Aylanma harakatda burchakli tezlik, burchakli tezlanish. Aylanma harakat

n
. 
Tangensial tashqil etuvchi egri chiziqqa urinma bo’ylab yo’nalgan bo’ladi va 
quyidagiga teng bo’ladi: 
W
t
 =
dt
dV
 , (1.4) 
bu yerda, V— chiziqli tezlik, t— vaqt. 
Tezlanishning normal tashqil etuvchisi W
n
egrilik markaziga yo’nalgan 
bo’ladi va matematik ravishda shunday ifodalanadi: 
W
n
 =
R
V
2
, (1.5) 
bunda, R — egrilik radiusi. 
Agar moddiy nuqta aylana bo’ylab tekis harakat qilayotgan bo’lsa, burchak 
tezlik 
ω
bilan xarakterlanadi, Burchak tezlik 
ω
matematik ravishda shunday 
ifodalanadi: 
=
ω
t
ϕ
 , (1.6) 

---

bunda, 
ϕ
- radius-vektorning burilish burchagi t - vaqt. CHiziqli tezlik V va burchak 
tezlik 
ω
shunday bog’langan: 
V=
R
ω
. (1.7) 
Moddiy nuqtaning bir marta aylanishi uchun ketgan vaqtga aylanish davri 
deyiladi va T bilan belgilanadi. Vaqt birligidagi aylanishlar soni aylanish 
chastotasi deb ataladi va p bilan belgilanadi. Aylanish davri T va aylanish 
chastotasi p quyidagicha bog’langan: 
T=
n
1
  . (1.8) 
Burchak tezlik 
ω
va aylanish davri T  o’zaro quyidagicha ifodalanadi: 
 
=
ω
T
π
2
.
 
(1.9) 
Moddiy nuqta aylana bo’ylab notekis harakatlansa, chiziqli tezlik bilan birga 
burchak tezlik 
ω
ham o’zgaradi. SHu sababli burchak tezlanish 
β
tushunchasi 
kiritiladi. U shunday ifodalanadi: 
β
=
dt
d
ω
. (1.10) 
 

---

Burchak tezlik
ω
va burchak tezlanish
β
vektor kattaliklardir. 
Burchak tezlik
ω
ning yo’nalishi parma qoidasi bilan topiladi. Agar burchak 
tezlik 
ω
vaqt o’tishi bilan oshsa, 
ω
va 
β
yo’nalishi bir xil, 
ω
vaqt o’tishi bilan
kamaysa,
ω
va 
β
yo’nalishi qarama-qarshi bo’ladi.