Avtomatik tizimlar, elementlar va moslamalarning montaj, sozlash, rostlash, ekspluatatsiya qilish kabi ish jarayonlarni bajarish maqsadida avtomatik sxemalardan foydalinadi

IJRO MEXANIZMLARI

GIDRAVLIK

PNEVMATIK

ELEKTRIK

7.1-rasm. Ijro mexanizmlarining energiya turiga qarab turlanishi

7.2. Elektrik ijro mexanizmlari

Qishloq va suv xo’jaligi ishlab chiqarishida statsionar qurilmalar va jarayonlarni avtomatlashtirishda asosan elektrik ijro mexanizmlari, xarakatlanuvchi mashinalarda esa gidravlik va pnevmatik ijro mexanizmlari qo’llaniladi.

Chiquvchi organning xarakteriga qarab elektrik ijro mexanizmlarining turkumlanish sxemasi 7.2-rasmda ko’rsatilgan.

ELEKTRIK IJRO MEXANIZMLARI



ELEKTRODVIGATELLI

ELEKTROMAGNITLI

Bir aylanishli

Sоlenоidli

Ko’p aylanishli

Qadamli

Doimiy aylanishli

Elektromagnitli mufta

7.2-rasm. Chiquvchi organning xarakteriga qarab elektrik ijro mexanizmlarining turkumlanishi.

7.5. Elektromagnitli ijro mexanizmlari

Avtomatik rostlash va boshqarish tizimlarida elektr energiyasini ishchi organning tekis xarakatiga aylantirib beruvchi elektromagnitli uzatmalar IM lar sifatida qo’llanishi mumkin. Bu elementlar yana solenoidli mexanizmlar deb ham yuritiladi.

Elektromagnitli IM lar tipi, tuzilishiga ko’ra chiqish koordinatasi ko’rinishlarga ajratilishi mumkin:nto’g’ri xarakatlanuvchan rostlovchi organga ega bo’lgan IM lar uchun: siljish, tezlik ta’sir qiluvchi kuch; aylanuvchan xarakatga ega bo’lgan rostlovchi organli IM lar uchun: aylanish burchagi, aylanish chastotasi, aylanish momenti.
Elektromagnitlar o’zgaruvchan (bir fazali va uch fazali), o’zgarmas tokli bo’lishi mumkin. Ularning asosiy tavsifnomasi: yakorning surilishi; yakorning surilishi va tortish kuchi orasidagi bog’lanish; yakorning surilishi va elektroenergiya sarfi, ishga tushish vaqti orasidagi bog’lanish.
Yakorning maksimal surilishiga qarab qisqa yurishli va uzun yurishli elektromagnitlar ajratiladi.
Elektromagnitlar qo’yidagi talablarga javob berishi kerak:
1. Тanlanayotgan konstruksiya siljish uzunligi, tortish kuchi va berilgan tortish tavsifnomasiga mos kelishi kerak;
2. Тez xarakatlanuvchan tizimlar uchun shixtalangan magnitli o’tkazgichga ega bo’lgan elektromagnitlar, sekin xarakatlanuvchan tizimlar uchun shixtalanmagan magnit o’tkazgichga ega bo’lgan hamda massivli mis gilzali elektromagnitlar qo’llanilishi mumkin.
3. Ishga tushish sikllari soni yo’l qo’yilgandan kam bo’lishi kerak.
4. Bir xil mexanik ishlar uchun o’zgaruvchan tok elektromagnitlari o’zgarmas tokda ishlovchi elektromagnitlarga nisbatan ko’proq elektroenergiya talab qiladi.
5. Elektromagnitlar ishlatish uchun qulay va oddiy bo’lishi kerak.
Elektromagnitlarni kuchlanish, tok va quvvat kattaliklari orqali tanlash mumkin. Elektromagnit tanlangandan so’ng uning cho’lg’amlari qizishga nisbatan xisoblanadi. Bu holda ruxsat etilgan qizish harorati 85...90⁰ S xisobida olinadi. Elektromagnitli IM ning uzatish funksiyasi :

U(r) K_m

W(p) = ------- = ----------------------------- (7.1)
U(p) (Т_er+1) (Т²­₁ r+Т₂r+1)

bu yerda U — yakorning siljishi;

Т_e=L₀/R₀ — elektromagnitning vaqt doimiysi;
L­₀ va R₀ — induktivlik va elektromagnit galtagining aktiv qarshiligi;
Т_1= m/c_n; m — qo’zg’aluvchan qismlarning massasi;
S_n — prujina qattiqligi; Т₂=K_d/S_n ;
K_d — koeffitsiyent (dempfirlash).
2K₀/K
K_m= ---------- — elektromagnit tortish kuchi va g’altakdagi I_k toki- S_nK₀
S_nR₀
ning orasidagi proporsionallik koeffitsiyenti.
Agar boshqaruv obektining vaqt doimiysidan (Т_e, Т₁, Т₂) katta bo’lsa, uzatish funksiyasi inersiyasiz zveno ko’rinishida berilishi mumkin: W(p)= K_m