Axborot texnologtyalariuniversiteti mtgranova elvira aslam gvna, pozilova shahnoza xaydaraliyevna

«KASBIY PEDAGOGIK FAOLIYATGA KIRISh» FANIDAN
GLOSSARIY.
INNOVATSIYA — yangilanishni, o‘zgarishni amalga joriy 
etish jarayoni va faoliyati, yangilik kiritish.
Ilmiy texnika yutuqlari va ilg‘or tajribalarga asolangan texnika, 
texnologiya, boshqaniv va mehnatni tashkil etish kabi sohalardagi 
yangiliklar, shuningdek, ulaming turli sohalari va doiralarda 
qo'llanishini aks ettiradi.
INSON KAMOLOTI - bu insonning keng ma’noda ichki va 
tashqi omillar ta’sirida shakllanish jarayoni dir.
GURUHLI TA’LIM - bir o‘qituvchi bir necha o‘qituvchini 
o ‘qitadigan ta’lim shakli. Guruhlar o ‘quvchilar soniga qarab: 
kichik (3-6 o ‘quvchi), o ‘rta (7-15 o‘quvchi), katta (15 dan ortiq 
o ‘quvchi, gurahlar) ga ajratiladi. Shuningdek, har bir guruhdagi 
ta’lim oluvchilaming yoshiga, ta’lim yo‘nalishiga va shu kabilarga 
qarab ham guruhlarga ajratiladi. Bu shaklni qo‘llash jarayonida 
yakka ta’lim shakllari ham amalga oshiriladi.
DARS - ta’limni tashkil etish shakli bo ‘lib, belgilangan vaqt 
(45 daqiqa) davomida o'qituvchi va o‘quvchilarning aniq maqsad 
asosida, hamkorlikdagi faoliyati ko‘rinishi.
DUNYOQARASh - shaxsning tafakkur tarzi va yo‘nalishini 
aks ettimvchi qarashlar, e ’tiqod va fikr-o‘ylar tizimi.
JAMOA - umumiy maqsad yo‘lida shaxs laming o‘zaro 
munosabatlari, tashkiliyligi va intilishlari bilan bir-biriga monand 
turg‘un sotsial (ijtimoiy) guruh.
KASBIY BILIMDONLIK - pedagogik faoliyat yuritish 
uchun zamr bo‘lgan nazariy va amaliy tayyorgarlik birligi.
PEDAGOG - tarbiyachi, o‘qituvchi, dars beruvchi.
PEDAGOGIK JARAYON - ta’lim masalalari, uning 
taraqqiyotini kashf qilishga qaratilgan, maxsus tashkil etilgan 
pedagog va tarbiyalanuvchilarnmg o‘zaro munosabatlari.
PEDAGOGIK MAHORAT — yuksak darajadagi pedagogik 
faoliyatning taraqqiy etishi, pedagogik texnikani mukammal 
egallash, shuningdek, pedagog shaxsi, uning tajribasi va kasbiy 
faoliyatdagi mdividuallikning yorkin ko‘rinishi.
190

---

PEDAGOGIK TEXNOLOGIYA — ta’lim oluvchining ichki 
imkoniyatlari va o ‘qituvchining innovatsion tayyorgarligiga 
tayangan holda ishlab chiqilgan va ta ’limiy maqsadga erishishni 
kafolatlovchi o ‘quv-tarbiya jarayonining loyihasi.
RIY O JLA N ISh 
—
rniqdor 
o‘zgarishlaridan 
sifat 
o ‘zgarishlariga o ‘tishi, o‘sish.
TANQIDIY FIKRLASh - berilgan fikrlar doirasidan chetga 
chiqadigan fikrlaming mavjudligi; mavzuda yangi oTchovlarni 
ko‘rish; muammolarni izlash va yechish; shuningdek, dalillangan 
yozuv yoki munozara shaklida ifodalanadigan fikrlar o‘rtasidagi 
tafovut.
TARBIYA - keng m a’noda u yoki bu sifatlaming yoki ijtimoiy 
guruhlaming maqsadlariga muvofiq odamlarning yangi avlodlariga 
aw al avlodlaming ijtimoiy - tarixiy tajribasini uzatish vositasi 
bilan jamiyatning rivojlanishini ta ’minlaydi.
TARBIYA - m a’naviy manbalar va hozirgi zamon talablari va 
ehtiyojlarini nazarda tutgan holda o‘qituvchining o ‘quvchi bilan 
aniq bir maqsadga qaratilgan o‘zaro ommaviy va nazariy 
muloqotidir.
TARBIYA - bu milliy va umumbashariy qadriyatlar asosida 
о ‘sib kelayotgan yosh avlodda shaxsiy sifat va insoniy fazilatlami 
shakllantxrish j arayonidir.
TA’LIM - bu ta ’lim oluvchiga maxsus tayyorlangan 
mutaxassislar yordamida bilim berish va ulardagi k o ‘nikma hamda 
malakalami shakllantirish jarayoni boTib, u kishining shaxs 
sifatida hayotga va mehnatga ongli ravishda tayyorlash vositasi.
TRENING — tahsil oluvchi faoiiyatiga m o‘ljallangan ta’lim 
shakli bo‘lib, nazariy m a’lumotlami amaliy mashqlar orqali 
o‘zlashtirilishini ta ’minlaydi. U ta ’lim beruvchi tomonidan 
o ‘qitishni emas, balki tahsil oluvchi tomonidan mustaqil va faol 
o ‘rganishni ko'zda tutadi.
TEXNOLOGIYA - bu m a’lum bir muayyan maqsadga yoki 
maqsadlar tizimiga erishish uchun amalga oshiriladigan jarayonlar 
ketma-ketligidan iborat bo‘lgan yaratuvchilik (paydo etish 
jarayoni) faoiiyatiga aytiladi yoki boshqacha aytganda texnologiya
191

