Audit” kafedrasi “audit” fanidan O’quv-uslubiy majmua

Xo‘jalik operatsiyasining mazmuni	So‘mma, ming so‘m	Hisobvaraqlar korrespondensiyasi
Yozuvlarni tasdiqlovchi hujjatlar
Debet	Kredit
Xodimga kompyuterni realizatsiya qilish aks ettirildi	500		4730	9310	Asosiy vositani hisobga olish inventar varaqasi, asosiy vositalarni qabul qilish dalolatnomasi
Kompyuterning boshlang‘ich qiymati hisobdan chiqarildi	1 020		9310	0140	Hisoblash qaydnomasi, limit-zabor kartalari
Kompyuterning hisoblangan eskirishi hisobdan chiqarildi	612		0230	9310	Qayta baholash qaydno­ma­si, schot fakturalar
Realizatsiyadan zarar aks ettirildi	92		9420	9310	Buxgalteriya hisob-kitobi, inventar kartochkalar, mo­liya­viy hisobot shakllari
Xodimdan to‘lov kelib tushdi yoki so‘mma xodimning ish haqidan ushlandi	500		6710	4290	Kirim kassa orderi, buxgal­teriya hisob-kitobi

Talab qilinadi:
1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim?
2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim?
3. Bunday holatda auditorlar qanday yo‘l tutishlari lozim?
4. Korxona buxgalteri tomonidan yo‘l qo‘yilgan xatoni aniqlab, to‘g‘ri buxgalteriya provodkalarini bering hamda auditorlik hisobotining asosiy vositalar bo‘limi uchun ma’lumot tayyorlang.


Masala. Korxona (YAST to‘lovchi) balansida ofis mebellari to‘plami hisobga olingan bo‘lib, ularga bugungi kunda to‘liq amortizatsiya hisoblangan. O‘tkazilgan inventarizatsiya natijasida uni keyinchalik foydalanish uchun yaroqsizligi munosabati bilan hisobdan chiqarish to‘g‘risida qaror qabul qilindi. Mebellar to‘plamining hisobdan chiqarish paytidagi tiklash qiymati hisoblangan amortizatsiya so‘mmasiga teng bo‘lib, 1050 ming so‘mni, qayta baholash qoldig‘i 92 ming so‘mni tashkil qiladi. Korxona buxgalteri tomonidan mazkur holda to‘liq amortizatsiyalangan mebel to‘plamining tugatilishidan olingan daromad 92 ming so‘m (1050 - 1050 + 92), deb baholagan.
Korxona buxgalterining fikricha, korxonada to‘liq amortizatsiyalangan mebel to‘plamining tugatilishidan olingan daromad (92 ming so‘m) bo‘yicha YASTni hisob-kitob qilishda soliq majburiyatlari vujudga kelmaydi. Korxona buxgalteri tomonidan buxgalteriya hisobida mebel to‘plamining hisobdan chiqarilishi quyidagi yozuvlar bilan aks ettirilgan:

T/r	Xo‘jalik operatsiyalarining mazmuni	So‘mma (ming so‘m)	Hisobvaraqlar korrespondensiyasi		Yozuvlarni tasdiqlovchi hujjatlar
			Debet	Kredit
1	Mebellar to‘plami tuga­tilishida tiklash qiymatini hisobdan chiqarish	1 030	9310	0140	Asosiy vositani hisobga olish inventar varaqasi, asosiy vositalarni qabul qilish dalolatnomasi
2	Mebellar to‘plamining hi­soblangan eskirish so‘m­masini hisobdan chiqarish	1 000	1080	9010	hisoblash qaydnomasi, limit-zabor kartalari
3	8510-hisobvaraq bo‘yicha qoldiqni (saldo) hisobdan chiqarish	62	8310	9310	Qayta baholash qayd­nomasi, schot fakturalar
4	Mebellar to‘plamini tuga­tishda moliyaviy natijani aks ettirish	80	9010	9110	Buxgalteriya hisob-ki­tobi, inventar kartoch­ka­lar, moliyaviy hisobot shakllari

Talab qilinadi:
1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim?
2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim?
3. Bunday holatda auditorlar qanday yo‘l tutishlari lozim?
4. Xato va kamchiliklar ro‘yxati jadvalini tuzing.

Masala. Korxonada asosiy vositalarni tanlov asosida inventarizatsiya qilishda dastlabki narxi 750000 so‘m, amortizatsiya 250000 so‘mlik subyekt yetishmasligi aniqlandi. Hisobot yilining dekabr oyida bu subyekt shartnomaga ko‘ra uning narxi 166000 so‘m amortizatsiya o‘tkazish paytida auditorga shartnoma va qabul topshirish akti taqdim etilgan. Auditorlik tekshiruvi jarayonida korxona asosiy vositalaridan bir qismini sotib yuborganligi va bu muomalalar buxgalter tomonidan o‘z vaqtida hisobga olingmaganligi aniqlandi. Shuningdek, ushbu xo‘jalik muomalalari hisobot yilining 31 - dekabrigacha bo‘lgan holati bo‘yicha buxgalteriya hisobi schetlarida aks ettirilmaganligi tekshiruv jarayonida ma’lum bo‘ldi.

Talab qilinadi:
1. Korxona buxgalteri tomonidan yuqoridagi muomalalar to‘liq va to‘g‘ri hisobga olinganligini tekshirib, ushbu muomalalar bo‘yicha auditorlik dalolatnomasini rasmiylashtiring.
2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim?
3. Bunday holatda auditorlar qanday yo‘l tutishlari lozim?
4. Xato va kamchiliklar ro‘yxati jadvalini tuzing.

Masala. “DSHS” korxonasi mebel ishlab chiqarish bilan shug‘ullanadi. Korxona 2005-yilda tashkil topgan. 2012-yilda mebellarni obshivka qilishga moslashgan uskuna sotib olgan va hisob siyosatiga muvofiq tezlashgan amortizatsiya usulidan foydalanadi.

Uskunani 2012-yildagi sotib olish bahosi 1000000 so‘m bo‘lgan. foydali xizmat muddati 5 yil va tugatish qiymati 100000 so‘mni tashkil etgan.
1 - yil 1000000-40 %;
2 - yil 600000-40 %;
3 - yil 360000-40%;
4 - yil 216000-40%;
5 - yil qoldiq-29600;
Shu yilda amortizatsiya hisoblanishi kerak edi. Lekin xarajatlarni kamaytirish maqsadida buxgalter yillar yig‘indisi usulini tanlagan.
Talab qilinadi:
1.Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim;
2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim?
3. Bunday holatda auditorlar qanday yo‘l tutishlari lozim?
4. Yo‘l qo‘yilgan xatolik va shu xatoliklarning korxonaga ta’sirini aniqlang?
Masala. Chakana savdo korxonasi 160,0 ming so‘mlik bolalar assortimentidagi tovarlarni tekinga berdi. Tovarlarning xarid qilish qiymati - 160,0 ming so‘m. Mazkur hol qanday soliq oqibatlariga olib keladi keltirgan operatsiyalar buxgalteriya hisobida quyidagi yozuvlar bilan aks ettiriladi: