Axmеdova m. A. umumiy muxarrirligi ostida

Van Yanmin (1472-1529) Chju Sining zamondoshi va raqibi edi. Chju Sidan farqli o‘laroq, unda li bilan si o‘rtasida qirra uchiriladi. Li – dunyoning, koinotning mohiyati bo‘lib «bizning yuragimizda» joylashgandir, yurak mohiyati esa – bu tug‘ma bilimlardir. Si - bu tug‘ma bilimlarning yoyilishidir. Li - bu shunday narsaki, sini taqozo etadi. Narsalar mohiyatini bilish bu tug‘ma bilimlarni aniqlashdir. Shunga muvofiq ravishda Van Yanmin o‘z-o‘zini bilish va tajribaga katta diqqat - e'tibor beradi. Agar Chju Si fikricha, o‘z-o‘zini takomillashtirish, illatlardan tuzalish vositasi sifatida lini tushunish bo‘lsa, Van Yanminda muhim narsa o‘zining hatti-harakatlari va fikrlarini tahlil qilishdir, ya'ni tug‘ma bilimlarni tushunib olishni o‘rganishdir. Agar Chju Sida bilim (lini bilish) faoliyatdan oldin kelsa, Van Yanminda bilim va faoliyatning birligi qoidadadir. Bu yerda buddaviylikning, hammadan avval Chan maktabining ta'siri seziladi.

Umuman konfutsiychilik daosizmning ko‘p g‘oyalari bilan sug‘orilgan. Shu bilan birga yangi konfutsiychilik mukammal qoidaviy asosga ega. Shu sababdan ham u sezilarli darajada xitoy falsafasigagina emas, balki butun uzoq sharq falsafasiga katta ta'sir ko‘rsatdi.

VII asrda Quriya Qirolligi Silla hukmronligi ostida birlashdi. Keyinchalik uning o‘rniga Kore sulolasi (918-1392) hokimiyat tepasiga keldiki, bu sulola davrida buddaviylik o‘zining eng gullab - yashnagan ravnaqiga erishdi. Ammo buddaviylik ibodatxonalari tomonidan yerlarning o‘zlashtirilishiga qarshi norozilik, konfutsiychilik va daosizm tomonidan bo‘lgan muxolifat, sulolaning almashishi, davlat mafkurasini ham almashishiga olib keldi.