---

deganda manbalardagi (obyektlardagi) sifat o‘zgarishlarga olib 
keluvchi jarayonga aytiladi.
FAOLIYAT - ongli ruhiy faoliyat bilan boshqariladigan 
kishining ichki, tashqi faolligi.
FAOL 0 ‘RGANISH - tadqiq qilish (ijod) va o‘rganishga 
qiziqishni (intilishni) yuzaga chiqaruvchi faoliyat yondashuvi.
0 ‘QITISH VOSITALARI - m a’lum o‘qitish usulini 
muvaffaqiyatli amalga oshirmoq uchun zarur bo‘lgan yordamchi 
o‘quv materiallari - asbob, qurol, apparat va shu kabilardan 
foydalanishdir.
H A M K O R LIK - ta’lim beruvchi va ta ’lim oluvchilarning 
o ‘zaro muloqatiga asoslangan ijodiy faoliyat jarayoni.
SHAXS - muayyan ijtimoiy guruh a ’zosi bo‘lgan, biror-bir 
faoliyat turi bilan mustaqil shug‘ullana oladigan, atrof — muhitga 
ongli munosabatda bo ‘la oladigan, o ‘ziga xos individual va 
psixologik xususiyat egasi bo‘lgan inson.
ADAPT! V M ASH G ‘ULOT — o‘quvchining tashqi muhitga, 
jamoaga, 
mehnat vazifalarini bajara olishga moslashuvini 
ta ’minlashga qaratilgan mashg‘ulot.
NAZARIY 
B ILIM
—
empirik 
holatlami 
tasvirlash, 
tushuntirish, ya’ni narsa-hodisalar mohiyatini bilish imkonini 
beradigan qonunlami ochishni nazarda tutadi.
BILISh — obyektiv borlikning ongda aks etishining oliy 
shakli, haqikiy bilimlar hosil qilish jarayoni. Bilish quyidagi 
darajalarda bo‘ladi:
INNOVATSIYA — yangilanishni, o‘zgarishni amalga joriy 
etish, kiritish jarayoni va faoliyati.
INTEGRAL — chambarchas bog‘liq, butun, yagona; o ‘z 
cheksiz kichik qismlarining yig‘indisi.
IN TELLEK T — insonning umuman bilish faoliyati, fikrlash 
qobiliyati; tushunish, muloxaza, tafakkur, aql.
INTERFA O L M ASHG‘ULOT — o‘qituvchi va o ‘quvchilar 
o‘zaro faol ishtirok etadigan mashg‘ulot; jarayon hamkorlikda 
kechadi.
M ODULLASHTIRISH 
—
pedagogik 
texnologiya 
materiallarini modullarga ajratish jarayoni.
192

---

M ETOD — grekcha so‘z bo‘lib, yo‘l, axloq usuli m a’nolarini 
bildiradi. Tabiat va ijtimoiy hayot hodisalarini bilish, tadqiq qilish 
usuli. Faoliyat, harakatning yo‘li, usuli yoki kiyofasi, shakli, 
ko‘rinishi.
M ETO D IK — metodikaga tegishli qatiy ketma-ketlikka, 
tizimga, ilgaridan o‘matilgan reja, tizimga aniq, rioya qilish.
M OTIV — odamni o ‘q.ishga yoki biror harakat lami 
bajarishga undovchi turli sabablar yig‘indisi.
OLIY M A’LUM OT DARAJASI — shaxs tomonidan oliy 
ta’limning muayyan ta ’lim dasturini mazkur m a’lumot haqida 
tegishli davlat hujjati berilgan holda, o ‘zlashtirishi natijasi.
SALBIY M OTIV — bu majburlab о ‘qitish, lekin bunda 
o‘quvchining o‘qishga nisbatan qarshiligi hamma harakatimizni 
yo‘qqa chiqaradi.
TAFAKKUR O peratsiyalari — qiyoslash, tahlil, sintez, 
abstraktlashtirish, umumlashtirish, konkretlashtirish, tasniflash, 
tizimlash.
TA’LIM - ilm-fan yoki kasb-hunar sohalari bo‘yicha 
egallanishi zarur bo‘lgan ma’lumot va ko‘nikmalar majmui; bilim.
TA ’LIM M ETODI — o‘qituvchining o‘quvchilar bilan 
muntazam qo‘llaydigan, o‘quvchilarga o ‘z aqliy qobiliyatlarini va 
qiziqishlarini rivojlantirish, bilim va ko‘nikmalarni egallash hamda 
ulardan amalda foydalanish imkonini beruvchi ish usuli.
TA ’LIM SIFATINI NAZORAT Q ILISh — o‘ qitish 
mazmuni va natijalarining davlat ta ’lim standartlari talablariga 
muvofiqligini tekshirish.
TEXNOLOG — biror texnologiya mutaxassisi.
TEXNOLOGIYA — biror ishda, mahoratda, san’atda 
qo‘llanadigan yo‘llar, usullar majmuasi.
TRENER — m a’lum yo‘nalishda ta ’lim olish, mashqlar 
bajarish bo‘yicha trening mashg‘ulotlarini olib borish (rahbarlik 
qilish) uchun maxsus tayyorgarlikka ega mutaxassis.
TRENING — ma’lum yo‘nalishda ta ’lim olish, mashqlar 
bajarish bo‘yicha trenerlar tomonidan (rahbarligida) o ‘tkaziladigan 
mashg‘ulotlar.
193

---