sirt faollashishiga olib keladi (6-jadval). Tuz hosil bo’lish jarayoni deyarli to’liq davom etadi. Olingan tuzlar preparatning uglevodorodlar bilan reaksiya mahsulotiga granulalarning hidrofobikligini va mustahkamligini beradi.
Shunday qilib, neft va neft chiqindilarini zararsizlantirishning kimyoviy usulining mohiyati shundan iboratki, neft va neft chiqindilari aralashtirish yo’li bilan modifikator qo’shilgan so’nmas ohak bilan ishlov beriladi. Shu bilan birga, ishqoriy tuproq metall oksidi suv bilan gidroksid hosil qiladi, buning natijasida neft mahsulotlari u bilan teng ravishda adsorbsiyalanadi va neytrallangan yog’ning eng kichik zarralarini ifodalovchi mayda granulalardan iborat quruq, saqlashga chidamli kukunli moddani oladi. ohak qobig’i bilan o’ralgan neft chiqindilari - mahsulot bo’ylab teng ravishda taqsimlangan kapsulalar.
Ishlatilgan sanoat moylarini qayta tiklash
Metallga ishlov berish va mashinasozlik korxonalarida suv va organik asoslarda kesuvchi suyuqliklar (sovutgichlar), shuningdek sanoat moylari keng qo’llaniladi.
Ishlash jarayonida ular o’zlarining funktsional va operatsion xususiyatlarini yo’qotadilar va ularni yo’q qilish kerak. Bunday chiqindi neft mahsulotlari ikki guruhga bo’linadi.
Birinchi guruh qayta tiklanishi va tozalanishi mumkin bo’lgan ishlatilgan sanoat moylaridan iborat. Bu guruh, mavjud regeneratsiya va tozalash usuliga muvofiq, suyuqliklarning ikkita kichik guruhidan iborat.
Ikkinchi guruh neftni qayta ishlash zavodlarida qayta ishlanishi kerak bo’lgan chiqindi neft mahsulotlari aralashmalaridan iborat. Bunday neft mahsulotlariga kerosin, benzin, dizel yoqilg’isi, tayt spirti kiradi [10].
Shaklda. 4-rasmda Rossiyaning yirik podshipnik zavodida neft mahsulotlaridan foydalanishning balans diagrammasi ko’rsatilgan. Yuqoridagi sxemadan kelib chiqadigan bo’lsak, bu sxema, qayta tiklash uchun neft mahsulotlari (sanoat moylari) qismi. Boshqa qismi chiqindi suv bilan birga tozalash inshootiga kiradi, u erda alohida fazaga ajratiladi va keyin qayta ishlatiladi.
Chiqindilarni yog’lar sanoat chiqindi suvlarining loy saqlash tanklaridan 1 moy kollektori 2 bilan yig’iladi va hajmi 12 m³ bo’lgan cho’ktiruvchi idishga 3 pompalanadi^, u erda "o’lik" ta’sirida 90 °C haroratgacha isitiladi. Bug ‘va 30 daqiqa davomida o’rnatildi. Harorat ta’sirida chiqindi yog’lar neft mahsulotlari (moylar) va loy (suv va mexanik aralashmalar) ga bo’linadi. Loy cho’ktiruvchi idishdan chiqindi sanoat chiqindilarining loy saqlash idishiga pompalanadi va zararsizlantirish uchun sanoat oqava suvlarini tozalash inshootiga tashlanadi.
Neft mahsulotlari 1,5 va 5 m3 hajmdagi 4 va 5 cho’ktirgichlarga yuboriladi ^; Korxona sexlarida to’plangan chiqindi moylar chiqindi yog’larni saqlash 6-simonidan bir xil cho’ktirgichlarga tushadi. Cho’ktirgichlarda moylar 90 ⁼ S haroratgacha qizdirilib, 10 daqiqa davomida siqilgan havo bilan aralashtiriladi va 30 minut cho’ktiriladi.. O’rnatilgan suv va loy loyni saqlash uchun idishga quyiladi. Tsikl 10 marta takrorlanadi. Shu tarzda tayyorlangan neft mahsulotlari filtrli pressdan o’tkaziladi va keyin hajmi 10 m ³ bo’lgan tayyor neft mahsulotlarini 7 yig’ish uchun idishga quyiladi.
Ikkinchi kichik guruhning ishlatilgan sanoat moylarini qayta tiklash quyidagicha amalga oshiriladi.
