Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

Elektr iste'molchilarning ishonchlilik darajasi. 
Barcha iste'molchilar elektr bilan ta'minlashning uzluksizligi bo‘- yicha uchta 
ishonchlilik darajasiga bo'linadi: 
1. Birinchi darajali iste'm olchilar jumlasiga elektr iste’moli uzilganda odamlarning 
hayotiga xavf tug‘diruvchi, ishlab chiqarish texnologiyasi uzoq muddatga buzilib, 
katta miqdorda iqtisodiy zarar keltiruvchi iste’molchilar kiradi.
2. Ikkinchi darajali iste’molchi deb, elektr iste'moli uzilganda ishlab chiqarish 
mahsulotlarining katta miqdori buzilishiga olib keladigan iste’molchilaiga aytiladi. 
3. Uchinchi darajali iste'molchilar jumlasiga birinchi va ikkinchi darajali 
iste'molchilarga kirmaydigan iste’- molchilar kiradi. 
Elektr yuklama (nagruzka) va elektr energiya sarfini hisoblash 
Elektr energiya iste'moli ko‘pincha „elektr yuklama“ yoki „yuklama“ tushunchasi 
bilan yuritiladi. Sanoat korxonalarini loyihalashda yuklamani hisoblash katta 
ahamiyatga ega, chunki aynan shu kattalik asosida barcha elektrotexnik asbob-
uskunalar, EUL (elektr uzatish liniyasi) podstansiyalar transformatorlarining 

---

quwati, kommutatsion qurilmalar va hokazolar tanlanadi, demak, kapital 
mablag‘ning qiymati aniqlanadi.
Hozirgi vaqtda hisobiy yuklamani aniqlash usullari ko‘p. Hisobiy yuklamani 
aniqlashning qator usullarini ko‘rib chiqamiz. 
Yuklamaning solishtirma quvvat zichligi usuli. Elektr ta’minotini 
loyihalashning dastlabki bosqichida, yuklamaning taxminiy qimmatini aniqlashda 
bu usuldan foydalaniladi. 
Bu usul bo‘yicha har bir sexning yuzasini F (m 2) bilgan holda, har bir sohaning 
solishtirma quwatini maMumotnomalardan olib, butun korxona sexlarining 
taxminiy quwatini aniqlaymiz. 
Ishlab chiqariladigan mahsulotga sarflanadigan quwat asosida ham butun 
korxona yoki sexning umumiy quwatini aniqlash mumkin. Masalan, bir juft 
poyabzal (ko'rinishiga qarab) ishlab chiqarish uchun A = A Q- My elektr energiya 
sarflandi deylik, bu raqam maMumotnomalarda beriladi. Shunga asoslanib, bir yil 
davomida sarflanadigan elektr energiya hisoblanadi. Bu formulada: My — bir 
yilda ishlab chiqariladigan mahsulot. Agar korxona ikki-uch xil mahsulot ishlab 
chiqarsa, ulaming yig‘indisi olinadi. Butun korxonaning elektr energiya iste’moli: 
 
Bu ifodaning ikkinchi tashkil qiluvchisi elektr ta’minlash tarmog‘i isrofmi 
hisobga oladi. Bu ham taxminiy hisoblash usulidir va faqat loyihalashtirishning 
dastlabki bosqichlarida qo‘llaniladi. 
Bir fazali iste’molchilar asosan yoritish asboblari bo‘lib, tok fazalararo 
taqsimlanadi. Taqsimlashda har bir fazadagi yuklamaning bir-biridan farqi 15 % 
dan oshmasligi shart. Sanoat korxonalarida yoritish yuklamasi umumiy 
yuklamaning 7—15% ini tashkil etadi.