Axborot tizimini boshqarish turli komponentlardan iborat, jumladan: Dasturiy ta'minot: Bu ma'lumotlar bazasini boshqarish uchun ishlatiladigan dastur yoki dasturlar to'plamini anglatadi

28
1. Mijoz (tashqi boqich) - bu oxirgi foydalanuvchiga taqdim etiladigan kompleksning interfeys komponentidir. Ushbu daraja ma'lumotlar bazasi bilan to'g'ridan-to'g'ri ulanishga ega bo'lmaydi. Bularga: avtorizatsiya interfeysi, shifrlash algoritmlari, kirish qiymatlarining haqiqiyligi va formatga muvofiqligini tekshirish, yuklangan ma'lumotlar bilan oddiy operatsiyalar (tartiblash, guruhlash, qiymatlarni hisoblash).Ilova serveri (Konseptual bosqich)- bu faqat mijozga eksport qilinadigan fragmentlar (terminallar), shuningdek ma'lumotlar bazasiga kiritilgan mantiqiy elementlar (saqlangan protseduralar va triggerlar) qoladi. Ma'lumotlar bazasi serveri (Fizik bosqich) – bu ma'lumotlarni saqlashni ta'minlaydi va alohida darajaga joylashtiriladi, bu jarayon MBBT yordamida amalga oshiriladi, ushbu komponentga ulanish faqat dastur serveri amalga oshiriladi.
2. 2 hil turdagi SQL mavjud: interaktiv va o'rnatilgan(встроенный). SQL ning bu 2 turi ishlashi bir hil, lekin har xil joyda ishlatiladi.
Interaktiv SQL deganda — ma'lumotlar bazasiga so'rov orqali murojaat qilib, shu zahoti natijani olish tushuniladi. Ya'ni bunda ketma-ketlik asosida jarayon sodir bo'ladi. So'rov-natija rejimda ishlaydi.
O'rnatilgan SQL deganda – so'rovlar yig'indisi biror dasturlash tilida ishlatilishi tushuniladi. Pascal, Delphi, Java tillarida bazaga murojaat qilib, natijani biror o'zgaruvchiga yuklab qo'yamiz va kerakli joyda bu natijani ishlatamiz. Ya'ni bunda so'rov berib, darhol natijani ololmaymiz. Natija faqat dasturning davom etishi uchun olinadi va talab etilgan joyda ishlatiladi.
3. Indekslar jadval satrlarini tezkor qidirish uchun ishlatiladi. Agar jadvalda indekslar mavjud bo‘lsa har yangi satr qo‘shilganda jadval indeks bo‘yicha qayta tartiblanadi shu sababli yangi satr kiritish vaqti cho‘ziladi, lekin jadvalda qiymat qidirish ancha tezlashadi. SQL tilini namunasida bunday operator yo‘q, lekin barcha dialektlarda bunday operator bor. Indeks jadvalini yaratish uchun CREAT INDEX operatorini qo‘llash kerak: CREATE UNIQUE INDEX indtal ON Viloyat (ViloyatID DESC);