^{3 10} hajmli koagulyant eritma tayyorlash uchun idishga 80 C 90 кгharoratdagi issiq suv va quruq koagulant (natriy metasilikat) quyiladi va koagulyant to’liq eriguncha siqilgan havo bilan aralashtiriladi. Koagulyant eritmasi tayyor bo’lgandan so’ng, ishlatilgan yog ‘8-dan reaktor bakiga 12 quyiladi. "Kar" bug ‘yordamida moy 85 - 90 ° S haroratgacha isitiladi, bu esa siqilgan havo bilan doimiy aralashtirish bilan termometr 9 tomonidan boshqariladi. Belgilangan haroratga erishilganda, havo va bug ‘klapanlari yopiladi, nasos 13 yordamida reaktor idishida yog’ aylanishini ta’minlaydi. 2-3 daqiqadan so’ng reaktor idishiga 30 litr koagulyant eritma yuboriladi. Shundan so’ng, nasos o’chiriladi va reaktor tankining tarkibi 30 daqiqa davomida siqilgan havo bilan aralashtiriladi. Keyin siqilgan havo ta’minoti to’xtatiladi. Reaktor tankining tarkibi 6 soat davomida to’liq dam olish holatida joylashtiriladi (reaktor idishiga havo kirishi bo’lmasligi kerak), so’ngra cho’kma reaktor tankidan chiqariladi.
Tozalash inshootlarida yog’li chiqindilar (neft chiqindilari) emulsiya va yog’li oqava suvlarni zararsizlantirish natijasida hosil bo’ladi va ikkinchi kichik guruhning chiqindi yog’larini, organik moddalarning kislotalar, ishqorlar va tuz eritmalari, kislotalar bilan kimyoviy o’zaro ta’siri mahsulotlarini o’z ichiga oladi., tuzlar, asoslar va ularning eritmalari [5]. Neft chiqindilarini qayta ishlashga tayyorlash quyidagi jarayonlarni o’z ichiga oladi: neft chiqindilari emulsiyalarini kimyoviy yo’q qilish, koagulyant yuzasida organik moddalar kontsentratsiyasi, adsorbentni yig’ish va to’plash, adsorbentni kimyoviy yo’q qilish, murakkab emulsiyalarni termal yo’q qilish, ekstraksiya. suvda erimaydigan yog’lar bilan suvda yog’da eriydigan organik moddalar. Ushbu jarayonlar 20 - 90 ° S haroratda parallel-ketma-ket sxemada qarshi oqim va resirkulyatsiya printsipiga muvofiq amalga oshiriladi.
Yig’ilgan neft chiqindilari 1-3 soat davomida yer ostidagi 1-sisternaga cho’ktirilgandan so’ng (er osti sisternasining to’ldirish darajasiga qarab) 2-gachasi tuproqli rezervuarga quyiladi. nasos tomonidan.
2-tankda neft mahsulotlari 40 daqiqa davomida "kar" bug’i yordamida isitiladi. Mexanik aralashmalar va issiqlik ta’sirida chiqarilgan suv yog ‘tutqichning IV bo’limiga olib tashlangandan so’ng, 2-gachasi tuproqli idishdagi neft chiqindilari nasos yordamida 4-bakaga quyiladi.
4-sisternda neft chiqindilarini tayyorlashning yakuniy bosqichi amalga oshiriladi va suvda erimaydigan neft mahsulotlari bilan emulsiya va erimaydigan mexanik aralashmalardan suvda yog’da eriydigan neft chiqindilari olinadi. Chiqarish vaqti 1,5-2 soat.
4-tank haroratgacha qizdirilgan neft chiqindilarini qabul qilganligi sababli
90 °C, "kar bug’i" faqat atrof-muhitga issiqlik yo’qotilishini qoplash uchun ishlatiladi. Tayyor neft mahsulotlari tortishish kuchi bilan ochiq valf orqali 5-gachasi tankga to’liq to’ldirilgunga qadar chiqariladi. 5-tank neft mahsulotlarining muzlashi yoki qalinlashishini oldini olish uchun faqat qishda isitiladi.
Tayyor neft mahsulotlari reaktor 6-sikka quyiladi. Mexanik aralashmalar va reaktor bakidagi suv 3-bakaga nasos yordamida oz miqdorda neft chiqindilari bilan birga qayta ishlash uchun chiqariladi.
Tayyorlangan neft chiqindilari texnik talablarga javob beradi, 10 - 12 saqlash tanklariga quyiladi va uchinchi shaxslarga sotiladi.

