Auditorlik tekshiruvida firibgarlikni aniqlash

Moliyaviy hisobotning ataylab o’zgartrishning uchta keng tarqalgan uch usuli quydagilarni o’z ichiga oladi:

• Hisob yozuvlari yoki xujjatlarni manipulyatsiya qilish
• sohtalashtrish
• o’zgartirish.

2. Auditorlar tomonidan aniqlangan firibgarlik uchburchagi

• “Firibgarlik” terminini dastlab Don Kressi tomonidan kiritilgan edi. Don Kressi firibgarlik mohiyatini o’rganib, barcha firibgarlikda mavjud bo’lgan uchta omilni ajratib ko’rsatdi. Yillar davomida firibgarlik uchburchak modeli mustahkamlandi.

Firibgarlikning uchta elementi quyidagilarni o’z ichiga qamrab oladi:

Firibgarlikni amalga oshirish uchun rag’bat;
Firibgarlikni amalga oshirish va uni yashirish imkoniyati
Ratsionalizatsiya – o’z firibgarliginii oqlash uchun kerak bo’lgan firibgarning fikrlash tarzi.

Auditor firibgarlik sodir etilishi ehtimolini ko’rib chiqqayotganda –aktivlarni noqonuniy o’zlashtirilishi, moliyaviy hisobotni ataylab noto’g’ri ko’rsatilishi – firibgarlik uchburchagining elementlarini hisobga olib, ish boshlashi lozim

Auditor firibgarlik sodir etilishi ehtimolini ko’rib chiqqayotganda –aktivlarni noqonuniy o’zlashtirilishi, moliyaviy hisobotni ataylab noto’g’ri ko’rsatilishi – firibgarlik uchburchagining elementlarini hisobga olib, ish boshlashi lozim

Firibgarlik sodir etilishiga sababchi bo’lgan rag’bat yoki bosim.

• Firibgarlik sodir etilishiga sababchi bo’lgan rag’bat yoki bosim.

Auditorlik guruh har bir tadbir bo’yicha firib sodir etilishiga bo’lgan rag’bat yoki bosimni , shu jumladan firibgarlik sodir etililshi mumkin bo’lgan ehtimoliy sohalarni ham ko’rib chiqishi lozim. Bu rag’batlar quyidagilarni kamrab oladi:

kompensatsiyaning boshqaruv chizmasi;

• kompensatsiyaning boshqaruv chizmasi;
• har qanday yaxshi foyda yoki yaxshilangan balans uchun boshqa moliyaviy bosimlar;
• qarz shartnomalari;
• aktsiyalar optsioni qo’llashining oxirigacha yoki muddati tugaguncha;
• moliyaviy natijalar , kompaniya faoliyatining og’ir ahvoli yoki kompaniya faoliyatining davom etilish bilan bog’liq bo’lgan shaxsiy farofonlik;