Axborot tizimlari

3
“Muammo” tushunchasiga boshqacha ta’rif bersa ham bo‘ladi: muammo - ob’ektning a’lo va joriy holati orasidagi tafovutni ifodalovchi mulohaza. 
4
Ya’ni birorta elementni ob’ektdan uning nafliligini kamaytirmasdan ajratib bo‘lmaydi. Masalan, futbol jamoasi o‘yin davomida bir o‘yinchidan qizil kartochka 
tufayli ayrilib qolsa, o‘ynayveradi, ammo uning o‘yini samaradorligi pasaymay qolmaydi. 
5
Tizim elementlari orasidagi bog‘liqlik tizim va tashqi muhit elementlari orasidagi bog‘liqlikdan kuchliroq bo‘ladi. 

---

haqidagi ma’lumot to‘liq bo‘lmaydi. Agar har bir elementning boshqa elementlar bilan bog‘liqligi to‘g‘risidagi ma’lumot 
to‘liq aniqlansa, u holda tizim deterministik deb nomlanadi. Deterministik tizimlar ko‘pincha mexanika va matematika 
sohasida uchraydi. Ijtimoiy tizimlar esa deterministik bo‘lmaydi. Murakkab tizimdagi elementlar bir biriga nisbatan 
ierarxik yoki boshqacha holda joylashgan bo‘ladi. Qaysidir elementlar tizimning yuqori pog‘onasida joylashgan bo‘lsa, 
boshqalari - quyi yoki parallel pog‘onada joylashgan bo‘ladi. 
Masalan, universitet boshqaruvi tizimida rektor element sifatida eng yuqori pog‘onada tursa, prorektorlar 
boshqa elementlar sifatida ikkinchi pog‘onada turishadi va xok. 
Maqsadga intilish hususiyati. Har qanday murakkab tizim maqsadga intilgan bo‘ladi. Maqsadga intilish tizim ichida 
dasturlangan bo‘ladi. Murakkab tizim avtonom ravishda ishlay oladi va muayan maqsadga intiladi. Agar tizim maqsadga 
intilmasa, demak u murakkab tizim emas, aksincha, sodda tizim. 
Murakkab tizimda qaror qabul qiluvchi yoki boshqaruvchi quyi tizim yoki gomeostazis hususiyati
6
mavjud bo‘ladi. 
Murakkab tizim qarorlar qabul qilish mexanizmi orqali yoki avtomatik tarzda yoki muvozanatga tortuvchi kuch 
yordamida boshqarilishi mumkin. Avtomatik tarzda boshqariladigan murakkab tizimlar kibernetik tizimlar bo‘lib, 
kibernetika
7
tomonidan o‘rganiladi va mazkur darslik doirasida ko‘rilmaydi. _____
Muvozanatga intiluvchi tizimlar fizika, astronomiya, iqtisodiyotda va xok. sohalarda uchraydi. Keyinchalik biz 
qaror qabul qiluvchi quyi tizimga ega bo‘lgan, hamda muvozanatga intiluvchi murakkab tizimlarni ko‘rib chiqamiz.