XULOSA
Neft qazib olish va uni tashishda hududlarni neft va neft mahsulotlari bilan ifloslangan tuproq va suv sathlaridan tozalash o’ta jiddiy ekologik muammo bo’lib, uning dolzarbligi shubhasizdir. Masalan, faqat Komi Respublikasida neft bilan to’liq ifloslangan 358 ta ko’l mavjud bo’lib, uning to’kilgan hududi 450 kvadrat kilometrdan ortiq maydonni egallaydi. kilometr. So’nggi paytlarda neftni unga nisbatan yuqori sorbtsiya qobiliyatiga ega sorbentlardan foydalangan holda mikrobiologik usulda ishlatish usullariga ko’proq e’tibor qaratilmoqda.
Rossiya Federatsiyasining "Atrof-muhitni muhofaza qilish to’g’risida", "Aholining sanitariya-epidemiologik farovonligi to’g’risida", "Ishlab chiqarish va iste’mol chiqindilari to’g’risida" gi qonunlariga muvofiq. Tashkilotlarni neft bilan ifloslanish oqibatlarini bartaraf etishga doimiy tayyor holatda saqlashga qaratilgan bir qator chora-tadbirlar ishlab chiqish. Shu bois neft korxonalari, yoqilg’i-energetika kompleksi korxonalari, temir yo’l transporti hamda turli sanoat va qishloq xo’jaligi mahsulotlarini qayta ishlash kompleksi korxonalari tomonidan atrof-muhit ifloslanishining oldini olish bo’yicha qabul qilingan dasturlarda uning oqibatlarini bartaraf etishga alohida o’rin berilgan. neft bilan ifloslanishi [2]. Ushbu faoliyatning asosiy yo’nalishlari:
• neft va gaz chiqindilarini qayta ishlash va utilizatsiya qilish hamda chiqindi mahsulotlarni viloyat iqtisodiyotida ishlatishning zamonaviy texnologiyalarini ishlab chiqish va joriy etish;
• neft va neft chiqindilarini qayta ishlash, utilizatsiya qilish va ifloslantiruvchi manbalarni bartaraf etish bo’yicha ixtisoslashtirilgan korxonalarni tashkil etish;
• tuproq va yer osti suvlarining neft va neft chiqindilari bilan ifloslanishi oqibatlarini bartaraf etish, ifloslangan hududlarda barqaror ekologik vaziyatni tiklash va saqlash. Bunda mahalliy ifloslanishni bartaraf etishga, korxonalar hududida saqlanadigan neft va neft chiqindilarini utilizatsiya qilishga alohida e’tibor qaratish lozim.
Integratsiyalashgan tizim yog’li chiqindilarni ko’chirish, saqlash va qayta ishlash uchun ixtisoslashtirilgan statsionar poligonlar (uchastkalar) tarmog’ini, shuningdek, yog’li chiqindilarni hosil qiluvchi va to’playdigan ob’ektlarni hisobga olish tizimini yaratishni nazarda tutadi.
Yog’li chiqindilarni yig’ish, qayta ishlash va yo’q qilishning integratsiyalashgan tizimini yaratish va joriy etishning iqtisodiy maqsadga muvofiqligi asoslari 2001 yilda hisob-kitoblar tahlili asosida amalga oshirildi. Yuqoridagi hisob-kitoblarga ko’ra, yog’li chiqindilarni poligonga (uchastka) eksport qilishda tabiiy resurslardan foydalanuvchi korxona 3-5 ming rublni tashkil etadigan chiqindilarni qabul qilish, qayta ishlash va yo’q qilish xarajatlarini qoplashi kerak. neft mahsuloti turiga qarab 1 m³ uchun^. Masalan, 100 m³ bunday chiqindilarni qayta ishlash qiymati 300 - 500 ming rublni tashkil qiladi va neft va neft mahsulotlarining tasodifiy to’kilishi natijasida ifloslangan chiqindilar yoki tuproqlar va tuproqlar olib tashlanmasa, miqdori. faqat ruxsat etilmagan chiqindixona tomonidan hududlarni ifloslanishidan etkazilgan zararni qoplash, shuningdek ifloslangan erlarni tozalash va melioratsiya qilish bo’yicha ishlarning to’liq hajmini bajarish xarajatlari taxminan 36 million rublni tashkil qiladi.
Iqtisodiy nuqtai nazardan, yog’li chiqindilarni yig’ish, qayta ishlash va yo’q qilishning yaxlit tizimini joriy etish tabiiy resurslardan foydalanuvchilarning chiqindilarni utilizatsiya qilish uchun ajratmalarini va ifloslangan erlarni tozalash va qayta ishlash xarajatlarini sezilarli darajada kamaytirishi va chiqindilarni tashish xarajatlarini kamaytirishi mumkin.