Avtomobilga tahsir etuvchi kuchlar balansi va uning grafigi

POG`ONASIZ TRANSMISSIYALI MASHINALARNI O`ZIGA XOS TORTISH DINAMIKASI
Reja:

1. 
   Avtomobilga tahsir etuvchi kuchlar balansi va uning grafigi.
   
2. 
   Avtomobilga tahsir etuvchi kuchlar quvvatining balansi va grafigi.
   
3. 
   Avtomobilning dinamik faktori.
   
4. 
   Avtomobilning dinamik pasporti
   
5. 
   Avtomobilning tezlana olishi.
   
6. 
   Avtomobilning shigov bilan balandlikka chiqishi.
   
7. 
   Avtomobilning yetakchi g’ildiraklariga tortish kuchi tahsir etmagandagi harakati (nakat bilan harakatlanish).
   
8. 
   Ekspluatatsiyada uchraydigan faktorlarning tortish dinamikasiga tahsiri.
   

Avtomobilga tahsir etuvchi kuchlar balansi
va uning grafigi.
Avtomobilning harakat tenglamasidagi yetakchi g’ildirak o’rinma reaktsiyasi X₂ ning o’zgaruvchan harakat uchun qiymati:
X2=‘k-Im ηt itr2 +Ik/rk2 ja-’f2
Oldingi g’ildirak yetakchi bo’maganda i_tr=0; R_k=0; X₁= - (I_k/r_k² J_a+R_f1) X₂, X₁ qiymatlar avtomobilning harakat tenglamasiga qo’yilsa va R_f1+R_f2=R_f ni xisobga olib, bazi bir o’zgarishlar kiritilsa, kuchlar balansi tenglamasi quyidagicha yoziladi:
‘_k- ‘_i- ‘_f-’_ja-’_w=0
yoki
‘_k=‘_i+’_f+’_ja+’_w. (32)
Bu tenglama kuchlar (tortish) balansi tenglamasi deyilib, grafigi 12-rasmda ko’rsatilganidek tasvirlanadi. Bu grafikda R_k ning bir uzatma uchun o’zgarish chizig’i ko’rsatilgan. ( 32 ) tenglamaning ung tomonidagi funktsiyalarning qiymatlari grafikda ko’rsatiladi.

12-rasm. Avtomobilning kuchlar balansi grafigi.
Xosil bo’lgan chiziqlar grafik usulda qo’shilsa R_ψ+ R_w chizig’i xosil bo’ladi. R_k bilan kesilgan nuqtasi (A nuqta) avtomobilning maksimal tezlik qiymatini ko’rsatadi. R_ja ordinatasi tortish kuchining sarflanmagan qismi bo’lib, avtomobilga tezlanish berish uchun zarur.
Kuchlar balansi grafigi avtomobilning tekis harakatining dinamik ko’rsatkichlarini aniqlash uchun kerak. Maksimal tezlik R_k va R_ψ + R_w chiziqlar kesishgan nuqtaning abstsissasi bilan aniqlanadi. Bu vaqtda zapas tortish kuchi bo’lmaydi, tezlanish ham nulga teng. Agar R_k umumiy qarshilik chizig’idan pastda, yahni R_k < R_ψ + R_w bo’lsa (II-II kesim), avtomobilg’ faqat sekinlanish bilan harakat qiladi.
Avtomobilg’ v_a1 tezlik bilan harakatlanayotganda R_i ning qiymatini topish uchun uning ordinatasi masshtabga ko’paytiriladi. Boshqa kuchlar qiymati ham shunday aniqlanadi.
Kuchlar balansi grafit yordamida yetakchi g’ildirakning shataksiramaslik xossasini tekshirish mumkin. Tishlashish koeffitsientining biror qiymati uchun R_φ = G₂ φ topilib, 12-rasmda ko’rsatilganidek gorizontal chiziq o’tkaziladn. R_k < R_φ sharti v_a2 tezligidan katta, lekin v_a3 tezligidan kichik qiymatlarda bajariladi va bunda g’ildirak shataksiramasdai harakatlanadi. v_a3 - v_a2 diapazonda R_k > Rφ bo’lgani uchun yetakchi g’ildirak shataksirab harakatlanadi. Agar R_k = R_φ bo’lsa, yahni kontrol nuqtalar v_a2 va v_a3 tezliklarga to’g’ri kelsa, avtomobilg’ noturgun harakatda bo’ladi. Agar avtomobilg’ R_φ tishlashish kuchiga ega bo’lib, unga pastki uzatmalar qo’shilsa, R_k >> R_φ bo’lgani uchun avtomobilg’ harakatlanish xususiyatini yo’qotadi. 12-rasmda ko’rsatilgan uzatma tezlikning hamma diapazonida harakat qilishi uchun drossel-zaslonkani bir oz yopib R_k ning qiymatini kamaytirish kerak.
Avtomobilg’ harakati tenglamasi hamma kuchlar shartli ravishda musbat qiymat olingan. Aslida, harakatning harakteriga karab (tezlanish, sekinlanish, balandlikka yoki pastlikka harakatlanish) R_i, ‘_ja kuchlar avtomobil harakatiga yoki yordam berishi yoxud qarshilik qilishi mumkin. SHuning uchun avtomobilg’ tezlanish bilan balandlikka harakatlansa +R_i, +’_ja sekinlanish bilan pastlikka harakatlansa -R_i, -’_ja deb olinadi.