Atrof muxit himoyasi va ekologiya

6. LABORATORIYA ISHI
Havodagi chang miqdorini ulchash usullari

Tsexlarning havo muxitini sanitariya jixatidan nazorat kilish usullari kuyidagilar:

- laboratoriya usuli (kalorimetrik, nefelometrik, titrometrik va x.k.)
- indikatsion usul;
- zudlik bilan ulchash usuli;
- optik usul;
- elektrik usul;
- standart usul (ogirlik usuli)
Har bir usul o‛z afzalliklari va kamchiliklariga ega. Masalan, laboratoriya usullari uzoq vaqt davom etadi, lekin anik natijalar beradi. Indikatsion usul tez bajariladi, lekin noaniq. Sexlarda gaz miqdorini zudlik bilan ulchash kerak bo’lganda universal gaz o‛lchagich UG-2 dan foydalaniladi.
Havodagi turli gaz bug’larning (xlor, ozon, benzol, spirt va boshqalar) kam miqdordagi kontsentratsiyasini aniqlashda optik (fotoelektrik) kalorimetrik usul qo’llaniladi.
Havodagi chang miqdorini aniqlash uchun eng keng qo‛llanadigan usul standart (og‛irlik) usulidir.
Yuqorida keltirilgan sxema buyicha kerakli asbob anjomlar yig‛ilib, sexga olib kiriladi va avvaldan belgilangan joyga patronni o‛rnatib filtr orqali changli havo, chang yutgich bilan so‛rib olinadi. Butun namuna olish vaqtida o‛tayotgan havoning xajmi bir xil bo’lishi uchun qisqich ishlatiladi.
Havoning xajmini reometr asbobi orqali o‛lchanadi.
Havodagi chang kontsentratsiyasin quyidagi formula bilan topiladi:

bu yerda g₁-toza filtrning massasi, mg · filtr maxsus o‛ta ingichka tolalardan qilingan, markasi AFA-10. AFA-18 A-analiticheskiy, F-filtr, A-aerovolny 10,18-filtrning yuzasi, sm²;

g₂ - filtrning namuna olingandan keyingi massasi, mg;
v - filtr orqali so‛rib olingan havoning xajmi, l/min;
t - namuna olish vaqti, min
Adabiyotlar

1. 
   Kasparov A. Mehnat gigienasi va sanoat sanitariyasi. -M.:Medgiz, 2001.-156 b.
   
2. 
   Александров В.М. Методы санитарного-гигиенических исследований. -М.:Медгиз, 1955.-510 с.
   
3. 
   Лойт А.О. Общая токсикология.-СПб.: Элби, 2006.-223 с.
   
4. 
   Лужников Е.А., Костомарова Л.Г. Острые отравления 2.е изд., перераб. и доп.- М.:Медицина, 2000.-434 с.
   
5. 
   Nuraliev I.X. Davolash jaryonida antitoksik zardob qo’llaniladigan yuqimli kasalliklar.-Qarshi: Nasaf, 1999.- 32 b.