Автомобилларда юк ва пассажирлар

1 0.5. Т араси з ташишлар
Ю кларни тараси з таш иш тр ан сп орт хараж атини арзон - 
лаш ти рад и , тр ан сп о р т в оси талари н и н г орти ш -туш ири ш
оп ерац и ялари д а туриш вақти н и қи сқ арти рад и , тран сп орт 
в о си талари н и н г а й л ан и ш и н и тезлатади. Т ара ва таралаш
харажатлари йўқлиги сабабли тран сп орт харажатлари баъзи 
ҳолларда 30 ф ои згач а ар зо н л аш и ш и м ум кин.
Т ар аси з ю кларн и таш и ш н и таш ки л этиш учун қуй и - 
д аги лар бўлиш и лозим :
— тараси з таш иш и м к о н и я т и бор ю кл арн и н г мавж уд- 
лиги (асосан , ую лувчан ва сочилувчан ю клар);
— ю кларн и қабул эти ш , то п ш и р и ш ва сақлаш учун з а ­
рур м айдон ва ом б орл ар мавж удлиги;
— қўл ёрдам ида ёки м еханизм оркдли о р ти ш -ту ш и ­
риш иш лари учун зарур асбоб ва жиҳозлар.
Бунда орти ш -туш и ри ш и ш л ари н и и м кон қадар меха­
н и зац и ял аш ҳамда тр ан сп о р т в о си тал ари н и н г тар аси з та- 
ш илаётган ю кка м ослаш ган лиги катта аҳам иятга эга.
Тарасиз таш иш нинг камчиликларига куйидагиларни кири- 
тиш мумкин: катта ҳажмдаги омбор, бино ва майдонлар зару- 
рати; қўл кучи билан ортиш - тушириш операциясида транспорт 
воситаларининг узоқ муддаттуриб қолиши; транспорт восита­
лари яхши жиҳозланмаган ҳолларда таш иш жараёнида юклар­
нинг тўкилиши ҳисобига йўқотилиши.
10.6. Юкларни контейнер ва тагликларда ташиш
Ҳозирги даврда транспорт жараёнидаги эн г сермеҳнат ва 
кам м еханизациялаш тирилган ишларга ю кларни транспорт
168

---

воситасига ортиш-тушириш ишларини киритиш мумкин. Бун­
дай ишларни бажар ишга транспорт умумий харажатларининг 
40-75 фоизи тугри келади. О ртиш -туш ириш операцияларида 
автомобилларнинг унумсиз туришини камайтириш , айни опе­
рацияларни комплекс механизациялаш ва таш иш жараёни си- 
фатини ошириш нингэнгсамарали йўналишларидан бири барча 
транспорт турларидаги юк таш иш ларни контейнер ва таглик­
ларда пакетлаб ташишдир.
Ю кларни контейнер ва тагликларда пакетлаб таш иш куй- 
идаги аф залликларга эга:
— тран сп орт воситаларининг бекор туриш ини кам ай ти ­
риш;
— тр ан сп орт ж а р аён и н и н г барча б осқи ч лари д а ҳам о р ­
тиш -туш ириш и ш ларини ком плекс механизациялаш ;
— механизмларни сам аралироқ иш латиш ва таш илаётган 
юк партияларини й ири клаш ҳисобига орти ш -туш и ри ш ха­
ражатларини камайтириш ;
— кам хараж атли (ар зо н р о қ ) ва усти о ч и қ тр ан сп о р т 
воситалари туридан фойдаланиш ;
— таралаш сарф ини кам айтириш ҳамда таш илаётган ю к­
л арн и н г си ф атл и р о қсақл ан и ш и .
Контейнер Bit тагликларни сотиб олиш , таъмирлаш ва сақ- 
лаш ортиқча харажатларни талаб этади. Бундан таш қари, улар­
нин г ўз оғирлиги ҳисобига транспорт воситаларининг кута- 
рувчанлиги ёки сигимидан ф ой далан иш бирмунча камаяди. 
К онтейнер ва тагликлар бўш атилгандан сўнг уларни ю к о р ­
тиш пунктларига қайтариш лозим бўлади. Ш уларга қарамай, 
юкларни контейнер ва тагликларда пакетлаб таш иш ни амалда 
ж орий этиш транспорт харажатларини анча камайтиради ва 
\а р хил транспорт турларида юк етказиб бери ш н ин г эн г илғ- 
ор усулларидан ҳисобланади.