Aylanma harakatda burchakli tezlik, burchakli tezlanish. Aylanma harakat

egri chiziqli harakat bo’ladi. Traektoriya aylanadan ham iborat bo’lishi mumkin. 
Bunday holda moddiy nuqta aylana bo’ylab harakat sodir etyapti deyish mumkin.
Moddiy nuqtaning traektoriya bo’ylab harakati davomida bosib o’tgan 
masofaga yo’l deyiladi. Yo’l yo’nalishi bilan xarakterlanmaydi. Fizikada bunday 
kattaliklarni skalyar kattaliklar deyiladi. Yo’l—skalyar kattalik. Agar moddiy 
nuqta bir nuqtadan ikkinchi nuqtaga qarab harakat qilsa, shu nuqtalarni 
birlashtiruvchi va 1-nuqtadan 2-nuqtaga yo’nalgan to’g’ri chiziqqa ko’chish 
deyiladi. 
Fizikada yo’nalish bilan xarakterlanadigan fizik kattaliklarga vektor 
kattaliklar deyiladi. Ko’chish - vektor kattalikdir.
Endi kinematikada ko’riladigan ikki asosiy fizik kattaliklar—tezlik va 
tezlanishni ko’rib chiqamiz. 
Biz hayotda tezlik deganda, vaqt birligida bosib o’tgan yo’lni tushunamiz. 
Agar teng vaqtlar oraliqlarida moddiy nuqta teng yo’l yursa, bunday harakatga 
tekis harakat deyiladi va harakat to’g’ri chiziqli bo’lsa, tekis harakat tezligi uchun 
quyidagi formulaga ega bo’lamiz. 

---

t
S
V
=
 , (1.1) 
 
bunda, S - bosib o’tilgan yo’l, t – vaqt. 
Odatda, fizikada tezlik deganda moddiy nuqtaning traektoriya bo’ylab 
ko’chish tezligini va har bir momentdagi nuqtaning harakat yo’nalishini 
xarakterlovchi fizik kattalik tushuniladi. SHu sababli traektoriyaning har bir nuqtasi 
uchun oniy tezlik tushunchasi kiritilgan. Oniy tezlikni topish uchun x, u koordinata 
o’qlari tekisligida biror harakatning traektoriyasini quramiz va bu traektoriyaning 
cheksiz kichik biror dl qismiga mos bo’lgan ds ko’chishni ajratib, unga koordinata 
boshidan r