Axborot texnologtyalariuniversiteti mtgranova elvira aslam gvna, pozilova shahnoza xaydaraliyevna

Endi о ‘qitish metodikasini ко ‘rib chiqamiz.
Metodika - metod va usullarning yig‘indisidan iborat bo ‘lib, 
qandaydir harakatni amalda bajarilishidir. O'qitish metodikasida u 
yoki bu fanni o ‘rganish haqida tushuniladi. Adabiyotlarda shunday 
so‘z 
talqini 
uchraydi 
“0 ‘qitish 
metodikasi”, 
“0 ‘rganish 
metodikasi”. 
Bu ikki tushuncha ham amalda teng huquqlidir. 
Chunki o‘qitish-bu o ‘rgatilganni faoliyatini, o‘rgatish esa-ularni 
birgalikdagi faoliyatidir. 0 ‘qitish metodikasimng metodologik 
asoslari bilim nazariyasi bo‘lib, umumiy qonimiyatlarni, inson 
atrofida sodir bo‘layotgan, uni o ‘rab turgan dunyo shakli va 
metodlami o ‘rganadi.
0 ‘qitish metodikasi o‘quv fani sifatida bo‘lg‘usi muxandis- 
pedagogga quyidagini tushuntirish kerak:
Qanday va nimaga о ‘qitish, qanday ketma-ketlikda va nimaga 
endi shunday o‘qitiladi, boshqacha emas?” U nafaqat metodlarning 
bilim ta’lim mazmunini, o‘qitilayotgan fanlar majmuasini o ‘z 
ichiga oladi. 0 ‘qitish metodikasi fani maxsus va ishlab chiqarish 
ta’limi fanlari kasb-hunar maktablari va kollejlarda o ‘qitiladigan 
predmetlami bir butun guruhlar sifatida birlashtiradi.
“Kasbiy pedagogika 
faoliyatiga kirish” 
o ‘quv kursida 
talabalarga mutaxassislik fanlarini ishlab chiqarishiga tadbiq
138

---

etilgan holda o‘quvchilarga o ‘qitish metodlarini o‘rgatishdan 
iborat. 
0 ‘quv jarayonida tarbiyaviy ishlami 
olib borish, 
mutaxassislikka 
bo‘lgan 
qiziqishlarini 
shakllantirish 
va 
qobiliyatlarini rivojlantirish kasb-hunar kolleji o ‘quv dasturlari 
hamda hujjatlami to ‘g‘ri yuritish kabi muammolarni yechishga 
yordam beradi.
0 ‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti I. A. Karimov 
kadrlar tayyorlash bo‘yicha Milliy dastur haqida gapirganlarida 
“Har tomonlama yetuk yuqori malakali kadrlar tayyorlash 
dasturimizning asosiy sharti bo‘lishi kerak” degan edi. Faqat 
shunday kadrlar ta’lim, ilm-fan va ishlab-chiqarishning, umuman 
iqtisodiyotning raqobatbardoshligini 
oydinlashtiradilar, belgi- 
laydilar.
Intellektual hamda sanoati taraqqiy etgan mamlakatlarda ta ’lim 
tizimining bosh maqsadi - bu raqkobatbardosh tovarlar yetishtirish 
va yuqori malakali kadrlar tayyorlash orqali raqobatga kodir 
xizmatlami ko‘rsatishdir. Bu mamlakatlarda kasbiy ta ’limning 
iqtisodiy xizmatlari jamiyat taraqqiyotida tobora katta ahamiyat 
kasb etmoqda. Yuqori malakali kadr tayyorlashda ta ’lim, ilm-fan 
va ishlab-chiqarish qay darajada o‘zaro bog‘langan, o ‘zaro 
hamkorlikka erishgan bo‘lsa, professional ta’limdan foyda 
shunchalik ko‘p bo‘ladi.
AQSH, Frantsiya, Yaponiya kabi intellektual va sanoati 
rivojlangan bir qator davlatlar tajribasining taxlili ko ‘rsatishicha 
barcha pog‘onalarda yetishtiriladigan kadrlar raqobatbardoshliligi 
va kadrlar tayyorlashning sifati:
- ta’lim, ilm-fan va ishlab chiqarishning o ‘zviy bog‘langanligi;
- fan-texnika, texnologiya va iqtisodiyot borasidagi erishilgan 
eng so‘nggi yutuqlarga asoslanib ishlab chiqilgan kasbiy ta ’lim 
dasturlari hamda ta’lim muassasalari turlarining rang-barangligi;
- professional ta ’lim tizimini iqtisodiyotning ustuvor va foyda 
keltiruvchi tarmog‘iga yo‘z o‘girganligi, asoslanganligi;
- ta ’lim muassasalarini zamonaviy o‘quv-uslubiy adabiyotlari 
hamda moddiy-texnikaviy bazasi bilan ta ’minlanganligi;
- professional ta ’lim tizimiga yuqori malakali o ‘qituvchilar va 
mutaxassislami jalb kilinganligi;
139

