Avtotransport vositalari servisi asoslari

10-rasm. Forsunkaning yonilg’ini sepish holatlari: 1-me’yoriy; 2-nuqsonli(sepish teshiklari kirlangan); 3-
nuqsonli (tomchilab sepilish).
To’zitgich teshiklarini qurum bosganda, ularni (forsunkani qismlarga ajratilgandan so’ng)
ingichka po’lat sim bilan tozalash va etillanmagan benzinda yuvish kerak bo’ladi. Yonilg’i baklariga
xizmat ko’rsatishda ular yechib olinadi va avvalo, quyqalardan tozalanguncha kaustik sodaning 5 foizli
issiq suvdagi eritmasi bilan, so’ng oqib turgan suv bilan yuviladi. CHiqindi gazlarning tutashi tutun
o’lchagich yordamida aniqlanadi. Tutashni o’lchash TXK da va ta’mirdan so’ng yoki yonilg’i
apparaturalarini rostlash paytida, ko’zg’almasdan turgan avtomobilning dvigatelini salt ishlashidagi ikki
xil rejimda: erkin tezlanishda (tirsakli valning aylanishlarini minimal chastotadan maksimal chastotaga
yetguncha tezlanishi) va valning eng yuqori maksimal chastotali aylanishlarida amalga oshiriladi.
Ishlatilgan gazlarning tutashi ularning optik zichligiga qarab baholanadi va foizlarda ifodalanadi.
KamAZ, MAZ va KrAZ avtomobillarining dvigatellarida ishlatilgan gazlarning tutashi, erkin tezlanish
rejimida 40 foizdan, eng yuqori (maksimal) chastotali aylanishlarda 15 foizdan oshmasligi kerak.
Gaz yonilg’isida ishlaydigan dvigatellarning yonilg’i tizimiga texnik xizmat ko’rsatish va uni
ta’mirlash texnologiyasi. Suyultirilgan va siqilgan gazlarda ishlovchi avtomobillar uchun mo’ljallangan
gaz uskunalariga texnik xizmat ko’rsatish ko’pgina umumiylikka ega. CHunki ular tuzilishi va ishlash
tartibi biri biriga juda o’xshash bo’ladi. Karbyuratorli avtomobillarning uchinchi avlod gaz-ballon

---

jihozlari bilan qurollangan yonilg’i ta’minot tizimi (11-rasm) ishlaganda ballondan (1) suyultirilgan neft
gazi (propan-butan) bosim ostida yuqori bosimli gaz magistraliga (3) o’tadi. Ballondagi gaz sarfi
mulьtiklapan (2) orqali sodir bo’ladi, o’z navbatida gazni to’ldirish ham mulьtiklapanga ulangan
to’ldirish moslamasi (4) orqali amalga oshiriladi. Magistral orqali suyuq holatdagi gaz filtrli gaz
klapaniga (5) keladi, u gazni tozalash, dvigatel o’chirilganda yoki benzinga o’tkazilganda gazni o’chirish
uchun xizmat qiladi. So’ngra tozalangan gaz reduktor bug’latgichga(6) o’tadi, bu yerda gazning bosimi
1,6 MPa dan 0,1 MPa gacha tushadi. Gaz bug’lanib reduktorni sovutganligi uchun dvigatelning sovitish
tizimi bilan bog’langan. Sovitish suyuqligining doimiy harakati reduktor va uning membranasini yaxlab
qolishdan saqlab turadi.
Ishlab turgan dvigatelning kiritish kollektorida havoning siyrakligi paydo bo’lishi hisobiga, gaz
reduktordan past bosimli shlanga bo’yicha dozator (7) orqali karbyuratorning drossel zaslonkasi va havo
filtri oralig’iga joylashgan aralashtirgichga (8) yetib keladi. Ishlash tartibini o’zgartirish (gazga yoki
benzinga o’tkazish) asboblar paneliga o’rnatilgan yonilg’i turlarini ulagich (10) orqali amalga oshiriladi.
Agarda ulagich “GAZ” holatiga o’tkazilsa, gaz elektromagnit klapani (5) ochiladi, benzin elektromagnit
klapani (9) yopiladi. Yoki teskari bo’lishi mumkin.