---

- ta ’lim 
jarayonining 
informatsiyalashtirilganligi 
va 
kompyuterlashtirilganligi;
- kadrlar tayorlash sifatini xolisona baholash va nazorat qilish 
tizimining qo‘llanilganligi;
- intellektni o ‘lchash va baholash, qobiliyat va shaxsiy 
sifatlami o‘lchash va baholash, ulaming o ‘sishi muammolari 
bo‘yicha, shuningdek kasbga yo‘naltirish muammolari bo‘yicha 
psixologik 
-
pedagogik 
izlanishlar, 
tadqiqot 
ishlari ning 
bajarilganligi;
Xorijiy mamlakatlar va Respublikamiz tajribasidan kelib 
chiquvchi fikr-mulohazalar va xulosalar hamda yuqorida zikr 
etilganlar, 0 ‘zbekiston Respublikasi hayotining barcha sohalarida 
olib borilayotgan isloxotlar siyosatining beshta tamoyili kadrlar 
tayyorlash Milliy dasturiga asos qilib olingan.
Kadrlar hayotiy tsiklining uchta asosiy bosqichida ulaming 
malakasi yuqori bo‘lishini ta’minlashga kompleks yondoshish 
Milliy dastur strategiyasining negizida yotadi.
Birinchi bosqichda kadrlarga bo‘lgan ehtiyoj bashorat qilinadi 
va 
shaxs, jamiyat 
va rivojlanayotgan 
bozor 
iqtisodiyoti 
ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda muayyan talablar aniqlanadi. 
Bunda oldindan aniqlanuvchi ildam malaka saviyasi o‘rganiladi.
Ikkinchi bosqichda kadrlar tayyorlash amalga oshiriladi. Bunda 
umatilgan malaka saviyasi ta ’minlanadi.
Va nihoyat, uchinchi bosqichda kadrlardan kasbiy faoliyati 
doirasida foydalanish bilan bog‘liq bosqichda ta’minlangan malaka 
saviyasi qo‘shimcha kasbiy ta’lim (yoki o‘zi mustaqil bilim olish) 
mikyosida davriy ravishda yangilanishi va ortib borishi kerak 
bo‘ladi.
1. Birinchi maqsadlaridan biri 
to‘g‘ri qaror qabul qilishni 
o‘rganish.. Qat’iyatlik bo‘lmaslik kerak va o ‘ylamasdan qabul 
qilingan qarorlardan qochish zarur. Sanitar m a’orif jarayoni yangi 
talab etilayotgan xulq va odatlarga negizida emas, bu yaxshi o'ylab 
topilgan masalani yechimiga olib keladi.
2. Xatti-harakatni o‘zgartirish uchun, sabab yoki dalil kelitirish 
uchun yetarli darajada bilish zarur. Shuni tasdiqlash kerakki bu 
sizning istaklaringizni amalga oshishiga avtomatik tarzda olib
140

---

kelmaydi. Faqat istak bo‘lishi yetarli emas. To‘sqinliklar bilan 
hamkorlik qilish zarur, chunki ularni oldini olish va yengib o ‘tishda 
ko‘rnak beradi.
4. Hech qanday xatti-harakat m a’nosiz emas. Наг doim 
“yaxshi” sabab yoki vajlar bor, qaysiki salomatlikni va to‘sqinlik 
qiluvchi xatti-harakat larni yaxshilaydi. Har bir xatti-harakat 
xavfming o ‘z asl sababi mavjud. Boshqalarga yordam berib 
xavfning sababini, sharti va muxokamasi, uning tadbiqi ijobiy 
o‘zgarishga olib keladi.
5. 0 ‘z-o‘zini past baholash - ishtiyoqning manbasi hisoblanadi. 
Ishtiyoqni bartaraf etish o‘zizmiz tomonidan uqtiriladi va 
kamsitilishidan ogohlantiriladi.
6.Xatti-harakat ning ish holatida yangi yordam berish yo'llarini 
o‘rganilmoqda, agar biz ko‘radigan bo ‘lsak buni jamiyat ham 
qo‘llab-quvvatlaydi. Nisbatan ijtimoiy muhit va turli xil fikrlar 
bo‘g ‘ini, xatti-harakat ning bir xil turlarini tartibga solib 
bo‘lmasligini ta’kidlaydi.35